Συναντήσαμε την Τάνια Τσανακλίδου στο σπίτι της, κατά την προετοιμασία της για το έργο «Βραδιάζει. Μια ροκ σταρ εξομολογείται» και μίλησε για τη ζωή και την τέχνη αλλά και για το ποτάμι της κοινωνικής οργής που είναι έτοιμο να ξεχειλίσει.
Μένει χρόνια στο Παγκράτι γιατί θέλει να πηγαίνει με τα πόδια παντού, ακόμα και στη δουλειά της. Ηταν αγχωμένη λιγάκι όταν τη συνάντησα, αλλά χαρούμενη που κάτι νέο πάει να γεννηθεί με την παράσταση την οποία ετοιμάζει. Και οργισμένη με την προσπάθεια συγκάλυψης της αλήθειας στο έγκλημα των Τεμπών και την αήθη επίθεση στους συγγενείς των θυμάτων.
Η Τάνια Τσανακλίδου είναι μια γυναίκα που σε κάνει να νομίζεις ότι την ξέρεις χρόνια, επειδή σου θυμίζει κάτι από σένα, από την πόλη όπου γεννήθηκες, από την ελαφράδα ενός τοπίου την άνοιξη που μεταμορφώνεται σε ξαφνική καταιγίδα. Είναι η αισθαντική ερμηνεύτρια, η ηθοποιός που εισχωρεί στο δέρμα κάθε ρόλου που ερμηνεύει, αλλά και μια πολυμορφική προσωπικότητα που δεν φοβάται να πει τη γνώμη της και να μιλήσει δυνατά για όλα όσα μας καίνε με την ίδια ειλικρίνεια που μιλάει για τη ζωή της. Είναι η Τάνια που μεγαλώνει χωρίς να μπαίνει στον κόπο να βάψει τα μαλλιά της, που διαδηλώνει στους δρόμους και παίρνει οξυγόνο από τον κόσμο που ενώνει τη φωνή του. Και τώρα είναι η Τάνια που δηλώνει: «Θα ήθελα να είμαι ροκ τραγουδίστρια» την ώρα που ετοιμάζεται να υποδυθεί μια εμβληματική δόξα της ροκ σκηνής.
Από πού παίρνετε κουράγιο αυτή την εποχή, πέρα από την τέχνη σας;
Πήρα μεγάλο κουράγιο την πρώτη Κυριακή που βγήκαμε στον δρόμο για τα Τέμπη και θα το ξαναζήσουμε αυτό σε λίγες μέρες. Ενιωσα ότι ήρθε ξανά το οξυγόνο στη ζωή μου. Γιατί αυτό που συνέβη στα Τέμπη είναι πληγή στην ψυχή όλων μας και όλη η προσπάθεια συγκάλυψης την κάνει ακόμα πιο οδυνηρή, ακόμα πιο επώδυνη. Το να νιώθουμε ότι μας υποτιμούν συνεχώς έχει ένα όριο. Κάποια στιγμή, το έχω ξαναπεί και με πήγαν στα δικαστήρια αλλά θα το επαναλάβω, μια σταγόνα χρειάζεται μόνο για να ξεχειλίσει το ποτάμι της οργής. Κι αυτοί τροφοδοτούν με τις πράξεις τους την οργή μας. Να ξέρουν όμως ότι όσο πιο πολύ μας θυμώνουν τόσο θα γιγαντώνεται η οργή μας. Θεωρώ μία από τις συγκλονιστικότερες στιγμές στη ζωή και την καριέρα μου όταν τραγούδησα στο Καλλιμάρμαρο για τα Τέμπη. Εκεί πήρα πάλι κουράγιο με τον τρόπο που ενώθηκαν όλων μας οι φωνές. Εκεί αγκάλιασα αυτή την υπέροχη μάνα. Για μένα οι ήρωες είναι η Μαρία Καρυστιανού και όλοι οι συγγενείς των παιδιών που χάθηκαν. Οι άνθρωποι αυτοί που βίωσαν μια τρομερή απώλεια και ανεβαίνουν έναν γολγοθά για να διαλύσουν τα πέπλα της συγκάλυψης έχουν τον απεριόριστο θαυμασμό μου, την απεριόριστη στήριξή μου. Τώρα και πάντα.
Τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί και σας εμπνέει;
Ο κόσμος και η αντίστασή του σε αυτό που μας συμβαίνει. Οταν μπήκαμε στα μνημόνια, θεώρησα ότι είχα ένα δώρο που όφειλα να το μοιραστώ μαζί του. Και βγήκα στους δρόμους και στις πλατείες με τα παιδιά της ορχήστρας και τραγουδούσα χωρίς μικρόφωνο, με αποτέλεσμα να πιέσω πολύ τη φωνή μου. Μετά ήθελα τα προγράμματα των εμφανίσεών μου να έχουν στόχο κοινωνικό και πολιτικό. Οταν μαλάκωσαν οι γωνίες μέσα μου και ο θυμός μου, είχα την ανάγκη να κάνω τον κόσμο να παρηγορηθεί γιατί έτσι παρηγορούσα και τη δικιά μου την ψυχή. Είτε στη λύπη είτε στη χαρά είτε στην απόγνωση, όταν αισθάνεσαι ότι τη μοιράζεσαι σου δίνει παρηγοριά. Ο στίχος σε ένα τραγούδι, πέρα από τη μουσική, έχει μεγάλη δύναμη, γιατί με μία λέξη μπορείς να κάνεις μεγάλο κακό αλλά μπορείς και να γιατρέψεις. Κι αυτό το τελευταίο είναι κάτι πολύτιμο σε μια εποχή που οι πληγές μας είναι ορθάνοιχτες.
Εχετε βιώσει προσωπικά πολλές επιθέσεις. Τι απαντάτε σε όλη αυτήν τη βία που εκτοξεύεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Οταν με πήγαν στα δικαστήρια για έναν στίχο στην κατάληψη στο Εθνικό Θέατρο, δεν θύμωσα, σοκαρίστηκα. Αναρωτήθηκα πώς κρύβεται τόσος φθόνος στις καρδιές κάποιων ανθρώπων. Είναι σαν να έχουν πετάξει τον πολιτισμικό μανδύα που δεν τους επέτρεπε να γίνουν μνησίκακοι και χυδαίοι και έγιναν ανελέητα φθονεροί και χυδαίοι. Θεωρώ ότι ο πολιτισμός μας πεθαίνει χωρίς τον σεβασμό στον άλλο, στον εαυτό μας, στον τόπο μας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αποκαλύψει το μέγεθος του προβλήματος και το αίτιο, που είναι η κρίση πολιτισμού.
Η τέχνη μπορεί να βοηθήσει σήμερα;
Εχω ζήσει περιόδους που η τέχνη γιάτρευε και ενέπνεε. Τώρα πόσες φορές έχετε δει συγκλονιστικά έργα που σας μετακινούν και σας εμπνέουν να γίνετε καλύτεροι; Νομίζω ότι και οι καλλιτέχνες είναι σοκαρισμένοι, μουδιασμένοι με όλη τη βαρβαρότητα της εποχής. Πιστεύω όμως ότι αυτό δεν θα κρατήσει πολύ και ότι θα αναδυθούν κάποια στιγμή δυνάμεις και έργα ικανά να ταρακουνήσουν τις νεότερες γενιές.
Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε στο έργο «Βραδιάζει. Μια ροκ σταρ εξομολογείται»;
Είχα δει το «Ταγκαλάκι», το προηγούμενο έργο του Αντώνη Μποσκοΐτη για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, και βρήκα την παράσταση αριστουργηματική. Συγκινήθηκα, γέλασα, ευχαριστήθηκα. Εχουμε κάνει επίσης με τον Αντώνη μερικές συνεντεύξεις πολύ ξεχωριστές και όταν μου έφερε τελειωμένο το τελευταίο έργο του δεν υπήρχε περίπτωση να μην το κάνω. Το κείμενο είναι μυθοπλασία βασισμένη σε δύο συνεντεύξεις του με τη Μαριάν Φέιθφουλ και στην αλληλογραφία του με την τραγουδοποιό Μέλανι. Είναι ένα έργο με αναφορές στη ροκ σκηνή της δεκαετίας του ’60 στο Λονδίνο και το Σαν Φρανσίσκο, με τη μορφή μιας συνέντευξης στην κόψη του ξυραφιού μεταξύ μιας ροκ σταρ και ενός δημοσιογράφου που έχει έρθει από την άλλη πλευρά του κόσμου για να τη συναντήσει. Ολα είναι εκεί. Ο αυτοκαταστροφικός βίος μιας μεγάλης τραγουδίστριας, οι καταχρήσεις, το ταλέντο, η ζωή που επέτρεψε στον εαυτό της να ζήσει εκτός ορίων, η πολυπλοκότητα, οι ψυχικές διακυμάνσεις, οι έρωτες. Το κείμενο σκίζει. Το ίδιο όμως και η σκηνοθεσία του Χάρη Φλέουρα, για τον οποίο θα έλεγα με πάσα ειλικρίνεια πως είναι ένας από τους καλύτερους σκηνοθέτες που μου έτυχαν στην πορεία μου.
Πόσο κοντά σας νιώθετε τις τραγουδίστριες της ροκ σκηνής;
Τις αγαπούσα πάντα πολύ. Η μουσική που ακούω καθημερινά είναι η συμφωνική και το ροκ και μετά έρχονται ο Χατζιδάκις και τα ρεμπέτικα. Οταν κάνω δουλειές στο σπίτι βάζω πάντα ροκ δυνατά. Θα ήθελα πολύ να είμαι ροκ τραγουδίστρια και ένα όνειρο που έχω σκάσει επειδή δεν πραγματοποιήθηκε ήταν να πω το «Move over» της Τζάνις Τζόπλιν.
Και η δική σας ζωή σας δεν είναι λιγάκι ροκ με ανατροπές, πάθη και έντονα συναισθήματα;
Και με μεγάλη δίψα για ανεξαρτησία. Εχω πάθος με την ελευθερία. Το ροκ είναι τρόπος να υπάρχεις στα πάντα, ακόμα και στον έρωτα. Γι’ αυτό οι σχέσεις μου δεν κράτησαν. Η πιο μεγάλη ήταν επτά χρόνια, οι άλλες ακόμα λιγότερο. Ημουν οκτώ χρόνων όταν είπα στη μάνα μου ότι θα συζώ και δεν θα παντρευτώ ποτέ. Δεν έχω ζηλέψει ποτέ τις γυναίκες που ντύνονταν νύφες γιατί δεν θα μπορούσα να ζω με έναν άνθρωπο κόντρα στην επιθυμία μου. Ο έρωτας κάποια στιγμή περνάει.
Σας έβγαλε ποτέ ένας έρωτας εκτός ορίων;
Ενας έρωτας δεν είναι ποτέ μεγάλος αν δεν ξεφύγεις από τα όριά σου. Αν δεν δεις τον εαυτό σου να κάνει πράγματα που δεν τα έχει ξανακάνει ποτέ. Κι αυτό έχει ένα τίμημα. Ξεπερνώντας τα όριά σου, μπορεί να χάσεις τον δρόμο ή τον έλεγχο της ζωής σου. Οταν ο έρωτας γίνεται φως, είναι λύτρωση, αλλιώς είναι ένα σκοτεινό πηγάδι που τραβάει όλο και πιο κάτω. Οπως μπορεί να συμβεί με τα ναρκωτικά.
