Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ εξαγρίωσε ακόμη περισσότερο μια ήδη αγανακτισμένη και ταλαιπωρημένη κοινωνία
Αν υπάρχει μια λέξη που μπορεί να περιγράψει τα όσα συμβαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και μία εβδομάδα, είναι η «βία». Η δολοφονία του 46άχρονου Τζορτζ Φλόιντ στις 25 Μαΐου εξαιτίας ενός δήθεν πλαστού εικοσαδόλαρου ήταν μόνο η θρυαλλίδα η οποία αποκάλυψε τα βαθιά προβλήματα της χώρας, φέρνοντας στην επιφάνεια θυμό και αγανάκτηση που συσσωρεύονταν εδώ και μήνες.
Εντός και εκτός ΗΠΑ
Οι διαμαρτυρίες –που ξεκίνησαν από τη Μινεσότα, εξαπλώθηκαν σε τουλάχιστον 150 πόλεις των ΗΠΑ και έχουν επεκταθεί σε Καναδά, Σίδνεϊ, Παρίσι, Βερολίνο, Βρετανία– αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό της σύγχρονης αμερικανικής ζωής. Το 1992 η αθώωση μιας ομάδας ρατσιστών αστυνομικών που ξυλοκόπησαν με τρομακτική αγριότητα τον Ρόντνεϊ Κινγκ, έναν άοπλο Αφροαμερικανό πολίτη, στο Λος Αντζελες είχε ξεσηκώσει τότε κύμα αντιδράσεων. Για έξι ημέρες η μεγαλούπολη φλεγόταν. Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά κι ενώ θα περίμενε κανείς πως οι ταξικές και φυλετικές ανισότητες θα είχαν κοπάσει στις όλο και πιο ανάμεικτες φυλετικά και εθνοτικά ΗΠΑ, οι ίδιες εικόνες κάνουν τον γύρο του κόσμου. Νεκροί διαδηλωτές στη μέση του δρόμου από αστυνομικά πυρά, δεκάδες βίαιες συλλήψεις, λεηλασίες καταστημάτων, κτιρίων, αυτοκινήτων, αστυνομικών τμημάτων. Στους δρόμους η Εθνοφρουρά προσπαθεί να καταστείλει τις διαδηλώσεις στις οποίες παίρνουν μέρος εκατομμύρια Αμερικανοί που αψηφούν την απαγόρευση κυκλοφορίας και βγαίνουν στους δρόμους να φωνάξουν «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» ενώ τους πνίγουν τα δακρυγόνα. Το ερώτημα ωστόσο είναι από πού πηγάζει όλη αυτή η βία στις ΗΠΑ.
Ξεχειλίζει η αγανάκτηση
Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ προστίθεται ως γεγονός σε μια ήδη αγανακτισμένη κοινωνία από τα ρατσιστικά φαινόμενα, την αστυνομική βία, την πανδημία που έχει κοστίσει τη ζωή σε πάνω από 100.000 ανθρώπους στις ΗΠΑ και την ανεργία που εκτοξεύτηκε μέσα σε δύο μόλις μήνες αφήνοντας 40 εκατομμύρια χωρίς δουλειά. Ενας από αυτούς ήταν και ο 46άχρονος Τζορτζ Φλόιντ ο οποίος είχε μόλις απολυθεί.
«Ο κόσμος μοιάζει με φιτίλι που είναι έτοιμο να πάρει φωτιά. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι στις αμερικανικές πόλεις, ειδικά οι μαύροι και οι ιθαγενείς, έχουν μείνει άνεργοι. Πολλοί βρίσκονται σε καραντίνα τους τελευταίους τρεις μήνες. Οι έγχρωμες κοινότητες, ειδικά η μαύρη κοινότητα, δεν είναι μόνο εξοργισμένη, πενθούμε κιόλας. Θρηνούμε τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ, της Μπρένα Τέιλορ, του Αχμάντ Αρμπέρι αλλά και για τα μέλη της οικογένειάς μας που χάσαμε λόγω της Covid-19» επισημαίνει μιλώντας στο Documento η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Μινεσότα Ζενζέλ Ισοκ που μελετά τις φυλετικές διακρίσεις.
