Η Τουρκία αποχώρησε από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας. Τι ειρωνεία, αλήθεια, για μια σύμβαση που υπογράφηκε σε τουρκικό έδαφος και φέρει το όνομα μιας ιστορικής τουρκικής πόλης: Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (Μάιος του 2011).
Αξίζει να θυμηθούμε, λαμβάνοντας υπόψη τη θηριώδη έκταση της ενδοοικογενειακής βίας ειδικότερα αλλά και ευρύτερα της έμφυλης βίας στη χώρα αυτή, πως η συγκεκριμένη σύμβαση αποτέλεσε την κατάληξη μιας σειράς πρωτοβουλιών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία ξεκίνησε κατά τη δεκαετία του 1990, για την προώθηση της προστασίας των γυναικών από τη βία (έκδοση λ.χ. ψηφισμάτων και συστάσεων που απαιτούσαν νομικά δεσμευτικά πρότυπα για την πρόληψη, την προστασία και τη δίωξη των πιο σοβαρών και διαδεδομένων μορφών έμφυλης βίας). Στοχεύει στην πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και μάλιστα της ενδοοικογενειακής. Παράλληλα, συνεισφέρει σημαντικά στην προσπάθεια εξάλειψης όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών και την προώθηση ουσιαστικής ισότητας μεταξύ γυναικών και αντρών, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ενδυνάμωσης προς τις γυναίκες.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι τα κράτη που επικυρώνουν τη σύμβαση πρέπει να ποινικοποιήσουν τις διάφορες μορφές βίας: ψυχολογική (άρθρο 33), βία καταδίωξης (άρθρο 34), σωματική, (άρθρο 35), σεξουαλική, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού (άρθρο 36), τον καταναγκαστικό γάμο (άρθρο 37) κ.ά., να παρέχουν γενικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης και να βασίζονται στην κατανόηση του ρόλου του φύλου στο πλαίσιο της βίας, να εστιάζουν στην ασφάλεια και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων των γυναικών οι οποίες έχουν επιβιώσει περιστατικών βίας.
Με δυο λόγια, η συγκεκριμένη σύμβαση αποτελεί το πρώτο διεθνές δεσμευτικό νομικό πλαίσιο για την πρόληψη της βίας που βασίζεται στο φύλο, στην προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των δραστών αλλά και την κρατική υποχρέωση παροχής υπηρεσιών και στρατηγικών υποστήριξης των γυναικών θυμάτων βίας. Πρόκειται για το τετράπτυχο πρόληψη – προστασία και υποστήριξη των θυμάτων – δίωξη παραβατών – ολοκληρωμένες πολιτικές.
Ρητά δε αναφέρεται στο πλαίσιό της πως η προστασία των δικαιωμάτων των θυμάτων διασφαλίζεται χωρίς διακρίσεις που συνδέονται με το φύλο, τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, την πολιτική ή άλλη άποψη, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, τη σύνδεση με συγκεκριμένη εθνική μειονότητα, την περιουσία, τη γέννηση, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου, την ηλικία, την κατάσταση της υγείας, την αναπηρία, την οικογενειακή κατάσταση, το καθεστώς μετανάστριας ή προσφύγισσας κ.λπ. Η σύμβαση, τέλος, εξουσιοδοτεί ένα ανεξάρτητο σώμα εμπειρογνωμόνων, την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη Δράση εναντίον της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (GREVIO), με το καθήκον να παρακολουθεί την πορεία εφαρμογής της.
Από τα προαναφερόμενα γίνεται προφανές τι τρομάζει τον Ερντογάν και το αναχρονιστικό, μισογύνικο περιβάλλον του, καθώς οφείλει, σύμφωνα με τη σύμβαση, να εξηγήσει το έλλειμμα μέτρων και στρατηγικών αντιμετώπισης μιας πρωτοφανούς έκτασης και ποιότητας βίας που συνδέεται με το φύλο στη χώρα του και δεν μας ξαφνιάζει η απόφασή του. Δεν είναι καιρός, άλλωστε, που ο ίδιος δήλωνε ότι η ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών τάσσεται «ενάντια στη φύση», ο ίδιος που με τον νόμο «Παντρέψου τον βιαστή σου», όπως έγινε γνωστός, νομιμοποίησε τον βιασμό των γυναικών και απάλλαξε τους δράστες κ.ά. Εκείνο που αναμένω είναι η έμπρακτη αντίδραση της ευρωπαϊκής ηγεσίας και όχι μόνο. Δεν αρκούν οι οργισμένες έστω δηλώσεις. Χρειάζονται κυρώσεις άμεσες. Ωστόσο, φοβάμαι πως –καθώς το θέμα αφορά τις γυναίκες και τις ζωές τους– δεν επιδέχεται (ή δεν αξίζει) επιβολή κυρώσεων.
Η Μαρία Γκασούκα είναι ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφικών Σπουδών/ Σπουδών Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου