Στις 22, 23 και 24 Σεπτεμβρίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης – Στο πλαίσιο του Προγράμματος Αρχαίο Δράμα-Ανάμεσα στην Τραγωδία και τον Τρόμο
Υπάρχουν ζωές που μετράνε περισσότερο και άλλες λιγότερο; Κάποιες ζωές που χάνονται αξίζουν τον θρήνο, ενώ άλλες όχι;
Ποτέ άλλοτε -όσο σήμερα- ο θρήνος δεν αποτέλεσε ένα τόσο βαθιά πολιτικό ζήτημα.
«Θρηνώ για τους γιους που πέθαναν στον πόλεμο, για τις γυναίκες που έγιναν σκλάβες, για τη χαμένη ελευθερία. Ω, αγαπημένα πλάσματα, ελάτε πίσω, ελάτε, ελάτε και πάρτε μας μακριά!»
Η Εκάβη ψιθυρίζει τα λόγια αυτά, καθώς η μουσική συμπλέκεται με τους στίχους από το μοιρολόι και η Πολυξένη σκίζει τον αέρα με ένα βαρύ μαχαίρι κι ένα δρεπάνι, όπως ακριβώς συνέβαινε στις τελετές μαζικού θρήνου στη Βόρεια Ευρώπη που στις μέρες μας έχουν εκλείψει.
Η εικόνα αυτή αρκεί για να μας εισάγει στο Tutto Brucia, έργο εμπνευσμένο από τις Τρωάδες του Ευριπίδη, αλλά και από τα κείμενα του Jean Paul Sarte και των φιλοσόφων- ανθρωπολόγων, Judith Butler, Ernesto De Martino, Edoardo Viveiros de Castro, NoViolet Bulawayo, Donna Haraway.
Μέσα από τον θρήνο της Εκάβης, τον προφητικό λόγο της Κασσάνδρας, την κραυγή της Πολυξένης, την επίκληση της Ανδρομάχης στους νεκρούς, τη βία που υπέστη η Ελένη, την ευθραυστότητα του σώματος ενός παιδιού, του Αστυάνακτα, δίνεται φωνή στα πιο εκτεθειμένα και ευάλωτα πλάσματα και ο θεατής προσκαλείται να περάσει από τη συμπόνια και τον τρόμο, για να φτάσει στην κάθαρση.
Ο θρήνος απλώνεται απ’άκρη – σ’άκρη στη «Μαύρη Μεσόγειο» που τότε -όπως και τώρα- είναι το «θέατρο» των κατα-κτήσεων της αποικιοκρατικής Ευρώπης, της μετανάστευσης και της διασποράς. Ανάμεσα στα ερείπια ενός τόπου άδειου και διαλυμένου, μέσα σε ένα τραγικό σκηνικό, όπου οι ηρωίδες, καλυμμένες με λάσπη και συντρίμμια, με σώματα νεκρών, περνούν μέσα από τον βαθύ πόνο.
Και είναι στο σημείο αυτό ακριβώς που εγείρεται το ερώτημα της ευαλωτότητας της ανθρώπινης φύσης και των «φαντασμάτων» που την (μας) πολιορκούν.
Μέσα από τον βαθύ πόνο οι ηρωίδες μεταμορφώνονται σε κάτι άλλο από αυτό που είναι: σε σκύλες ή σε πέτρες ή σε ακόμη και σε τρεχούμενο νερό, καθώς επεξεργάζονται τον πόνο που υπέστησαν.
Μία μεταμόρφωση, μια μετάλλαξη που ανοίγεται σε άλλες πιθανές μορφές. Και καλεί τους ανθρώπους να συμμετάσχουν σε αυτό το παιχνίδι μεταλλάξεων.
Γιατί το τέλος του κόσμου δεν είναι τίποτε άλλο από το τέλος του κόσμου.
Ο θεσμός του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης για το Αρχαίο Δράμα, που φέτος διανύει τον δωδέκατο χρόνο του, πραγματοποιείται από τις 17-24 Σεπτεμβρίου 2024, στο πλαίσιο της Πράξης «Καθιέρωση και Προβολή Διεθνών Θεσμών Σύγχρονου Πολιτισμού στην Αττική». Η Πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, μέσω του Περιφρειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος «Αττική» στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2021-2027.