Την ίδια ώρα οι προκλητικές, ρατσιστικές και απειλητικές δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου, ο οποίος στιγμάτισε ως «τραμπούκους» τους διαδηλωτές και τους απείλησε με φονικά πυρά, έρχονται να δημιουργήσουν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Το γεγονός μάλιστα πως το 64% των Αμερικανών συμφωνεί με τις κινητοποιήσεις που οργανώνονται σε όλη τη χώρα και το 55% δεν εγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο τις χειρίζεται ο Ντόναλντ Τραμπ υποδηλώνει πως για ακόμη μία φορά οι πολιτικοί χειρισμοί του Αμερικανού προέδρου οξύνουν τα πνεύματα αντί να τα κατευνάζουν.
«Ο Τραμπ είναι ένας φασίστας. Τις τελευταίες τρεις ημέρες έχει υποκινήσει ανοιχτά τους δεξιούς εξτρεμιστές στη βία. Η αστυνομική βία συνεχίζεται σε όλη τη χώρα. Η αστυνομία πυροβολεί με πλαστικές σφαίρες και ρίχνει δακρυγόνα στο πλήθος που διαδηλώνει ειρηνικά. Πολλοί νέοι βλέπουν τις πόλεις τους να καίγονται. Οι άνθρωποι έχουν βαρεθεί. Εχω μπουχτίσει» υποστηρίζει οργισμένη η καθηγήτρια Ισοκ, μαύρη η ίδια και μητέρα δύο κοριτσιών, που τα τελευταία δέκα χρόνια ζει στη νότια Μινεάπολη.
Οι διακρίσεις στις ΗΠΑ είναι πανταχού παρούσες
Η σημερινή εικόνα των φλεγόμενων ΗΠΑ δείχνει πως η χώρα βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με το προπατορικό της αμάρτημα, τον ρατσισμό, που συνεχίζει να παραμένει ανίκητος παρά τα οκτώ χρόνια προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα.
Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ θυμίζει την παρεμφερή υπόθεση του Αφροαμερικανού Ερικ Γκάρνερ τον Δεκέμβριο του 2014 που σκοτώθηκε στη διάρκεια βίαιης προσαγωγής, όταν ένας αστυνομικός τον έπιασε από τον λαιμό. Πολλές φορές ο Γκάρνερ φώναξε ότι δεν μπορεί να αναπνεύσει, αλλά οι αστυνομικοί δεν του έδωσαν σημασία. Λίγες εβδομάδες μετά τον θάνατο του Γκάρνερ ο 18άχρονος Αφροαμερικανός Μάικλ Μπράουν πέφτει επίσης νεκρός στο προάστιο Φέργκιουσον του Σεντ Λούις από τα πυρά λευκού αστυνομικού. Ακολούθησαν κι άλλα παρόμοια περιστατικά κατά των μαύρων. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του lockdown λόγω του κορονοϊού τα ρατσιστικά περιστατικά συνεχίστηκαν. Στις 23 Φεβρουαρίου, ο μαύρος Αχμάντ Αρμπερί έπεσε νεκρός από τα πυρά δύο λευκών την ώρα που έκανε τζόκινγκ σε κεντρικό δρόμο της Τζόρτζια. Στις 13 Μαρτίου η 26άχρονη μαύρη Μπρένα Τέιλορ σκοτώθηκε από τα πυρά αστυνομικών που εισέβαλαν σπίτι της ενώ εκείνη κοιμόταν.
