Η χρυσή παράγκα της Μενδώνη στη ΔΕΘ

Με στημένες αναθέσεις έξι εταιρείες ανέλαβαν με τη μέθοδο της σαλαμοποίησης να στήσουν το περίπτερο του ΟΔΑΠ στη ΔΕΘ, το οποίο κόστισε €200.000, όσο δηλαδή ένα νεότευκτο διαμέρισμα 80 τ.μ.

Μέγα σκάνδαλο διασπάθισης δημόσιου χρήματος με γνώση και συναίνεση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη αποκαλύπτει έρευνα του Documento στις αποφάσεις του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Αρχαιολογικών Πόρων (ΟΔΑΠ). Ο οργανισμός, στον οποίο διοχετεύονται ευρωπαϊκά κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης για να οικοδομήσει την «Ελλάδα 2.0» του πολιτισμού, σκορπά τα εκατομμύρια με βροχή απευθείας αναθέσεων, ψευδεπίγραφων προσκλήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος και με την τακτική της κατάτμησης (σαλαμοποίησης) των έργων. Η προβολή και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας υλοποιούνται με απευθείας αναθέσεις σε συγκεκριμένες εταιρείες από πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης της υπουργού Πολιτισμού, όπως η πρόεδρος του ΔΣ του ΟΔΑΠ Νικολέττα Διβάρη-Βαλάκου, επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, η οποία έχει διατελέσει σύμβουλος στο γραφείο της Λ. Μενδώνη. Ενα ισχυρό όπλο που έλυσε τα χέρια του ΟΔΑΠ στην εξυπηρέτηση συμφερόντων του «επιτελικού κράτους» είναι η αναθεώρηση προς τα πάνω του ποσού των απευθείας αναθέσεων από τις 30.000 στις 60.000 ευρώ από τον περασμένο Απρίλιο (ν. 5103/2024, μέρος Β΄, άρθρο 17). Και φυσικά η μεγάλη εισροή χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία ως φαίνεται κατασπαταλώνται κατά το δοκούν. Τα ποσά που ανακυκλώνονται ζαλίζουν, με εντυπωσιακό παράδειγμα το περίπτερο του ΟΔΑΠ στην 88η ΔΕΘ, το οποίο κόστισε κοντά στις 200.000 ευρώ και συγκεκριμένα 196.106 ευρώ. Το εν λόγω περίπτερο που αναδεικνύει την «παράγκα» που έχει στήσει το υπουργείο Πολιτισμού, με μπροστάρη τον ΟΔΑΠ, σε ένα πλέγμα τμηματοποιημένων απευθείας -στημένων- αναθέσεων, στοίχισε στην κυριολεξία όσο ένα νεόκτιστο διαμέρισμα 80 τ.μ. Μια κατασκευή 67 τ.μ. με ράφια από κοντραπλακέ και ψευτοντούλαπα, η οποία στήθηκε για να φιλοξενήσει κόσμο για μία εβδομάδα, από 7 έως 15 Σεπτεμβρίου, και μετά θα καταλήξει το πιθανότερο σε κάποια αποθήκη του ΟΔΑΠ.

Η κατασκευή του περιπτέρου έγινε με τη μέθοδο της σαλαμοποίησης σε επιμέρους μικρότερα έργα και υλοποιήθηκε χωρίς διαγωνισμό και με εξόφθαλμα υπερκοστολογημένες αναθέσεις της τελευταίας στιγμής για ένα έργο με γνωστή ημερομηνία παράδοσης τον Σεπτέμβριο του 2024. «Χρυσά» πληρώθηκαν τα κοντραπλακέ, οι καλωδιώσεις και οι ψηφιακές εκτυπώσεις στους τοίχους του περιπτέρου, με την υπουργό Πολιτισμού να δηλώνει περήφανα κατά την επίσκεψή της στη ΔΕΘ στις 7 Σεπτεμβρίου 2024 ότι «ο ΟΔΑΠ αποτελεί τον οικονομικό και αναπτυξιακό βραχίονα του ΥΠΠΟ κάνοντας άλματα στην ανάπτυξη των παρεχόμενων υπηρεσιών του».

