Ερευνα του ΚΕΠΥ εξηγεί πώς τα σχέδια της κυβέρνησης για τα ιδιωτικά ΑΕΙ και η χρόνια υποχρηματοδότηση των δημόσιων υποδομών αναδεικνύουν τον ταξικό χαρακτήρα των σπουδών
«Πουλάνε οικόπεδα για να σπουδάσουν» είναι η φράση που ακούμε στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Υγείας στο ΑΠΘ και μέλος της ερευνητικής ομάδας του Κέντρου Ερευνας και Εκπαίδευσης (ΚΕΠΥ), σημειώνει την άκρως ταξική διάσταση των εξαγγελθέντων μέτρων στην ανώτατη εκπαίδευση και αποτυπώνει με τα πιο μελανά χρώματα τη χρόνια υποχρηματοδότηση των δημόσιων υποδομών της. «Εμπόριο να γίνεται…». Ταιριάζει γάντι στον χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης –και όχι μόνο– που έχουν εκπονήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσωπικά και η κυβέρνησή του. Θα δούμε ιδιωτικά πανεπιστήμια –η ένωση με την Κύπρο τώρα δικαιώνεται, όπως λέει πανεπιστημιακός δάσκαλος της Ιστορίας– ή franchise κολέγια σε μια επέκταση του μοντέλου των υποβαθμισμένων σπουδών, δεδομένων των καταγγελιών για πτυχία κενά περιεχομένου;
Πώς όμως εξηγείται ότι τα ιδιωτικά κολέγια συνεργάζονταν ανεμπόδιστα με ξένα πανεπιστήμια τόσα χρόνια; Είναι μύθος ο φραγμός από το ρητώς διατυπωμένο άρθρο 16; Απάντηση στην απορία που εκφράζουν πολλοί έδωσε ο Ακρίτας Καϊδατζής, αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ, σε σχετική διάλεξη στο Πάντειο την περασμένη εβδομάδα: παρέχουν υπηρεσίες επαγγελματικής εκπαίδευσης και όχι πανεπιστημιακής. Δηλαδή δεν μπορούν να παρέχουν μεταπτυχιακά και διδακτορικά.
Πάντως οι Ελληνες πληρώνουν αδρά για να πάνε τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο, με απώτερο στόχο φυσικά να τους εξασφαλίσουν καλύτερο μέλλον. Μάλιστα, όπως αποδίδεται από τα στοιχεία που δημοσιοποίησε το ΚΕΠΥ, είναι η περιβόητη «μεσαία τάξη» που ανοίγει το πορτοφόλι επιδιώκοντας να αλλάξει κοινωνική πίστα και να καταξιωθούν οι γόνοι της κοιτώντας στα μάτια τους γόνους των ανώτερων τάξεων. Ενα νοικοκυριό με μηνιάτικα των εργαζόμενων γονιών από 1.400 έως 1.800 ευρώ επενδύει το υστέρημά του στην καταρχάς επαγγελματική καταξίωση των παιδιών του. Οπως και οι «πληβείοι» του μισθού μέχρι €750 τα κατευθύνουν κυρίως στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, και όχι στη μεταλυκειακή (ΙΕΚ, κολέγια). Φτάνουν να δαπανούν σχεδόν τα ίδια με τις οικογένειες ανώτερου εισοδήματος (€2.800-3.500). Μάλιστα στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που έχει επεξεργαστεί το ΚΕΠΥ δεν περιλαμβάνονται στις δαπάνες της εκπαίδευσης τα έξοδα για ενοίκιο ή φαγητό φοιτητών του νοικοκυριού στην επαρχία.
Πελατεία για κολέγια
Στην περιβόητη «μεσαία τάξη» ως πελατεία έχει στραφεί το μοντέλο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, καθώς οι ανώτερες τάξεις (€3.501 και άνω), όπως αποτυπώνεται στα στοιχεία του ΚΕΠΥ, πληρώνουν τα φημισμένα πανεπιστήμια στο εξωτερικό. Βέβαια το Χάρβαρντ ή τα άλλα διάσημα πανεπιστήμια των ΗΠΑ δεν θα δραστηριοποιηθούν σε μια μικρή αγορά όπως η ελληνική, καθώς, όπως εξηγεί ο Ηλ. Κονδύλης, «αναπτύσσονται σε μεγάλες αγορές, όπως η κινεζική ή η ινδική, αφού ήδη έχει κορεστεί η αραβική στην οποία είχαν ανοιχτεί».
Πάντως αναμένεται «αμερικανοποίηση», αλλά στα χρέη (1,6 τρισ. δολάρια τα φοιτητικά χρέη στις ΗΠΑ), γιατί για να σπουδάσουν οι πληβείοι θα παίρνουν δάνειο.