Από το 2015 η «Washington Post» διατηρεί μια βάση δεδομένων στην οποία είναι καταγεγραμμένα όλα τα θανατηφόρα περιστατικά που προήλθαν από αστυνομικά πυρά. Περίπου 1.000 τέτοια καταγράφονται κάθε χρόνο. Από τις περιπτώσεις που αναγράφεται η καταγωγή του αποθανόντος, το 26% είναι μαύροι.
«Η βία κατά των μαύρων έχει τις ρίζες της στη δουλεία, στον φυλετικό καπιταλισμό και στο συνεχιζόμενο πρόβλημα της παγκόσμιας αντιπαλότητας. Οι μαύροι βρίσκονται στο κατώτερο μέρος της κοινωνικοοικονομικής ιεραρχίας στις ΗΠΑ. Είναι οι φτωχότεροι, οι πιο περιθωριοποιημένοι και οι πιο υποτιμημένοι κοινωνικά άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Οπου κι αν πάτε, είτε στις Ηνωμένες Πολιτείες είτε στη Μέση Ανατολή ή την Ευρώπη, οι μαύροι αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση. Μας αγνοούν, μας στιγματίζουν και μας αντιμετωπίζουν περισσότερο ως εγκληματίες και λιγότερο ως ανθρώπους» αναφέρει η καθηγήτρια Iσοκ.
Πανδημία και ανεργία
Η έλευση του κορονοϊού επιδείνωσε ακόμη περισσότερο το ήδη επιβαρυμένο κλίμα. Αρκετά πριν από την έλευση της Covid-19 όλο και μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας βυθιζόταν καθημερινά στην οικονομική ανασφάλεια και την ανέχεια. Η ανάκαμψη που ακολούθησε μετά το κραχ του 2008 δεν ήταν ίδια για όλους. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η φτώχεια και οι ανισότητες εκτοξεύτηκαν και η μαύρη κοινότητα δέχτηκε δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο του πλήγματος. «Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι μπορεί να μην επιστρέψουν στη δουλειά τους, τουλάχιστον όχι γρήγορα. Αυτό συγχέεται με τις ρατσιστικές συγκρούσεις και έτσι αρχίζουν να σιγοβράζουν» δηλώνει ο Μαρκ Ζάντι, επικεφαλής οικονομολόγος της Moody’s Analytics. «Αυτή η κατάσταση δείχνει πόσο απελπιστική είναι η κατάσταση στην Αμερική».
Σύμφωνα με καταγγελίες κατά τη διάρκεια της πανδημίας υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις Αφροαμερικανών με συμπτώματα Covid-19 οι οποίοι δεν έγιναν δεκτοί στα νοσοκομεία καθώς το προσωπικό τούς υποπτευόταν ότι ψεύδονταν. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας των ΗΠΑ, το ποσοστό της ανεργίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας μεταξύ του μαύρου πληθυσμού αγγίζει το 16,7%. «Εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν χάσει τώρα τη δουλειά τους απασχολούνταν πριν στο περιθώριο στη γιγαντιαία αυτή οικονομία. Οι περισσότεροι νέοι πραγματικά δεν έχουν τίποτε να χάσουν, ούτε όλοι οι άλλοι που η ζωή τους έχει αλλάξει εντελώς από την πανδημία. Οι διαμαρτυρίες θα συνεχιστούν σίγουρα» υπογραμμίζει η Ισοκ, τονίζοντας πως και η ίδια θα συνεχίσει να διαμαρτύρεται μέχρι οι τέσσερις αστυνομικοί να καταδικαστούν. «Πρέπει να καταργήσουμε τον φυλετικό καπιταλισμό. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει ταυτόχρονα να καταργήσουμε την πίστη μας στον καπιταλισμό και την παγκόσμια λευκή υπεροχή. Οι άνθρωποι παγκοσμίως πρέπει να σταματήσουν να πιστεύουν ότι οι λευκοί είναι ανώτεροι από τους μαύρους και να τους αντιμετωπίζουν ως αποδιοπομπαίο τράγο για τα κοινωνικά δεινά που δημιουργούνται από τις δεξιές πολιτικές», καταλήγει.
