Η συμφωνία της Βάρκιζας για τον τερματισμό της αιματοχυσίας των Δεκεμβριανών και τη συμφιλίωση του ελληνικού λαού, όπως αναφέρεται στο προοίμιό της, υπογράφηκε σαν σήμερα στη βίλα Κανελλόπουλου στη Βάρκιζα Αττικής μεταξύ των εκπροσώπων του ΚΚΕ, Γιώργη Σιάντου, του ΕΑΜ, Μήτσου Παρτσαλίδη, της ΕΛΔ, Ηλία Τσιριμώκου και των εκπροσώπων της κυβέρνησης του Νικολάου Πλαστήρα, Ιωάννη Στεφανόπουλου, Πέτρου Ράλλη και Ιωάννη Μακρόπουλου, με την ενεργό συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις των Βρετανών Χάρολντ Μακ Μίλαν, υπουργού Μεσογείου, και Ρέτζιναλντ Λήπερ, πρεσβευτή στην Αθήνα. Η Συμφωνία κυρώθηκε με συνταγματική πράξη που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, φύλλο 68/1945 τεύχος Α’, και απέκτησε όχι απλά ισχύ νόμου, αλλά επαυξημένη συντακτική δύναμη.
Το αν έπρεπε ή όχι να υπογραφεί η συμφωνία της Βάρκιζας με τους όρους που περιλάμβανε είναι ένα ζήτημα το οποίο έχει απασχολήσει διαχρονικά την Αριστερά – και όχι μόνο – από ανώτερα κομματικά στελέχη έως τη βάση. Η συζήτηση επανέρχεται πιο έντονα σε εποχές κρίσης, οπότε η Βάρκιζα γίνεται συνώνυμο με την παράδοση της χώρας στον ταξικό εχθρό και τη συνθηκολόγηση άνευ όρων που ματαιώνει τις ελπίδες των πολλών και προμηνύει (νέα) δεινά για τις λαικές τάξεις. Κρίσεις, επικρίσεις, κριτική και αυτοκριτικές, λαθολογία και παραϊστορικές υποθέσεις του τι θα γινόταν αν. Τι θα γινόταν αν δεν είχε υπογραφεί η Βάρκιζα; Αν συνέχιζε ο ένοπλος αγώνας του ΕΛΑΣ εναντίον των Βρετανών και της κυβέρνησης εκτός Αθήνας; Αν είχε εισακουστεί ο Άρης Βελουχιώτης; Αν ο ΕΛΑΣ δεν παρέδιδε τα όπλα;
Γοητευτικές, πράγματι, υποθέσεις με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης. Αυτή ακριβώς η ύστερη γνώση – η γνώση ότι το Αριστερό, κομμουνιστικό, αν θέλετε, ή ΕΑΜικό, αν το πάμε πλατύτερα, κίνημα υπέστη τρομοκρατικές διώξεις, επίσημη και ανεπίσημη, υπό κρατικό μανδύα, καταστολή που οδήγησε τους μισούς στα σίδερα και όσους ξέφυγαν στα βουνά και το δεύτερο αντάρτικο, τον αιματηρό εμφύλιο, την ήττα, την υπερορία και το παρακράτος της εθνικοφροσύνης είναι που κάνει τη Βάρκιζα τη ρίζα του κακού για την Αριστερά.
Και είναι ακριβώς αυτή η στερνή γνώση που κάνει κάποιους να αποτυπώνουν χρόνια αργότερα, μετά την ήττα, τις διαφωνίες τους και τις εκτιμήσεις τους για το τι θα έπρεπε να είχε γίνει. Στην Ιστορία ωστόσο είμαστε υποχρεωμένοι να πορευτούμε με το τι τελικά έγινε.
Αποτέλεσμα της ήττας του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά η συμφωνία της Βάρκιζας χαρακτηρίστηκε τότε από αυτούς που την υπέγραψαν ως συμφωνία ανάγκης, μίνιμουμ ελευθεριών για δράση, ηθικό νομικό μέρισμα για την αντιφασιστική πάλη. Διακηρυγμένος στόχος της συμφωνίας ήταν η αποκατάσταση της ενότητας του κράτους και η επαναφορά της εσωτερικής ειρήνης και πολιτικής ομαλότητας με την ανάπτυξη «ελεύθερου και ομαλού πολιτικού βίου, του οποίου κύριον χαρακτηριστικόν θα είναι ο σεβασμός της πολιτικής συνειδήσεως των πολιτών, η ειρηνική διαφώτισις και διάδοσις πολιτικών ιδεών και ο σεβασμός προς τας ελευθερίας τας οποίας ο καταστατικός χάρτης του Ατλαντικού και αι αποφάσεις της Τεχεράνης διεκήρυξαν και η συνείδησις των δι’ αυτάς αγωνιζομένων λαών απεδέχθη».
