Το Σκωτσέζικο Εθνικιστικό Κόμμα (SNP) ταλανίζεται εδώ και χρόνια από φήμες για ατασθαλίες στις δωρεές που είχαν συγκεντρωθεί για το δεύτερο δημοψήφισμα της ανεξαρτησίας. Με στελέχη να παραιτούνται καταγγέλλοντας αδιαφάνεια στην οικονομική διαχείριση, η αστυνομία ανέλαβε να ερευνήσει τις καταγγελίες χωρίς να διστάζει να ανακρίνει ακόμη και την πρώην πρωθυπουργό Νίκολα Στέρτζον, η οποία επέστρεψε αυτή την εβδομάδα στα βουλευτικά καθήκοντά της. Αν και η πρώην πρωθυπουργός –πρόσωπο που ενσάρκωνε την υπόθεση της ανεξαρτησίας– αφέθηκε τελικά ελεύθερη χωρίς να της απαγγελθούν κατηγορίες, πολλοί στο κόμμα τη θεωρούν ήδη βαρίδι και καλούν τον νέο αρχηγό του SNP Χάμζα Γιούσαφ να τη διαγράψει. Ο,τι και να συμβεί τελικά, η υπόθεση της ανεξαρτησίας της Σκωτίας έχει δεχτεί σοβαρό πλήγμα.
Το χρονικό
Η εν εξελίξει αστυνομική έρευνα στα οικονομικά του SNP εστιάζει στον τρόπο που το κόμμα ξόδεψε τις δωρεές που συγκεντρώθηκαν για τη διεξαγωγή του δεύτερου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία. Δύο χρόνια τώρα οι ερευνητές ξεψαχνίζουν λογαριασμούς και διεξάγουν ανακρίσεις σε στελέχη του κόμματος, όπως η Στέρτζον και ο σύζυγός της.
Το 2017, μετά το δημοψήφισμα του 2016 στη Βρετανία για το Brexit, η Νίκολα Στέρτζον, πρωθυπουργός τότε της Σκωτίας, ανακοίνωσε ότι θα κάνει δεύτερο αντίστοιχο δημοψήφισμα και στη Σκωτία. Τότε η χρηματοδοτική καμπάνια είχε αποφέρει περίπου μισό εκατομμύριο λίρες. Αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2019, το SNP κερδίζει 48 έδρες στις εκλογές. Η Στέρτζον θεωρεί το αποτέλεσμα ξεκάθαρη εντολή για να κάνει δεύτερο δημοψήφισμα και δημιουργεί νέα χρηματοδοτική καμπάνια που συγκεντρώνει £667.000, ενώ τα μέλη αυξάνονται στις 126.000, περισσότερα από ποτέ.
Το 2021 μέλη της εκτελεστικής επιτροπής του κόμματος, ο ταμίας και άλλοι αξιωματούχοι παραιτούνται εκφράζοντας φόβους για τη διαφάνεια των οικονομικών του κόμματος. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους ο σύζυγος της Στέρτζον και διευθύνων σύμβουλος του κόμματος Πίτερ Μέρελ παρείχε δάνειο στο κόμμα ύψους £107.000, γεγονός που έγινε γνωστό τον Δεκέμβριο του 2022. Δεν χρεώνονταν τόκοι από τον Μέρελ, ενώ £47.620 είχαν αποπληρωθεί σε δύο δόσεις, τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο του 2021, όπως αποκαλύφθηκε από τα αρχεία της εκλογικής επιτροπής.
Ο επικεφαλής του SNP Χ. Γιούσαφ επιβεβαίωσε έκτοτε ότι το κόμμα εξακολουθεί να οφείλει το υπόλοιπο του δανείου, περίπου £60.000, στον πρώην διευθύνοντα σύμβουλό του.