Γουέιν Ρος: «Μπορούμε να πάρουμε μαθήματα από τους δρόμους»
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι εδώ και πολύ καιρό μια βαθιά διχασμένη κοινωνία. Είναι μια χώρα που έχει οικοδομηθεί πάνω στη δουλεία, στον ρατσισμό και στην ιδεολογία της λευκής υπεροχής» είπε στο Documento o Ε. Γουέιν Ρος, καθηγητής Κριτικής Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο British Columbia του Καναδά και βασικός εισηγητής διεθνώς του όρου «επικίνδυνος πολίτης», ο οποίος μίλησε για την εμποτισμένη με αστυνομική βία ιστορία των ΗΠΑ, αλλά και την επόμενη μέρα των διαδηλώσεων.
Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ αποτέλεσε την αφορμή για το ξέσπασμα των διαδηλώσεων. Τι τροφοδοτεί την οργή των πολιτών;
Ο βάναυσος και σοκαριστικός φόνος του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεσότα από τον αστυνομικό Ντέρεκ Σόβιν αποτέλεσε κομβικό σημείο για τις μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν [τις επόμενες μέρες]. Ο αριθμός των φονικών πυροβολισμών από αστυνομικούς είναι πράγματι αξιοσημείωτα συνεπής, αγγίζοντας κατά μέσο όρο τους 1.000 θανάτους τον χρόνο. Το ποσοστό δολοφονίας των Αφροαμερικανών από την αστυνομία είναι υπερδιπλάσιο του αντίστοιχου ποσοστού που αφορά τους λευκούς Αμερικανούς. Φονικοί πυροβολισμοί από την αστυνομία έχουν συμβεί σε όλες τις αμερικανικές πολιτείες.
Οι συνεχιζόμενες διαδηλώσεις για τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό πυροδοτούν ένα ακόμη μεγαλύτερο ξέσπασμα αστυνομικής βίας, με την αστυνομία σε όλη τη χώρα να έχει ρίξει δακρυγόνα σε ειρηνικούς διαδηλωτές, να έχει οδηγήσει περιπολικά πάνω σε πλήθη και να έχει ρίξει πλαστικές σφαίρες σε δημοσιογράφους ή ανθρώπους που βρίσκονταν εντός της ιδιοκτησίας τους. Επομένως, η οργή των πολιτών ενάντια στην αστυνομική βία έχει ωθήσει τα μέλη των υπηρεσιών επιβολής του νόμου να κλιμακώσουν την κατάσταση.
Η αστυνομική βία στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να διαχωριστεί από το γενικότερο πλαίσιο του ρατσισμού και της ιδεολογίας της λευκής υπεροχής που αποτελούν κομμάτι της ιστορίας της χώρας από την ίδρυσή της. Η αστυνομία στη Bόρεια Αμερική και αλλού δημιουργήθηκε με σκοπό την προστασία της ιδιοκτησίας και την επιβολή καταπιεστικών νόμων για τη διατήρηση των συμφερόντων που προκύπτουν από τις εδραιωμένες ανισότητες. Εδώ και πολύ καιρό είναι κανόνας για την αστυνομία να διαλύει διαδηλώσεις υπέρ των δικαιωμάτων των πολιτών ή να επιτίθεται σε συνδικαλιστικές οργανώσεις. Παρότι το επίκεντρο των διαδηλώσεων στις ΗΠΑ, όπως και στον Καναδά, είναι η αστυνομική βία και η βία κατά των μαύρων, υπάρχει το ζήτημα των διογκούμενων ανισοτήτων και της αυξανόμενης αδικί- ας στην καθημερινή ζωή.
