Εξιστόρηση μιας παλιάς συνάντησης με τον συνθέτη και μερικών ανέκδοτων ιστοριών.
Η είδηση έσκασε σαν κεραυνός εν αιθρία: πέθανε ο συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο διεθνής Vangelis που µέχρι και αστεροειδής µεταξύ Αρη και ∆ία έφερε τιµής ένεκεν το όνοµά του (6354 Vangelis). Για τους φίλους του βέβαια, κυρίως από τον καλλιτεχνικό κόσµο της χώρας, η δυσάρεστη είδηση δεν ήταν τόσο ξαφνική. Ο Vangelis αντιµετώπιζε τον τελευταίο καιρό σοβαρά προβλήµατα µε την υγεία του, µε αποτέλεσµα να καταλήξει το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου σε νοσοκοµείο στο Παρίσι νοσώντας από Covid.
Μια πρώτη σκέψη που έκανα αµέσως ήταν περί της διαβόητης δικαστικής διαµάχης του µε τον Σταύρο Λογαρίδη για την πατρότητα των «∆ρόµων της φωτιάς» που του είχαν χαρίσει το Οσκαρ κινηµατογραφικής µουσικής. Σύρθηκαν στα δικαστήρια· ο µεν παντοδύναµος Vangelis έστησε µέχρι και τα keyboards του για να αυτοσχεδιάσει live και να πείσει τους δικαστές, ο δε ευάλωτος Λογαρίδης από τότε και στο εξής κατέστρεψε σχεδόν τη ζωή του. Και ήρθε η ύστατη ώρα, η κοινή µοίρα για όλους τους ανθρώπους, που και οι δύο πέθαναν µε διαφορά ενός µήνα – τι τραγική ειρωνεία! Εδώ δεν θα διαβάσετε για την πορεία του Vangelis στη διεθνή µουσική σκηνή, η οποία είναι γνωστή. Προτιµώ να αφηγηθώ τη µοναδική φορά που τον συνάντησα στο σπίτι του στη Βουλιαγµένη και περάσαµε αρκετές ώρες µαζί κατά τη διάρκεια ενός κινηµατογραφικού γυρίσµατος για ένα ντοκιµαντέρ που ποτέ δεν είδε το φως της δηµοσιότητας.
Συνάντηση µε αφορµή ένα ντοκιµαντέρ
Είµαστε στο 2011 και ο ∆ηµήτρης Θεοδωρόπουλος, διευθυντής φωτογραφίας σε όλα τα ντοκιµαντέρ µου και καθηγητής στο τµήµα Κινηµατογράφου στο ΑΠΘ, αποφασίζει να γυρίσει το πρώτο δικό του µουσικό ντοκιµαντέρ. Επρόκειτο για ένα πορτρέτο του Λουκά Σιδερά, στενού συνεργάτη του Vangelis επί σειρά ετών, αφού έπαιζε ντραµς στους Aphrodite’s Child – εξού και ο τίτλος του ντοκιµαντέρ «Aphrodite’s Child – Lucas Sideras». ∆εν θα µπορούσε να λείπει από το εγχείρηµα η µαρτυρία του Βαγγέλη Παπαθανασίου στον φακό του Θεοδωρόπουλου. Μια και ο ∆ηµήτρης λοιπόν µου ανάθεσε τον ρόλο του music consultant στην ταινία του, συµµετείχα στα γυρίσµατα.