Επίσης πολύ σημαντικό είναι το γεγονός πως ο ΟΔΑΠ σύμφωνα με την υπουργό αντλεί κεφάλαια και από το Ταμείο Ανάκαμψης, περί τα 52 εκατ. ευρώ. Γίνεται όμως χρηστή διαχείριση όταν βλέπουμε περιπτώσεις όπως το περίπτερο του ΟΔΑΠ στην 88η ΔΕΘ; Το Documento στο πλαίσιο έρευνας που διεξάγει γύρω από τις αναθέσεις που έχει κάνει ο ΟΔΑΠ έπεσε πάνω σε διαδικασίες με στοχευμένες αναθέσεις σε συγκεκριμένα πρόσωπα και εταιρείες που παράγουν «έργα» τα οποία δήθεν προάγουν τον πολιτισμό, εν τοις πράγμασι όμως είναι πολλαπλώς κοστοβόρα για την τσέπη του Ελληνα φορολογούμενου.

Λεφτά με το… τσουβάλι

Οι επίμαχες αναθέσεις είναι αθροιστικά έξι και πραγματεύονται η καθεμία ποσά από 23.800 ευρώ έως 36.580 ευρώ. Η πρακτική που ακολούθησε ο ΟΔΑΠ για τη «χρυσή παράγκα» της Μενδώνη στη ΔΕΘ ήταν απλή και σίγουρα πολύ γρήγορη στην εκτέλεσή της. Ενδεικτικά, από τις έξι ξεχωριστές αναθέσεις και εταιρείες που ανέλαβαν να οικοδομήσουν το περίπτερο –σε τιμή διαμερίσματος– δύο εξ αυτών είχαν λάβει «πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος» στις 13 Αυγούστου και οι άλλες τέσσερις στις 23 του ίδιου μήνα. Οι δύο εταιρείες που δέχτηκαν την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος στις 13 Αυγούστου, μία βδομάδα μόνο μετά, στις 20 του ίδιου μήνα, είχαν έτοιμη την προσφορά τους. Οι υπόλοιπες τέσσερις, κινούμενες στο ίδιο μήκος κύματος με τις άλλες δύο, σε λιγότερο από μία εβδομάδα κατάφεραν να παραδώσουν την οικονομική τους προσφορά.

Ταυτοπροσωπίες στα ΔΣ

Με την ίδια ταχύτητα και ακόμη γρηγορότερα έγιναν αποδεκτές όλες οι οικονομικές προσφορές. Χρειάστηκαν λιγότερο από δέκα μέρες σε κάποιες εταιρείες για να τους ανατεθεί εντέλει το έργο, ενώ σε κάποιες άλλες οι αναθέσεις έγιναν αστραπιαία, εντός τριών ημερών. Βάσει των συμβάσεων οι ανάδοχοι όφειλαν να παραδώσουν το έργο και να είναι έτοιμο για να το επισκεφθεί το κοινό έως μία μέρα πριν από την έναρξη της ΔΕΘ, στις 6 Σεπτεμβρίου.

Στο πρώτο στάδιο της έρευνας το ερώτημα ήταν ένα και απλό. Από τη στιγμή που έχουμε μια καθορισμένη ημερομηνία που διεξάγεται η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης, γιατί πρέπει να γίνει η όλη διαδικασία ανάθεσης του έργου την τελευταία στιγμή; Επιπλέον, για ποιο λόγο να μη διεξαχθεί ανοιχτός διαγωνισμός και να αναλάβει εξ ολοκλήρου το έργο ένας εκ των υποψηφίων; Και βασικότερο των ερωτημάτων ήταν γιατί έπρεπε να κοστίσει σχεδόν 200.000 ευρώ.

Ο τρόπος βέβαια που οργανώθηκε η διαδικασία από τον ΟΔΑΠ δημιούργησε νέα ερωτήματα, με κυριότερα δύο. Πρώτον, σχετικά με το επίπεδο της διαφάνειας της διαδικασίας και, δεύτερον, πώς γίνεται από τις συνολικά έξι εταιρείες στις οποίες φαίνεται να έχει ανατεθεί το έργο, οι τρεις να έχουν ταυτοπροσωπίες στα διοικητικά τους συμβούλια, όπως προκύπτει από το ΓΕΜΗ, γεγονός που δείχνει ότι αυτές οι εταιρείες συνδέονται μεταξύ τους.