Εχετε δει ανθρώπους να καταστρέφονται από τις εξαρτήσεις;
Πολλούς φίλους μου. Εγώ ένιωθα πάντα ότι έχω έναν άγγελο που με προστατεύει. Δεν κινδύνευσα ποτέ. Η δικιά μου τάση αυτοκαταστροφής ερχόταν μέσα από τους έρωτες ή μέσα από τον θυμό. Οταν θυμώνω, μπορώ να τα διαλύσω όλα. Τον φοβάμαι τον θυμό.
Τι άλλο φοβάστε σε προσωπικό επίπεδο; Τις απώλειες ίσως;
Η πρώτη μεγάλη απώλεια που αισθάνθηκα ήταν όταν πέθανε ο Νίκος Ξυλούρης. Η πιο μεγάλη μαχαιριά η μάνα μου και η τελευταία η αδελφή μου. Θα σας πω κάτι. Μια σοφή γριά είχε πει σε μια κηδεία ότι το ξόδι ακολουθούν μελλοθάνατοι. Οταν μεγαλώνεις και έχεις ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου και πολλοί φίλοι και αγαπημένοι δεν ζουν πια, αλλά δεν μπορείς να σβήσεις τα τηλέφωνά τους από το κινητό σου, αισθάνεσαι ότι αυτό είναι φυσιολογικό. Και αφού πολλοί είναι πλέον από την άλλη μεριά, δεν φοβάμαι τόσο.
Πιο νέα φοβόσασταν τον θάνατο;
Είχα πάθει κρίση πανικού στα δεκάξι και μου έδιναν βάλιουμ για τρία χρόνια. Διάβαζα ένα βράδυ και είδα αυτό το σεμέν που είχε κεντήσει η μάνα μου. Οταν σκέφτηκα ότι θα πεθάνουμε όλοι κι αυτό θα συνεχίσει να υπάρχει, έπαθα σκοτοδίνη, μελάνιασα, έπεσε η πίεσή μου. Ξέρετε πώς το ξεπέρασα; Οταν ο Γιάννης Φέρτης με πήγε στο νεκροταφείο του χωριού του και είδα ένα έλατο να φυτρώνει μέσα από έναν τάφο. Τότε κατάλαβα ότι η ζωή είναι ανίκητη.
Μετανιώσατε ποτέ που δεν κάνατε παιδιά;
Όχι, ποτέ. Είναι σκληρό να το λέει αυτό μια γυναίκα, όμως πιστεύω ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δυο γονείς. Κι εγώ δεν είχα τη διάθεση να περάσω όλη μου τη ζωή με έναν άνθρωπο. Θεωρώ ότι το ύψιστο ανθρώπινο επίτευγμα δεν είναι ούτε η τέχνη ούτε οι επιχειρήσεις και τα εργοστάσια, αλλά να μεγαλώσεις σωστά ένα παιδί.
Έχετε μιλήσει ανοιχτά από πολύ νωρίς για την προτίμησή σας σε νεότερους άντρες. Ξέρετε ότι έχετε απενοχοποιήσει γυναίκες που ντρεπόντουσαν ή φοβόντουσαν να ζήσουν κάτι ανάλογο;
Όταν υπάρχει αλήθεια σε μια εποχή τόσο ψεύτικη όσο αυτή που ζούμε ο κόσμος αγκιστρώνεται πάνω της. Με συγκινεί πολύ όταν συμβαίνει. Και με τιμά αν βοήθησα έστω και έναν άνθρωπο να ζήσει και να ερωτευτεί όπως επιθυμούσε.
Όμως εσείς δεν κάνετε σχέσεις, όπως έχετε πει, εδώ και χρόνια.
Δεν υπάρχουν αυτά πλέον για μένα. Παλιά η κινητήρια δύναμη για όλα ήταν ο έρωτας. Όχι πια. Μετά τα πενήντα που πέρασα μια κρίση έλεγα για ποιον να τραγουδήσω τώρα; Δεν είχα κίνητρο. Και μετά ξαναβρήκα η φωνή μου όταν βγήκα στους δρόμους για τον κόσμο σε εποχές δύσκολες για όλους μας.
