«Τέλεια καταιγίδα» ονομάζεται όποιο μετεωρολογικό φαινόμενο επιδεινώνει ένας σπάνιος συνδυασμός περιστάσεων. Οι εκπρόσωποι των «αγορών» συμφωνούν: Η παγκόσμια οικονομία βαδίζει προς τα εκεί.
Για δυο συνεχόμενα τρίμηνα 2022 και 2023 θα συρρικνωθεί, ενώ έως το 2026 θα έχουν χαθεί από την παγκόσμια παραγωγή 4 τρις(!) δολλάρια (ΔΝΤ). Η άνοδος του δολλάριου θα εκτινάξει στα ύψη το χρέος των υπερχρεωμένων χωρών (ΠΤ). Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα βρεθούν σε ύφεση στα μέσα 2023 (J.P.Morgan), με ετήσια ανάπτυξη μόλις 0,5% (ΟΟΣΑ). Το α’ εννιάμηνο 2022 οι «επενδυτές» έχασαν 36 τρις από τη μείωση της αξίας ταυτόχρονα(!) μετοχών κι ομολόγων – ένα παγκόσμιο sell-off πενταπλάσιο του 2008, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Από τα ισχυρότερα funds στον κόσμο, το αμερικάνικο Elliott Management προειδοποιεί ότι ο κόσμος κινείται προς υπερπληθωρισμό και ίσως τη χειρότερη χρηματοπιστωτική κρίση από τον Β’ΠΠ: Το τέλος της εποχής του φθηνού χρήματος «μπορεί να κάνει δυνατή σειρά αποτελεσμάτων εντός ή και πέρα από τα όρια ολόκληρης της μεταπολεμικής περιόδου», καθώς πιθανότατα έρχεται ένα «ξεφούσκωμα» «της φούσκας των πάντων» – απειλώντας την παγκόσμια οικονομία με κατάρρευση και ευνοώντας «εμφύλιες και διεθνείς διαμάχες»…
Ιδιαίτερα δύσκολη είναι η θέση της Ευρωζώνης, καθώς θα διολισθήσει σε ύφεση στο τέταρτο τρίμηνο του 2022 και η συρρρίκνωση της στο δυσμενές σενάριο μπορεί να φτάσει το 5%, δηλ. υφεσιακά επίπεδα ανάλογα του 2009 (Bloomberg Economics). Το 2023 προβλέπεται βίαιη μείωση της ανάπτυξης στο 0,3%, με μείωση του πληθωρισμού σε 6,2% (από 8,1%). Αυτό συνδυάζεται με πρόβλεψη αύξησης του βασικού επιτόκιου αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ από 1,25% σήμερα σε 4% το 2023, ενώ μεγαλύτερη μείωση των προμηθειών ενέργειας από τη Ρωσία θα οδηγήσει σε σημαντικά μεγαλύτερη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας: Καθώς οι τιμές φυσικού αέριου και ρεύματος είναι ήδη πολύ ψηλές, «το σοκ από τυχόν νέα αύξηση των τιμών ενέργειας θα οδηγήσει σε χαμηλότερη ανάπτυξη την οικονομία της Ευρωζώνης κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με το βασικό σενάριο, δηλ. πολλές χώρες της θα είναι σε ύφεση όλο το 2023, ενώ η ανάπτυξη θα εξασθενίσει το 2024» (ΟΟΣΑ).