Συγκεκριμένα, οι εταιρείες, Modiano AE και Bright Shoe ΙΚΕ έχουν κοινά πρόσωπα στο ΔΣ τους. Ενδεικτικά, για τις τελευταίες δύο, πρόσωπα που είναι μέλη και εταίροι της τελευταίας κατέχουν ταυτόχρονα τη θέση του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου στη δεύτερη. Οσον αφορά την πρώτη εκ των τριών, ο εκπρόσωπός της υπήρξε μέλος ΔΣ της Modiano AE μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023 και μεταπήδησε τον Μάρτιο του 2024 στην Open Spirit Production. Συνολικά οι αναθέσεις που έλαβαν οι τρεις αυτές εταιρείες είναι της τάξης των 99.138 ευρώ, ξεπερνούν δηλαδή το μισό κόστος όλου του έργου.

Με συνταγή Ψωμιάδη

Το μοτίβο των κατατμήσεων που ακολουθείται θυμίζει την υπόθεση με τα περιβόητα «45άρια» που αφορούσαν 456 έργα της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης την περίοδο που στο τιμόνι της ήταν ο Παναγιώτης Ψωμιάδης και τα οποία κατατμήθηκαν προκειμένου να ανατεθούν με απευθείας αναθέσεις σε εργολάβους της περιοχής, με ζημιά για το ελληνικό δημόσιο που υπερβαίνει τα 4 εκατ. ευρώ. Γι’ αυτό το κόλπο ο Ψωμιάδης και οι συγκατηγορούμενοι διώχτηκαν –κατά περίσταση– για σοβαρά κακουργήματα.

Χρυσοπληρώνει εργολάβους

Ο ΟΔΑΠ, όπως προκύπτει από τις αποφάσεις του ΔΣ που έχουν δημοσιοποιηθεί στη Διαύγεια, έχει εκχωρήσει ακόμη και τις πιο απλές υπηρεσίες σε ιδιωτικές εταιρείες, προς όφελος βεβαίως των εργολάβων.

Η συντριπτική πλειονότητα των έργων που υλοποιεί ο ΟΔΑΠ κατευθύνεται στοχευμένα στην αγορά παρά το μεγάλο εύρος των ειδικοτήτων που καλύπτουν οι περίπου 155 μόνιμοι και 120 συμβασιούχοι που προσλαμβάνονται κάθε χρόνο. Ενδεικτικό της νοοτροπίας που επικρατεί στον οργανισμό είναι ότι ακόμη και η συγγραφή σύντομων κειμένων για μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους τα οποία προορίζονται για καταλόγους που διανέμονται σε τουριστικά γραφεία ανατέθηκε σε εταιρεία, αντί μάλιστα του ποσού των 36.580 ευρώ συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ (15.05.2024 ΑΔΑ: ΨΛΖΒ46ΜΖΜ4-Ο6Ω).

Μέγιστο παράδειγμα της τακτικής του ΥΠΠΟ και του ΟΔΑΠ να ιδιωτικοποιήσουν τα πάντα είναι η εκχώρηση υπηρεσιών του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης σε εργολάβο, όπως έχει αποκαλύψει το Documento με εκτενή ρεπορτάζ, ο οποίος ανέλαβε αντί εξωφρενικής αμοιβής 1.696.320 ευρώ (συν ΦΠΑ) τη λειτουργία του συστήματος έκδοσης και ακύρωσης εισιτηρίων και την υποδοχή και εξυπηρέτηση των επισκεπτών για δώδεκα μήνες εν μέσω θύελλας διαμαρτυριών. Η εταιρεία που ανέλαβε τις παραπάνω υπηρεσίες, τις οποίες μέχρι τότε εκτελούσαν δωρεάν οι αρχαιοφύλακες του ΥΠΠΟ, είναι η United Security, ιδιωτική επιχείρηση παροχής υπηρεσιών ασφαλείας.