Αισθάνεστε πιο πολύ ηθοποιός ή τραγουδίστρια;
Αυτό που υπερίσχυε πάντα σε μένα είναι η ηθοποιός, γι’ αυτό λέω ότι δεν είμαι τραγουδίστρια, αλλά μια ηθοποιός που τραγουδάει. Ο λόγος για μένα είναι υψίστης σημασίας και βλέπω το κάθε μου τραγούδι σαν έναν μονόλογο. Και τα μουσικά προγράμματα που φτιάχνω είναι ανάλογα με το τι θέλω να πω. Αν δεν έχω κάτι να πω δεν βγαίνω να τραγουδήσω. Κάθομαι σπίτι μου ή πάω στο χωριό στο Πήλιο και στα λουλούδια μου. Γι’ αυτό εξάλλου δεν τραγουδάω συχνά.
Αυτός ήταν ο λόγος που κάνατε κάποια στιγμή μια μεγάλη στροφή στην καριέρα σας;
Εχω επιλέξει το κοινό μου τα τελευταία τριάντα χρόνια. Οταν κατάλαβα ότι είχα αρρωστήσει στα κοσμικά μαγαζιά και ανέβαζα δέκατα κάθε μέρα που είχα παράσταση, σηκώθηκα κι έφυγα. Κλότσησε ο οργανισμός μου. Ετσι ξεκίνησα τις παραστάσεις στο Μετρό βάζοντας στην αρχή χρήματα από την τσέπη μου. Αν έμενα, θα είχα τελειώσει. Φεύγοντας, πρόσφερα στον εαυτό μου μια καινούργια δεύτερη καριέρα.
Γιατί οι τραγουδιστές μπορούν να συνεγείρουν τόσο κόσμο;
Διότι δεν είναι συνειδητός ο τρόπος που ταυτιζόμαστε με τη μουσική, είναι δονήσεις θεραπευτικές που χτυπάνε κατευθείαν την καρδιά. Η βιολογική γιαγιά μου αρρώστησε κάποτε και κάθε τόσο έβγαινε στο μπαλκόνι της και τραγουδούσε. Και όταν την άκουγαν οι γείτονες, έλεγαν «πάλι πονάει η Σουλτάνα». Ισως γι’ αυτό κι εγώ αγαπώ τα τραγούδια μινόρε που έχουν μέσα τους λύπη και πόνο, δεν αγαπώ τα ματζόρε, με εξαίρεση το «Μαμά γερνάω». Η αλήθεια είναι ότι είχα από μικρή μια τάση στα λυπητερά πράγματα, διαβάζω τα ποιήματα που έγραφα τότε και ήταν μέσα στη μαυρίλα.
Είστε όμως και άνθρωπος της ζωής και της μάχης.
Εχω υπάρξει μεγάλη drama queen, αλλά τώρα πια μπορώ να γελάω λίγο με το δράμα της ζωής. Μου αρέσει κάτι που είχε πει η Μαριάν Φέιθφουλ: «Δεν είμαι επιζήσασα, προτιμώ να λένε για μένα ότι υπήρξα μαχήτρια». Κι εγώ, όπως έχω πει και παλιότερα, θα ήθελα να είμαι ήρωας όπως ο Γιώργος Θαλάσσης από τον «Μικρό Ηρωα».
Μια τελευταία ερώτηση: Τι σημαίνει η λέξη «Βραδιάζει» στον τίτλο του έργου;
Συναντάμε την πρωταγωνίστρια σε μια ηλικία και χρονική στιγμή που από εκεί και πέρα ξεκινάει να πέφτει το σκοτάδι. Είναι η αρχή της άνοιας, της φθοράς, του τέλους. Είναι τα τελευταία σκιρτήματα μιας συγκλονιστικής ζωής. Μετά θα πέσει η αυλαία.
INFO
Η παράσταση «Βραδιάζει. Μια ροκ σταρ εξομολογείται» ανεβαίνει στο θέατρο «Μικρό Χορν» από την Πέμπτη 6 Μαρτίου