Στο μάτι της τέλειας καταιγίδας βρίσκεται η Γερμανία που, σε πλήρη ευρωατλαντική συμμόρφωση, πυροβόλησε περισσότερο απ’ οποιονδήποτε άλλο τα πόδια της μέσω των 8(!) πακέτων αντιρωσικών κυρώσεων της ΕΕ. Κι ενώ η προβλεπόμενη ύφεση φέτος για τη Ρωσία έχει περιοριστεί σε μονοψήφιο νούμερο με πρόβλεψη για σημαντική οικονομική ανάπτυξη το 2023, ο τίτλος της έκθεσης των τεσσάρων κορυφαίων οικονομικών ινστιρούτων της τα λέει όλα για τη Γερμανία: «Πληθωρισμός, ύφεση, απώλεια ευημερίας» – με πρόβλεψη για μικρή ανάπτυξη φέτος και μικρότερη του χρόνου. Αλλά – αν κάτι πάει ακόμα πιο στραβά στην ενέργεια – στο δυσμενές σενάριο προβλέπεται ύφεση: Aκόμη και μέχρι -7,9% (2023) [και η μισή το 1924]… Όσο για τους «Πέντε Σοφούς»-οικονομικούς σύμβουλους της Γερμανικής Κυβέρνησης, επισημαίνουν στη δική τους έκθεση ότι τα κρατικά «πακέτα» λαϊκής στήριξης λόγω πληθωρισμού και ενεργειακής κρίσης επιβαρύνουν κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα – και προτείνουν η χρηματοδότηση τους «ν’ αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεγγύη»: Διευρύνοντας από το 2023 τον αριθμό όσων υποβάλλονται στον ανώτερο φορολογικό συντελεστή εισοδήματος 42% (σήμερα μόλις το 5% των Γερμανών…)
Στο άρθρο «Το ευρώ χωρίς τη Γερμανία» (30.09.2022) ο Αμερικανός πανεπιστημιακός Michael Hudson υποστηρίζει ότι τα σαμποτάζ σε Nord Stream 1 και 2 (σχέδιο ΗΠΑ, εκτέλεση Βρετανικών Ειδικών Δυνάμεων) έγιναν επειδή: «Η Γερμανική κοινή γνώμη άρχισε να καταλαβαίνει τι σημαίνει ότι οι χαλυβουργίες και οι εταιρείες αλουμινίου, αυτοκινήτων, λιπασμάτων, γυαλιού και χαρτιού έκλειναν ή μεταφέρονταν σε ΗΠΑ και Ασία… μετά την οκταπλάσια ως δεκαπλάσια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου.» Με την έγχυση θαλασσινού νερού να διαβρώνει ανεπανόρθωτα τους αγωγούς, το σαμποτάζ σκόπευε να προλάβει μιας συζήτηση διασύνδεσης των κυρώσεων με την αναμενόμενη κατάρρευση του βιοτικού επίπεδου μεγάλου μέρους του Γερμανικού λαού. Αν και πράξη βίας, χάρη σ΄ αυτό διευθετήθηκαν οι πολιτικές σχέσεις ΗΠΑ-Γερμανίας και εξασφαλίστηκε η σιωπή και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που επίσης έχασαν πολλά. Η αποτροπή της συζήτησης για τις προφανείς συνέπειες της διακοπής των εμπορικών δεσμών Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών οικονομιών με τη Ρωσία, εξασφαλίστηκε με τρόπο «γερμανικό» – οδηγώντας σε πανευρωπαϊκό κραχ. Ο Hudson εξηγεί έτσι τον καταποντισμό της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ ακόμα και κάτω από το δολλάριο: Οι βιομηχανικές εξαγωγές της Γερμανίας (που στο εννιάμηνο 2022 μειώθηκαν -10,8%) ήταν αυτές που στήριζαν την ισοτιμία δολλαρίου-ευρώ. H ικανότητα της Γερμανίας ν’ ανταποκρίνεται στις διεθνείς πληρωμές της θα περιορίζεται, καθώς οι ψηλότερες τιμές ενέργειας και τροφίμων και η εξυπηρέτηση του χρέους της σε δολλάρια θα μειώνουν σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα για αγαθά και υπηρεσίες.
Αν όμως η συζήτηση για τις επιπτώσεις των κυρώσεων δεν ξεκίνησε ανάμεσα στους «κάτω», οι «πάνω» μεταξύ τους εκτιμούν ψύχραιμα που πορεύεται η Ευρώπη. Χαρακτηριστικότερη όλων η εναρκτήρια ομιλία του «Ευρω-ΥΠΕΞ» Γιοσέπ Μπορέλ στην Συνδιάσκεψη των Πρεσβευτών της ΕΕ (Βρυξέλλες, 10.10.2022): Ο Μπορέλ υποστηρίζει ότι απ’ όλα τα ερωτήματα που υπάρχουν τα κρισιμότερα προς απάντηση είναι τα τύπου «τι» (Τι συμβαίνει; Τι έρχεται; Τι να κάνουμε;) και «πως» (Πως να λειτουργήσουμε; Πως θα το κάνουμε;»). Σημαντικότερο απ’ όλα: «Τι είναι αυτός ο κόσμος που αντιμετωπίζουμε;»
Σύμφωνα με τον Μπορέλ, είναι πλέον ένας «κόσμος ριζικής αβεβαιότητας»: «Η αβεβαιότητα είναι κανόνας». Αυτό επειδή «η ευημερία μας στηρίχτηκε στη φτηνή ενέργεια που προερχόταν από τη Ρωσία. Το ρωσικό φυσικό αέριο – φθηνό κι υποθετικά εύκολης πρόσβασης, ασφαλές και σταθερό – αποδείχθηκε ότι δεν είναι έτσι. Η ευημερία μας στηρίχθηκε στην πρόσβαση στη μεγάλη Κινέζικη αγορά, για εξαγωγές και εισαγωγές, για τεχνολογικές μεταφορές, για επενδύσεις, για να έχουμε φθηνά αγαθά. Νομίζω ότι οι Κινέζοι εργάτες με τους χαμηλούς μισθούς τους έκαναν πολύ περισσότερα για τη συγκράτηση του πληθωρισμού απ’ ότι όλες οι Κεντρικές Τράπεζες μαζί… (Αλλά) η πρόσβαση στην Κίνα γίνεται όλο και πιο δύσκολη.» Οι Κινέζοι εργάτες ενισχύονται μισθολογικά. Γενικότερα, αυτά που ξέραμε δεν ισχύουν πια: «Εσείς, οι ΗΠΑ – φροντίζατε για την ασφάλεια μας. Εσείς, Κίνα και Ρωσία – παρείχατε τη βάση της ευημερίας μας. Αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει πια.»