Η ίδια εταιρεία εμφανίζεται στη Διαύγεια να έχει αναλάβει με ανάθεση τις «υπηρεσίες υποδοχής επισκεπτών εξατομικευμένης επίσκεψης», δηλαδή τους επισκέπτες των πριβέ ξεναγήσεων στην Ακρόπολη οι οποίες ξεκίνησαν τον περασμένο Ιούλιο. Η απόφαση του ΟΔΑΠ για την ανάθεση δημοσιεύτηκε στις 27.6.2024 (ΑΔΑ: 9ΙΘ246ΜΖΜ4-ΒΗΟ) με την αμοιβή της εταιρείας να ανέρχεται στις 35.426 ευρώ (συν ΦΠΑ). Μάλιστα η United Security εμφανίζεται ως η μοναδική εταιρεία που κατέθεσε προσφορά, στις 27.6.2024, την ίδια ημερομηνία που αναρτήθηκε η απόφαση στη Διαύγεια!

Αξιοσημείωτη είναι επίσης η διπλή ανάθεση της Radiant Technologies, εταιρείας συστημάτων πληροφορικής, η οποία ανέλαβε να εκπονήσει μελέτη για τη ροή των επισκεπτών κατά την είσοδό τους στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης (ΑΔΑ: 6Ο6Ο46ΜΖΜ4-Σ6Π, 6.3.2023) αντί 29.884 ευρώ (συν ΦΠΑ). Ακόμη πιο εξωφρενικό είναι το γεγονός ότι ένα χρόνο μετά (25.1.2024) η ίδια εταιρεία ανέλαβε να εκπονήσει νέα ευρύτερη μελέτη για τη ροή των επισκεπτών και την επέκταση των ζωνών επισκεψιμότητας σε όλα τα μουσεία όπου εφαρμόζεται ηλεκτρονικό εισιτήριο (ΑΔΑ: 9ΘΡ446ΜΖΜ4-ΤΞΙ) με αμοιβή 36.580 ευρώ (συν ΦΠΑ). Στην τελευταία περίπτωση άλλες δύο εταιρείες (Aegean Solutions και Management Service) υπέβαλαν προσφορές μία μέρα μετά τη Radiant αλλά κρίθηκαν εκπρόθεσμες.

Ομως η παρουσία της Radiant στις λίστες με τα έργα και τις υπηρεσίες του ΟΔΑΠ έχει και συνέχεια. Στο πρακτικό της συνεδρίασης του ΔΣ στις 29.2.2024 με θέμα την κατακύρωση του διαγωνισμού για τις υπηρεσίες στην Ακρόπολη στη United Security υπάρχει αναφορά στη Radiant, στα δικαιολογητικά που κατέθεσε η ανάδοχος εταιρεία. Στον αριθμό 28 αναφέρεται το ιδιωτικό συμφωνητικό δανεισμού εμπειρίας μεταξύ των εταιρειών Radiant Technologies και United Security και στον αριθμό 29 η υπεύθυνη δήλωση της Radiant για την παροχή υπηρεσιών ως εξωτερικός συνεργάτης (ΑΔΑΜ: 24ΑWRD014992122, 21.6.2024). Δηλαδή η εν λόγω εταιρεία που συνέλεξε data από τον ίδιο τον ΟΔΑΠ προκειμένου να συντάξει τις μελέτες της και πληρώθηκε δύο φορές «πουλάει» τώρα την τεχνογνωσία που απέκτησε μέσω του οργανισμού στον ανάδοχο του έργου για να κερδίσει ξανά.

Η μέθοδος των αναθέσεων καλύπτει κάθε πτυχή της δραστηριότητας και του έργου που καλείται να επιτελέσει ο ΟΔΑΠ ως ο κατεξοχήν φορέας ανάδειξης του πολιτιστικού πλούτου, των μνημείων και των θησαυρών της χώρας. Θυμίζουμε τον σάλο που προκάλεσε η ανάθεση της παροχής υπηρεσιών πρώτων βοηθειών για την Ακρόπολη και άλλους πέντε αρχαιολογικούς χώρους στην εταιρεία First Aid Ambulance, με αμοιβή 2.000.000 ευρώ για επτά μήνες, την οποία αποκάλυψε πρώτο το Documento.