Οι όροι προέβλεπαν την ελεύθερη εκδήλωση των πολιτικών και κομματικών φρονημάτων, την απρόσκοπτη λειτουργία των ατομικών ελευθεριών, όπως του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, την ελευθερία του Τύπου και την κατάργηση κάθε προηγούμενου ανελεύθερου νόμου, την αποκατάσταση των συνδικαλιστικών ελευθεριών και την άρση του στρατιωτικού νόμου.
Σχετικά με το ακανθώδες ζήτημα της συγκρότησης εθνικού στρατού προβλέπονταν τακτική στρατολογία με σεβασμό στα πολιτικά και κοινωνικά φρονήματα των στρατευομένων, αποστράτευση του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής και παράδοση του οπλισμού τους, απόλυση των ομήρων του ΕΛΑΣ, εκκαθάριση των δημοσίων υπαλλήλων, του στρατιωτικού προσωπικού και των Σωμάτων Ασφαλείας από τους δωσιλόγους και την επαναφορά εκείνων που είχαν απομακρυνθεί λόγω της αντιστασιακής δράσης τους. Καθοριζόταν επίσης η διενέργεια δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος, βασιλεία ή δημοκρατία εντός του έτους και τάχιστα -μετά από αυτό- εκλογές για συντακτική συνέλευση.
Στην πράξη τίποτα από όσα προέβλεπε η συμφωνία της Βάρκιζας δεν εφαρμόστηκε. Με την ανοχή των κρατικών αρχών και τα στραβά μάτια των Βρετανών, Εθνοφυλακή, Χωροφυλακή, δικαστικές αρχές και παρακρατικές συμμορίες εξαπέλυσαν πραγματικό πογκρόμ εναντίον όποιου είχε σχέση έστω και τρίτου βαθμού με το ΕΑΜ. Στα χωριά και την ύπαιθρο βασίλευε το «δίκιο» του Βουρλάκη και του Σούρλα. Μεγάλες επιχειρήσεις προπαγάνδας εξαπολύθηκαν για να πείσουν ότι όσοι αντιστάθηκαν στον κατακτητή ήταν κακοποιοί και προδότες και όσοι συνεργάστηκαν με τον εχθρό της χώρας ήταν πατριώτες γιατί «έσωσαν το έθνος από τον κομμουνισμό». Η διαστροφή της πραγματικότητας ήταν πλήρης. Όπως πλήρης ήταν και ο αποκλεισμός των Αριστερών από τα ευεργετήματα της ξένης βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών που μοιραζόταν μόνο σε ημετέρους. Και φυσικά ούτε λόγος για ελεύθερη εκδήλωση πολιτικών και κοινωνικών φρονημάτων, για ελευθερία του τύπου για συνδικαλιστικές ελευθερίες και εκκαθάριση των δημοσίων υπηρεσιών και του στρατού από τους δωσίλογους
Το ερώτημα είναι γιατί το ΚΚΕ/ΕΑΜ υπέγραψε μια Συμφωνία η οποία ήταν σχεδόν φορσέ ότι δεν θα εφαρμοζόταν τη στιγμή μάλιστα που τόσο ο αστικός κόσμος όσο και οι Βρετανοί προστάτες του είχαν δώσει ισχυρά δείγματα των προθέσεών τους να συντρίψουν το ΕΑΜ; Πόσο οι πολιτικές του επιλογές καθορίστηκαν από τα διαθέσιμα αποθέματα τροφίμων και πολεμικού υλικού αλλά και από την ίδια τη διαθεσιμότητα των μελών του για μια νέα σύγκρουση; Από τους διεθνείς συσχετισμούς και τη δυνατότητα έξωθεν βοήθειας; Η απάντηση ίσως εκφεύγει του στενού ελληνικού πλαισίου.
Δείτε επίσης:
Πορτοσάλτε σε Άδωνη: Σακο-λουθώ και πάνω σου κολλάω…
Λιβύη: «Κατηγορώ» για Φλώρο και τέσσερις στρατηγούς
Λουτρό αίματος στη Γλυφάδα: «Ήρθα να ξεκαθαρίσουμε» – Τα λόγια του δράστη πριν ανοίξει πυρ (Photos)
Στη φάκα γυναίκα που έστελνε συκοφαντικές επιστολές ως δήθεν «απολυμένοι του Documento»
Hayate: Δίωξη για εμπορία ανθρώπων στον Youtuber – Προθεσμία να απολογηθεί την Παρασκευή