Η ΕΒΕ κλείνει σχολές
Το ΚΕΠΥ σημειώνει εμφατικά ότι όσο χαμηλότερο είναι το εισόδημα τόσο υψηλότερη είναι η αναλογική επιβάρυνση του νοικοκυριού για την ανώτατη εκπαίδευση, ως ποσοστό δηλαδή της συνολικής δαπάνης του. Υπάρχει άλλη εξήγηση από το όνειρο της ανέλιξης, την κοινωνική κινητικότητα; Η οικογένεια σπαρταρά από την αγωνία στις πανελλήνιες. Την αγωνία έχει επιτείνει η καθιέρωση της ελάχιστης βάσης εισαγωγής (ΕΒΕ) από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τους υποψηφίους που χάνουν την εισαγωγή τους εξαιτίας της τους προσφέρει ως «επένδυση» στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ως ακριβό αντίτιμο της απευθείας επιλογής σχολής.
Η ΕΒΕ αποτελεί «μέρος της στρατηγικής σταδιακής ιδιωτικοποίησης» σχολιάζει ο Παντελής Μπάγκος, καθηγητής στο τμήμα Πληροφορικής και μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και εξηγεί ότι «πληθαίνουν τα τμήματα με λιγοστούς υποψήφιους, άρα και πρωτοετείς, και μάλιστα σε σχολές θετικών επιστημών, όπου τα εξεταζόμενα μαθήματα έχουν μεγάλες απαιτήσεις». Συμπληρώνει ότι τα περιφερειακά πανεπιστήμια θα δεχτούν τη μεγαλύτερη πίεση και ο Ηλ. Κονδύλης εξηγεί στο Documento πως οι μοναδικές εναλλακτικές λύσεις που τους προτείνονται «είναι είτε να κλείσουν είτε να συγχωνευθούν ή, προοπτικά, να λειτουργήσουν με δίδακτρα».
Αγορά παντού
Η λογική της αγοράς επικράτησε και στη διοίκηση του δημόσιου πανεπιστημίου, όπως μας πληροφορούν μέλη ΔΕΠ. Τα εξωτερικά μέλη των συμβουλίων διοίκησης, είτε πανεπιστημιακοί του εξωτερικού χωρίς επαφή με την ελληνική πραγματικότητα αλλά ούτε με τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε πανεπιστημίου είτε ακόμη και επιχειρηματίες άσχετοι με την ακαδημαϊκή κοινότητα, έχουν συνήθως βουβή παρουσία στις συνεδριάσεις ή ακολουθούν τον πρύτανη-CEO, ο οποίος βάσει του νόμου Κεραμέως έχει απόλυτη πλειοψηφία ακόμη κι αν έχει εκλεγεί με μία ψήφο διαφορά. «Ο πρύτανης και το συμβούλιο διοίκησης, μεταξύ άλλων υπερεξουσιών, εκλέγουν πλέον και τους κοσμήτορες» εξηγεί ο Παντ. Μπάγκος, οι οποίοι είναι αρμόδιοι για τα ακαδημαϊκά θέματα και αναμένεται να κατευθύνουν μια λογική ανταγωνιστικότητας στη στρατηγική ανάπτυξης, στα προγράμματα σπουδών κ.ο.κ. «Η λογική της ιδιωτικοποίησης όμως έχει περάσει σταδιακά σε όλα τα επίπεδα. Πρόσφατα προκηρύχθηκαν θέσεις συνεργαζόμενων καθηγητών από το εξωτερικό οι οποίοι θα πρέπει να είναι συνδεδεμένοι με επιχείρηση. Ατελέσφορα, βέβαια, καθώς εμφανίστηκαν ελάχιστες αιτήσεις».
Η παροχή γνώσης έχει γίνει εμπόρευμα, ωστόσο υπάρχουν πολλοί πανεπιστημιακοί «στα δημόσια πανεπιστήμια που τα στηρίζουν και προσφέρουν με πενιχρά μέσα ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης» τονίζει ο Ηλ. Κονδύλης. Τόνισε την αποδιάρθρωση των δημόσιων ΑΕΙ με τη χρόνια υποχρηματοδότηση και εγκατάλειψη, «καθώς έχουν χαθεί 6 δισ. ευρώ από το 2008, το οποίο αποδίδεται σαν να μην έχουν δώσει ούτε ευρώ για τριάμισι χρόνια». Στους πόρους προστίθενται και ευρωπαϊκά κονδύλια, όποτε απορροφηθούν. Παράλληλα έχουν αποψιλωθεί από εκπαιδευτικό προσωπικό, «σαν να έχει εξαφανιστεί το προσωπικό όλων των ΤΕΙ της χώρας. Οι ανάγκες καλύπτονται κυρίως από έκτακτους».