Το σπίτι του Vangelis ήταν στο τέρµα της Βουλιαγµένης. Με είχε εντυπωσιάσει κάτι που µας είπε ο Λ. Σιδεράς: το κτίριο βρισκόταν στην ίδια ευθεία µε την Αργώ, το πρώτο κλαµπ όπου ο συνθέτης είχε παίξει µε τους Forminx στις αρχές των 60s. Επιβλητικό κτίριο µέσα και έξω. Για την ακρίβεια, µέσα υπήρχαν άρπες σε κάθε γωνιά, πολλά ζευγάρια άσπρα πιάνα και άλλα τόσα βραβεία BAFTA και διεθνείς διακρίσεις. Μας υποδέχτηκαν ο Vangelis µε τη Λώρα Μεταξά, τη σύντροφό του. Η πρώτη εντύπωση ήταν ενός µεγάλου παιδιού. Εδειχνε αρκετά κεφάτος, αν και βαρύς. Τον πάγο έσπασε κατευθείαν ο ∆. Θεοδωρόπουλος όταν του χάρισε σε CD ένα έργο του που δεν το είχε ο ίδιος – συγκεκριµένα, το πρώτο του σάουντρακ από τη γαλλική ταινία «Sex power» του 1970.
Τα είχαν πάει πολύ καλά σε εκείνη τη συνάντηση. Ο ∆ηµήτρης ρώτησε τον Vangelis αν γνωρίζει τη σπονδυλωτή ταινία «Three times», παραγωγής 2005, του σηµαντικού Ταϊβανέζου σκηνοθέτη Χου Χσιάο Χσιέν. Στην εν λόγω ταινία στο πρώτο σκετς που διαδραµατίζεται στα 1966 ακουγόταν δύο φορές ολόκληρο το τραγούδι «Rain and tears» των Aphrodite’s Child. Ιδέα δεν είχε ο Vangelis, έδειξε όµως τροµερό ενδιαφέρον για να ψάξει επιτόπου την ταινία στο διαδίκτυο. Το έκανε και δεν θα ξεχάσω τη σκηνή όταν έβλεπαν πλάνα από το «Three times» µαζί µε τη Λώρα Μεταξά και εκείνη σχολίαζε µε τα εξής λόγια: «Μα εδώ είναι όλη σας η ζωή µε τον Λουκά». ∆ιόλου τυχαίος σχολιασµός, αν σκεφτεί κανείς πως η πρωταγωνίστρια του Χσιάο Χσιέν, η Κινέζα ηθοποιός Σου Κι, παρέπεµπε στη Βίλµα Λαδοπούλου, πρώην σύντροφο του Vangelis, της οποίας την καριέρα ως ποπ τραγουδίστριας ο συνθέτης προσπάθησε να φτιάξει στα τέλη του ’60 µε το όνοµα Βίλµα Λαντό. Στη συνέχεια η Λαντό συνδέθηκε µε τον Λουκά Σιδερά, έκανε µαζί του δισκογραφία και οι δύο στενοί συνεργάτες έκοψαν επαφές για µεγάλο χρονικό διάστηµα.
Το σινεµά των δηµιουργών και οι γυµνές νύµφες
Αρχικά ο Παπαθανασίου δεν ήθελε να δώσει συνέντευξη για τις ανάγκες του ντοκιµαντέρ. Προτιµούσε, όπως µας είχε πει, να γνωριστούµε πρώτα. Κάτι άλλο που µου είχε προξενήσει εντύπωση ήταν ότι στις λίγες κουβέντες που αντάλλαξα µαζί του εξοµολογήθηκε ότι δεν έχει σε καµία εκτίµηση το σινεµά των δηµιουργών της δεκαετίας του 1960 (Γκοντάρ, Παζολίνι κ.ά.), σε αντίθεση µε τις παλιές χολιγουντιανές ταινίες στο ύφος της «Καζαµπλάνκα» που αγαπούσε ιδιαιτέρως. Και αφού κουβεντιάσαµε άλλαξε γνώµη και θέλησε να κάνουµε εκείνη τη στιγµή το προγραµµατισµένο γύρισµα. Το σκηνικό θα άλλαζε. Θα µεταφερόµασταν στο γραφείο του, αυτό µε τον πίνακα του πλανήτη Κρόνου στον τοίχο, κάτω από τον οποίο συνήθιζε να ποζάρει. Θυµάµαι ότι είχαµε διασχίσει έναν τεράστιο χώρο σαν ατελιέ ώσπου να φτάσουµε στο γραφείο, απ’ όπου εµφανίστηκαν από το πουθενά δύο ολόγυµνες κοπέλες –ίδιες και απαράλλαχτες µε αρχαιοελληνικές νύµφες– και µας προσπέρασαν. Ούτως ή άλλως βρισκόµασταν στο σπίτι ενός µυθώδους σταρ, µε τις εκκεντρικότητες του κόσµου όλου να µην προξενούν καµία έκπληξη.