Η πανδημία του κορονοϊού αποκαλύπτει το παραπάνω, καθώς το ποσοστό των Αφροαμερικανών που πεθαίνουν είναι τριπλάσιο του αντίστοιχου ποσοστού των λευκών. Μετά, είναι και το μεγαλύτερο πρόγραμμα ενίσχυσης της οικονομίας στην ιστορία των ΗΠΑ, ύψους 2 τρισ. δολαρίων, το οποίο προστατεύει πρωτίστως τα συμφέροντα των επιχειρήσεων, τη στιγμή που το ποσοστό ανεργίας σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία αγγίζει το 15%, το υψηλότερο από τότε που άρχισαν να καταγράφονται τέτοια στοιχεία, ενώ μεγάλη μερίδα οικονομολόγων πιστεύει ότι ο πραγματικός αριθμός ξεπερνά το 20%.
Τι να περιμένουμε για την επόμενη μέρα; Μπορεί αυτό το μαζικό κίνημα διαδηλώσεων να φέρει πραγματική αλλαγή στην αμερικανική κοινωνία; Μπορεί να γεννηθεί ένα νέο πολιτικό κίνημα ή είναι ανέφικτο να επέλθει αλλαγή σε ένα βαθιά εδραιωμένο σύστημα;
Είναι σίγουρα δυνατό η σημερινή εξέγερση να γεννήσει ένα νέο πολιτικό κίνημα που θα οδηγήσει σε πραγματική αλλαγή. Είναι δυνατό να προκαλέσει συστημική αλλαγή αλλά όχι πολύ πιθανό. Η απαισιοδοξία μου για το ενδεχόμενο επαναστατικής αλλαγής στις Ηνωμένες Πολιτείες οφείλεται στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών βλέπει τις πολιτικές διαμάχες υπό το πρίσμα του δικομματικού συστήματος, το οποίο κυριαρχεί στην πολιτική συζήτηση. Παρότι υπάρχουν ορισμένες δια- φορές μεταξύ του Ρεπουμπλικανικού κόμματος του Τραμπ και του Δημοκρατικού κόμματος, κυρίως σε κοινωνικά και πολιτισμικά θέματα, και τα δύο κόμματα υπηρετούν πρωτίστως το κατεστημένο, το οποίο αποτελεί μια θεώρηση του κόσμου που καθορίζεται από τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και την επέκταση και ενίσχυση της [αμερ κανικής] «αυτοκρατορίας». Και τα δύο κόμματα καθοδηγούνται από τα συμφέροντα του κορπορατικού καπιταλισμού και των πάμπλουτων. Παρά τα συνήθη μεγάλα λόγια περί πηγής δημοκρατίας και ελευθερίας όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, το πολιτικό τους σύστημα διαμορφώνεται από την κυριαρχία της οικονομικής ελίτ – το 1% και οι οργανωμένες ομάδες που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των επιχειρήσεων έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην κυβερνητική πολιτική, ανεξαρτήτως κόμματος. Αυτό απεικονίζεται ξεκάθαρα στη διάλυση των μηχανισμών προστασίας του περιβάλλοντος από την κυβέρνηση Τραμπ. Οι απλοί πολίτες έχουν μικρή επιρροή στις κυβερνητικές πολιτικές. Οι διαδηλώσεις απεικονίζουν τη δύναμη των πολιτών, αλλά η δύναμη αυτή χρειάζεται να συγκεραστεί με τρόπο που κανένα από τα δύο αυτά πολιτικά κόμματα δεν υιοθετεί. Το πρώτο βήμα προς την επαναστατική αλλαγή γίνεται στο μυαλό μας. Αν υπάρξει αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο χρειάζεται για παράδειγμα η απόρριψη του πακέτου των ιδεολογικών αφηγημάτων που πλασάρουν τα μεγάλα θεσμικά μέσα ενημέρωσης–, τότε θα υπάρξει αλλαγή στον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Είμαι αισιόδοξος για τα μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από τους δρόμους.