Προσωπικό γιοκ
Την αποψίλωση ανέδειξε με ηχηρή ανακοίνωσή του το –όχι αιρετικό πάντως– συμβούλιο διοίκησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ανέδειξε ο πρώην πρύτανης του υπό πίεση Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τριαντάφυλλος Αλμπάνης μιλώντας στο Κόκκινο 105,5: «Πανεπιστήμια αντίστοιχα σε τμήματα και μέγεθος με αυτά του Ιωαννίνων λαμβάνουν χρηματοδότηση από 10 εκατ. έως και 30 εκατ. ευρώ (Γαλλία) και το δικό μας μόλις 6 εκατ. ευρώ. Το Ιωαννίνων έχει μόλις 250 διοικητικούς υπαλλήλους και αντίστοιχα του εξωτερικού έχουν 1.000 έως και 2.000 υπαλλήλους».
«Μελέτη αντισεισμικής προστασίας στο ΑΠΘ έχει να γίνει από το 2002» θέτει το μείζον θέμα των υποδομών ο Ηλ. Κονδύλης. «Εδώ και μια δεκαετία και μετά την προσπάθεια που έγινε επί υπουργίας Μητσοτάκη το 201314 να γίνουν απολύσεις δεν έχουν γίνει καθόλου προσλήψεις υπαλλήλων, με συνέπεια να υπάρχουν πολλά κενά σε όλες τις υπηρεσίες: διοικητικές, οικονομικές αλλά και τεχνικές. Σε campus όπως της Λάρισας εμφανίστηκαν φίδια στον κήπο και γίνεται θέμα συζήτησης αλλά κανείς δεν αναρωτιέται γιατί δεν έχουμε κηπουρούς. Σε άλλες περιπτώσεις βλέπουμε κτίρια με εικόνα εγκατάλειψης, αλλά κανείς δεν αναρωτιέται αν υπάρχουν τα απαραίτητα κονδύλια για επισκευές ή αν οι τεχνικές υπηρεσίες είναι κατάλληλα στελεχωμένες» σημειώνει ο Παντ. Μπάγκος. Τα ίδια ισχύουν και για το διοικητικό προσωπικό και μάλιστα σε μια εποχή που η γραφειοκρατία συνεχώς αυξάνεται, π.χ. με τις πιστοποιήσεις/αξιολογήσεις των προγραμμάτων σπουδών από την ΕΘΑΑΕ, οι οποίες γίνονται με ασφυκτικές προθεσμίες και κριτήρια που διαρκώς αλλάζουν.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι αν η αξιολόγηση λαμβάνει υπόψη την εγκατάλειψη και προς ποια κατεύθυνση γίνεται. Ο Δημήτρης Καλτσώνης, καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, έχει καταγγείλει στο Documento ότι σε συγκεκριμένο τμήμα «για το οποίο τέθηκε από συναδέλφους το ζήτημα ότι δεν διαθέτουμε στοιχειώδεις υποδομές για να κάνουμε τη δουλειά μας, η απάντηση που δόθηκε από τους αξιολογητές είναι “γιατί δεν βάζετε δίδακτρα;”». Γνωρίζουμε ήδη ποιος θα τα πληρώσει…
«Βάλε δίδακτρα για να πάρεις αίθουσα»
«Βασικό επιχείρημα για τη γενίκευση των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα των δημόσιων ΑΕΙ ήταν ότι τα έσοδά τους θα δοθούν για ενίσχυση των δωρεάν μεταπτυχιακών. Το επιχείρημα αυτό αποδείχθηκε μύθος. Τα δωρεάν μεταπτυχιακά στα δημόσια ΑΕΙ ελαττώνονται συνέχεια, λειτουργούν με μηδενικούς προϋπολογισμούς, ενώ σε περιπτώσεις τούς απαγορεύεται ακόμη και η χρήση αιθουσών διδασκαλίας που έχουν ανακαινιστεί με τα έσοδα των μεταπτυχιακών με δίδακτρα» επισημαίνει στο Documento ο Ηλ. Κονδύλης. Από την πλευρά του ο Παντ. Μπάγκος εξηγεί ότι «τα περισσότερα τμήματα έχουν βάλει δίδακτρα στα μεταπτυχιακά από ανάγκη και αυτά τα πενιχρά δίδακτρα συνήθως καλύπτουν έξοδα διδασκόντων, εξοπλισμό και αναλώσιμα, όσα δηλαδή θα έπρεπε να υπήρχαν ήδη. Εξωθούν τα ΑΕΙ στο τέλος φοίτησης».
Διαβάστε επίσης: Νέο ηχηρό μήνυμα ενάντια στα ιδιωτικά πανεπιστήμια – Ξανά στους δρόμους φοιτητές και μαθητές
«Οχι» στα ιδιωτικά πανεπιστήμια με συλλαλητήρια σε όλη την Ελλάδα την Πέμπτη
ΜΑΤ και υποχρηματοδότηση η… μέριμνα της κυβέρνησης Μητσοτάκη για τα Πανεπιστήμια
Έφοδος των ΜΑΤ στο ΕΜΠ – Τραυμάτισαν φοιτητές (Photos – Video)