Εκπληξη όµως µεγάλη ήταν όταν ο Vangelis ζήτησε από τον Θεοδωρόπουλο να στήσει το κάδρο, να το φωτίσει και µετά να αποχωρήσουµε όλοι από το δωµάτιο, καθώς ποτέ δεν έδινε συνεντεύξεις σε κάµερα παρουσία άλλων ανθρώπων. Ετσι και έγινε. Η αφήγησή του στον φακό διήρκεσε ακριβώς 30 λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων σταµάταγε, σχεδίαζε σε χαρτί, ξεχνιόταν, συνέχιζε, µέχρι που θεώρησε πως είπε ό,τι είχε να πει και τηλεφώνησε στον Φιλιππινέζο µπάτλερ του να µπούµε πάλι µέσα για να µαζέψουµε τα µηχανήµατα. Το ηµερολόγιο έδειχνε 11 Ιουλίου 2011 και από τις τρεις το µεσηµέρι έως τις δέκα το βράδυ ήταν η µία και µοναδική φορά που θα συναντούσα από κοντά τον Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Εκτοτε τον «συναντούσα» στις κουβέντες µου µε λίγους καλλιτέχνες που είχαν την τύχη να απολαµβάνουν τη φιλία του. ∆εν είναι πολύ γνωστό ότι στενός φίλος του υπήρξε ο τραγουδοποιός Λουδοβίκος των Ανωγείων. «Οταν έκανε τις “Ωδές” ο Παπαθανασίου µε την Ειρήνη Παπά ένας χωρικός του είχε πει: “Παιδί µου, αυτά είναι πιο παλιά κι απ’ τα παλιά”. Του άρεσε τόσο πολύ αυτό. Είναι κάτι που λέει ο ίδιος µε µεγάλο καµάρι πάντα» (απόσπασµα από συνέντευξή µου µε τον Λουδοβίκο των Ανωγείων το 2019 για το koutipandoras.gr).
Γούστο µεγάλο έχει και µια άλλη ιστορία που µου αφηγήθηκε η Μαρίζα Κωχ. Είχε πάει για συναυλία στο Παρίσι στα τέλη του ’70 αλλά οι βαλίτσες της χάθηκαν στο αεροδρόµιο. Ο Vangelis όχι µόνο έστειλε να την παραλάβει µια Rolls-Royce, αλλά επιπλέον µεσολάβησε ώστε η Κωχ να φορέσει µια κελεµπία του Ντέµη Ρούσσου για να µπορέσει να εµφανιστεί κανονικά µπροστά στο κοινό της. Με τον άλλο παγκόσµιο Ελληνα, τον Μίκη Θεοδωράκη, ο Vangelis δεν πρέπει να είχε τις καλύτερες σχέσεις. Ενας ανταγωνισµός σίγουρα θα υπήρχε και απόδειξη είναι κάποια σχόλια του Μίκη στον Τύπο για εκείνη τη δαπανηρή συναυλία της «Μυθωδίας» µε τη συµµετοχή της τότε ελληνικής κυβέρνησης (2001): «∆εν θα έδινα 1 δισ. ούτε στον Μπετόβεν» είχε δηλώσει ο Θεοδωράκης, οδηγώντας τον Παπαθανασίου στην παραίτηση από κάθε αξίωση αµοιβής.
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, που έψαχνε τις βαθύτερες ρίζες του για να αποκωδικοποιήσει το µυστήριο της δηµιουργίας (δική του η δήλωση αυτή), ήταν 79 χρόνων και ο θάνατός του δηµιουργεί ένα µεγάλο κενό σε ό,τι αφορά την παρουσία σηµαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών σε όλο τον κόσµο.