Σε αυτή τη φάση βασικότερο πρόβλημα της ΕΕ είναι: «Οι (ευρωπαϊκοί) λαοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι το γεγονός πως Ρωσία και Κίνα δεν είναι πια αυτές που ήταν σε σχέση με την οικονομική μας ανάπτυξη, θ’ απαιτήσει μια ισχυρή αναδόμηση της οικονομίας μας. Η προσαρμογή (μας) θα είναι σκληρή, κι αυτό θα δημιουργήσει πολιτικά προβλήματα.»
Σε απλοελληνικά, «σκληρή προσαρμογή» σημαίνει «λιτότητα»: Όχι πλέον για τις χώρες του «Νότου», αλλά για όλα τα Κ-Μ της ΕΕ που βγαίνουν μέσα από δυο χρόνια πανδημικού χειμώνα χάρη στην (μέχρι τέλος Δεκεμβρίου) προσφυγή στο λεγόμενο «Escape Clause» του Συμφώνου Σταθερότητας (προσωρινή «δραπέτευση» από το δημοσιονομικό ζουρλομανδύα – τι χιούμορ!).
Ο Μπορέλ περιγράφει ένα interregnum, αυτό που ο Γκράμσι ονόμασε «εποχή των τεράτων»: Το παλιό δε μπορεί να δρα όπως συνήθιζε, το καινούργιο δεν έχει δύναμη ακόμα.
Και η Ελλάδα; Εμείς όλοι;
Ας θυμηθούμε μόνο ότι: Στις λεγόμενες «στατιστικές της δεκαετίας» από την κρίση (2009-2018) της Eurostat, Ελλάδα και Κύπρος ήταν οι μόνες με ΑΕΠ αρνητικό, δηλ. χαμηλότερο απ’ αυτό «της κρίσης»: Η Κύπρος, στο –0,5%, το 2019 έφθασε στο προ δεκαετίας ΑΕΠ της. Η Ελλάδα ωστόσο ήταν στο -22%: Μια πρωτοφανής, σε περίοδο ειρήνης, καταστροφή πόρων κι ανθρώπινων ζωών. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ όπου οι άνθρωποι σε κίνδυνο φτώχειας σχεδόν διπλασιάστηκαν: Από 20% σε 38% του λαού… Και είναι η μοναδική χώρα που όχι μόνο της απαγορεύεται να στηρίζει το λαό της μ’ ελλειματικές δαπάνες, αλλά είναι υποχρεωμένη να παράγει πρωτογενές πλεόνασμα μεσοσταθμικά 2,2% επί 40 χρόνια, μέχρι το 2060 – κάτι που ούτε η πλεονασματική Γερμανία δεν κατάφερε να κάνει: Προκειμένου να συνεχίσει να εξυπηρετεί, με τη δημόσια περιουσία στα χέρια των δανειστών, ένα μη βιώσιμο χρέος που δεν «κουρεύτηκε» ποτέ.
Σε εργαζόμενους και συνταξιούχους που έχασαν 40% απ’ το εισόδημα τους, σε νέους που δεν εκπατρίστηκαν – όπως το μισό εκατομμύριο απ’ τους κόλπους τους – για αξιοπρεπή δουλειά, θέλουν να επιβάλλουν νέα λιτότητα.
Και η πάλη των εργαζομένων; H τελευταία γενική απεργία; Η αγωνιστική ενότητα;
Μήπως επείγει να προκαλέσουμε «πολιτικά προβλήματα» τελικά;