Συντελεστές
Ιδέα-Σκηνοθεσία: Daniela Nicolò και Enrico Casagrande
Ερμηνεύουν οι: Silvia Calderoni, Barbara Novati και στη ζωντανή μουσική η Francesca Morello
Στίχοι: Ilenia Caleo και Francesca Morello
Δραματουργική Ερευνα: Ilenia Caleo
Κείμενα και Υπότιλοι: Daniela Nicolò
Σχεδιασμός Φωτισμού: Simona Gallo
Τεχνική και Ηχητική κάλυψη: Simona Gallo και Theo Longuemare, Demetrio Cecchitelli
Ηχητικά Εφέ: Enrico Casagrande
Μηχανικός Ηχου: Martina Ciavatta
Τεχνική Υποστήριξη: Francesco Zanuccoli
Σκηνικά: _ vvxxii
Γραφικά και Βίντεο:Vladimir Bertozzi
Παραγωγή: Francesca Raimondi
Οργάνωση και Μεταφορές: Shaila Chenet
Προώθηση: Ilaria Depari
Επικοινωνία: Dea Vodopi
Γραφείο Τύπου: comunicattive.it
Διεθνής Διανομή: Lisa Gilardino
Παραγωγή : Motus και Teatro di Roma – Teatro Nazionalewith Kunstencentrum VIERNULVIER (BE)
Με την υποστήριξη των: L’arboreto – TeatroDimora | La Corte Ospitale ::: Centro di Residenza Emilia–Romagna και Santarcangelo dei Teatri
Σε συνεργασία με: AMAT και Comune di Fabriano
Με τη στήριξη των: MiC, Regione Emilia–Romagna
Πολλές ευχαριστίες στο HĒI black fashion, Gruppo IVAS
Διάρκεια: 75 λεπτά
Είσοδος Ελεύθερη
Κατά τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας, αρχίσαμε να ερευνούμε ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του Δυτικού πολιτισμού, τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Το έργο αυτό απηχεί το θέμα του «τέλους», μια διάσταση που, δυστυχώς, συνδέει τον μύθο με το παρόν. Η παρουσίαση του «Tutto Brucia» -Ολα Στάχτη- τώρα, σε μια εποχή που δυστυχώς μαστίζεται από νέους, καταστροφικούς πολέμους, το τοποθετεί σε μια διαφορετική προοπτική. Είναι σαν να δουλεύαμε φανταζόμενοι την καταστροφή, περιορισμένοι στην απομόνωση της πανδημίας, και τώρα η παράσταση, με τη φλεγόμενη κραυγή του πόνου, έρχεται σε επαφή με μια πραγματικότητα που υπερβαίνει κατά πολύ την τραγωδία, ανακαλώντας όλες τις καταστροφές που έχουν συμβεί στην καταραμένη μας ιστορία, αμαυρωμένη από τις ανδροκρατικές αντιλήψεις και τη δίψα για ιδιοκτησία.
Όπως η πανδημία και η κλιματική καταστροφή σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής, έτσι και οι «Τρωάδες» αρχίζουν με ένα τέλος: το Ίλιον έχει ήδη καταστραφεί, και οι γυναίκες περιμένουν τη μοίρα τους ως λάφυρα πολέμου, κοιτάζοντας τη Μεσόγειο Θάλασσα, που ακόμα και σήμερα είναι θέατρο τόσων τραγωδιών… Σκεφτείτε μόνο την εξόντωση του Παλαιστινιακού λαού! Στην καρδιά του έργου βρίσκεται ο πόνος της απώλειας, που εγείρει βαθιά πολιτικά ερωτήματα: Ποια σώματα αξίζουν το πένθος μας και ποια όχι; Τι μορφές παίρνει το πένθος; Στο «Tutto Brucia», η σκηνή είναι καλυμμένη με στάχτη· άνθρωποι και ζώα συγχωνεύονται, ρευστοποιούνται, μεταμορφώνονται τερατωδώς… Υπάρχουν τα σώματα των ηθοποιών που προσπαθούν να μιλήσουν, να νιώσουν, να συμπονέσουν, και το κάνουν με μεγάλη ειλικρίνεια και πάθος… Υπάρχει η φωνή της Φραντσέσκα (Ρυφ) Μορέλο, που τραγουδά και κόβει τον αέρα με τις συγκινητικές της νότες, διηγούμενη το ανεξήγητο… Υπάρχει πολύς καπνός και σκοτάδι που θολώνουν την όραση, καθιστώντας την οδυνηρή…
Ουσιαστικά, όμως, είναι μια παράσταση και τίποτα παραπάνω. Είναι μυθιστόρημα… κάτι που δεν μπορεί ποτέ, μα ποτέ, να επηρεάσει την πορεία των γεγονότων. Ίσως μπορεί να μας εξυπηρετήσει, όσοι από εμάς βρισκόμαστε σε εκείνη την αίθουσα, να νιώσουμε λίγο πιο κοντά και πιο ενωμένοι στην αποκήρυξη του πολέμου και των εμπόρων όπλων, πάντα και παντού.
Και τότε υπάρχει αυτή η τελευταία λάμψη ελπίδας στην αποκάλυψη, αυτή η πρόσκληση από την Εκάβη πριν φύγει από τη σκηνή, να μεταμορφωθούμε:
Τώρα είναι πιά αργά· ας περιμένουμε να ξανάρθει το μέλλον…
Και δύο χιλιάδες χρόνια από τώρα
το όνομά μας στα χείλη όλων θα είναι
και όταν θα είμαστε μόνο άτομα και ανάσα
δεν θα μπορείτε, καταραμένοι, να κάνετε τίποτα, τίποτα
ενάντια σε αυτή τη μνήμη που σας κατατρώει
γιατί θα είμαστε τα πάντα
και θα είμαστε παντού
ικανοί να πάρουμε οποιαδήποτε μορφή
και να συνεχίσουμε…
—Δανιέλα Νικολό και Ενρίκο Καζαγκράντε / MOTUS
Θεατρική Ομάδα MOTUS
Η ομάδα Motus είναι ένας ανεξάρτητος θεατρικός οργανισμός, ο οποίος, υπηρετώντας πιστά το όνομά του, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση μεταξύ διαφόρων χωρών του κόσμου, ιστορικών γεγονότων και διαφορετικών γνωστικών πεδίων. Οι ιδρυτές, Enrico Casagrande και Daniela Nicolò, παρακινημένοι από την ανάγκη τους να ασχοληθούν με θέματα που απασχολούν το κοινό, με συγκρούσες και πληγές της εποχής, αναμειγνύουν την τέχνη με προβλήματα που απασχολούν τους πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών, μέσα από συμβολισμούς που ενεργοποιούν νέες οπτικές για τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Θέματα ορίων –σωματικών, ψυχικών, πολιτικών γεωγραφικών- και η ελευθερία της παραβίασής τους, παραμένουν ως κεντρικά θέματα στις περισσότερες δουλειές της ομάδας. Πιο πρόσφατο παράδειγμα με διεθνή αναγνώριση, το MDLSX (2015) και το “Panorama”(2018), παραγωγές σε συνεργασία με τον πειραματικό θεατρικό οργανισμό της Νέας Υόρκης, La MaMa.
Μετά την ανατρεπτική ερμηνεία της «Αντιγόνης» το 2010, στην αρχή της ελληνικής κρίσης, η διερευνητική τους ματιά στις πιο αμφιλεγόμενες γυναικείες μορφές, συνεχίστηκε με το Tutto Brucia (Ολα Στάχτη) το 2020 και τα δύο συσχετιζόμενα “You Were Nothing but Wind” και “Of The Nightingale I Envy The Fate”, τα οποία θέτουν σοβαρά πολιτικά ερωτήματα για το ποιο σώμα είναι εκείνο που αξίζει το θρήνο. Η τελευταία τους παραγωγή «Frankenstein –Μια ερωτική ιστορία», το πρώτο μέρος του δίπτυχου, βασισμένου στο διάσημο μυθιστόρημα της Mary Shelley, διαπλέκει την περίπλοκη και γεμάτη πόνο βιογραφία της συγγραφέως με τις σύγχρονες θεωρίες για τα φύλα, την μετα-ανθρώπινη φιλοσοφία και τις θεωρίες για τις σχέσεις μεταξύ διαφορετικών ειδών.
Η καλλιτεχνική δουλειά της θεατρικής ομάδας διαπλέκεται με ένα εντατικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα συναντήσεων, διαλέξεων και ειδικών σεμιναρίων με ιταλικά και διεθνή πανεπιστήμια – Πανεπιστήμιο IUAV στη Βενετία, La Manufacture – Haute école de théâtre de la Suisse Romande, στη Λωζάνη, the Master DAS Theatre of the Academy of Theatre and Dance στο Αμστερνταμ και Berner Fachhochschule – University of Applied Sciences, στη Βέρνη.
Η ομάδα έχει λάβει πολλά βραβεία και διεθνή αναγνώριση ως ένας σημαντικός θεατρικός οργανισμός. Εχει πραγματοποιήσει παραστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο και έχει συμμετάσχει σε σημαντικά Φεστιβάλ από τη Νέα Υόρκη, το Σαντιάγο και τον Καναδά ως το Χονγκ Κονγκ, την Αυστραλία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το 2010 ο Enrico Casagrande, εκπροσωπεί την ομάδα MOTUS ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Santarcangelo, ενός από τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά Φεστιβάλ της βόρειας Ιταλίας. Το 2020, η ομάδα προσκαλείται εκ νέου να αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση, στην πεντηκοστή επέτειο του Φεστιβάλ. Το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19 απαιτεί τον επανασχεδισμό του εγχειρήματος, το οποίο επεκτείνεται πλέον σε ένα δωδεκάμηνο ταξίδι χωρισμένο σε τρεις πράξεις, με μια πρώτη παρουσίαση τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου και στη συνέχεια τον χειμώνα με μια διαδικτυακή παρουσίαση και το μεγάλο φινάλε τον Ιούλιο του 2021. Από το 2023, η ομάδα επιμελείτει τη διοργάνωση του “Supernova”, του πρώτου πειραματικού φεστιβάλ παρασταστικών τεχνών στο Ρίμινι.