Η έρευνα
Τον Ιούλιο του 2021 η αστυνομία ξεκινά την επιχείρηση Branchform για να ερευνήσει πώς ξοδεύτηκαν £600.000. Το 2022 το κόμμα χάνει τη λογιστική εταιρεία που διαχειριζόταν τα οικονομικά του, ενώ τον Φεβρουάριο του 2023 η Στέρτζον αιφνιδιάζει τους πάντες όταν ανακοινώνει την παραίτησή της από τη θέση της πρωθυπουργού.
Ο Μέρελ συλλαμβάνεται έπειτα από μερικές εβδομάδες στο σπίτι που μοιράζεται με τη σύζυγό του στα περίχωρα της Γλασκώβης. Μεταφέρεται στο αστυνομικό τμήμα του Φόλκερκ όπου ανακρίνεται από τους αστυνομικούς για αρκετές ώρες σε σχέση με την επιχείρηση Branchform. Αφέθηκε ελεύθερος χωρίς κατηγορίες εκείνο το βράδυ, εν αναμονή περαιτέρω ερευνών. Η αστυνομία εξετάζει επίσης το σπίτι του ζευγαριού για διάστημα 48 ωρών.
Σύμφωνα με τον νόμο για την ποινική δικαιοσύνη στη Σκωτία, που τέθηκε σε ισχύ το 2016, η αστυνομία μπορεί να απελευθερώσει έναν ύποπτο για περαιτέρω έρευνα, αλλά μπορεί να τον συλλάβει εκ νέου σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες δίνεται η δυνατότητα στην αστυνομία να συνεχίσει να ερευνά και να συγκεντρώνει περισσότερα στοιχεία. Μπορούν επίσης να ζητήσουν περισσότερη καθοδήγηση από το Γραφείο Παροχής Δημοσιονομικών Υπηρεσιών (Crown Office and Procurator Fiscal Service – COPFS).
Σε μια συναισθηματική ομιλία από το Bute House στο Εδιμβούργο η Στέρτζον μίλησε με ειλικρίνεια για τη θητεία της πρωθυπουργού και το άγχος της δουλειάς, για το οποίο υποτίθεται ότι παραιτήθηκε. Τότε αρνήθηκε να επικεντρωθεί στην έρευνα όταν ρωτήθηκε από ένα δημοσιογράφο, λέγοντας μόνο καθώς συγκέντρωνε τις σημειώσεις της: «Δεν πρόκειται να συζητήσω μια εν εξελίξει αστυνομική έρευνα».
Εξι εβδομάδες αργότερα, μετά την ολοκλήρωση της εκλογικής κούρσας για την εύρεση του διαδόχου της που έληξε με τη νίκη του Χ. Γιούσαφ επί της Κέιτ Φορμπς και της Ας Ρίγκαν, η έρευνα επέστρεψε στο επίκεντρο της δημόσιας προβολής με τη σύλληψη του συζύγου της.
Οι αστυνομικοί έψαξαν επίσης διάφορες διευθύνσεις στο πλαίσιο της έρευνας, συμπεριλαμβανομένου του σπιτιού του ζεύγους στο Νότιο Λάναρκσιρ και των κεντρικών γραφείων του SNP στο Εδιμβούργο, με αποκορύφωμα την κατάσχεση του τροχόσπιτου του κόμματος, το οποίο σύμφωνα με τους μυημένους είχε αγοραστεί από το SNP για την εκστρατεία και είχε λάβει την ονομασία «λεωφορείο μάχης».
Μετά την απελευθέρωση του Μέρελ ο Γιούσαφ δέχτηκε πιέσεις να καθαιρέσει την προκάτοχό του, αφού η «Sunday Mail» της Σκωτίας ανέφερε ότι οι αστυνομικοί έλαβαν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έδειχναν ότι η κ. Στέρτζον απέρριψε την ιδέα να διορίσει μια υπεύθυνη συγκέντρωσης κεφαλαίων τον Ιούνιο του 2021, δημοσιεύοντας επίσης ένα βίντεο που προέτρεπε τα στελέχη να μη δημοσιοποιήσουν τις ανησυχίες τους για τη διαφάνεια των οικονομικών του SNP.