Η Έλλη Μερκούρη, σκηνοθέτρια και υπεύθυνη της θεατρικής ομάδας κωφών Τρελά Χρώματα, γράφει για τη θεατρική ομάδα και ττην παράσταση «Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία» του Λευκάδιου Χερν.
Η θεατρική οµάδα κωφών Τρελά Χρώµατα δηµιουργήθηκε το 2009 από κωφά/βαρήκοα άτοµα και αποτελεί µια σύµπραξη κωφών και οµιλούντων καλλιτεχνών. Αρχικά συνάντησα την οµάδα σε ένα µάθηµα κινησιολογίας που πραγµατοποίησα και τότε ξεκίνησαν όλα. Οταν ανέλαβα ως υπεύθυνη υπήρχαν διάφορα ερωτήµατα που µε απασχόλησαν: πώς θα µπορούσαν να συνυπάρξουν και να επικοινωνήσουν κωφοί και οµιλούντες ηθοποιοί επί σκηνής; Με ποιον τρόπο είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθεί η θεατρική πράξη προκειµένου να εξερευνήσει και να αναδείξει νέους κώδικες στην υποκριτική έκφραση, µε την αξιοποίηση της νοηµατικής γλώσσας παράλληλα µε τη φωνητική ερµηνεία; Ποια µπορεί να είναι τα εκφραστικά εργαλεία σε µια τέτοια συνύπαρξη;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήµατα συνέκλινε στο γεγονός ότι αυτή η ένωση των δύο κόσµων, κωφών – οµιλούντων, πραγµατοποιείται µέσω µιας βαθιάς επικοινωνίας µεταξύ τους.
Η αντίληψη της µουσικής ως δόνησης
Όσον αφορά τη δική µου εµπλοκή, η ιδιότητα που µε αντιπροσωπεύει είναι εκείνη της ηθοποιού, αλλά και της θεατρολόγου που µε έχει βοηθήσει στη διδασκαλία των ηθοποιών. Η απορία είναι πώς γίνεται να σκηνοθετώ και µάλιστα ένα τόσο ιδιαίτερο εγχείρηµα. Θα έλεγα ότι επιθυµώ να σκηνοθετώ µονάχα τέτοιου είδους προσπάθειες. Επιδίωξα να ενσωµατώσω διαφορετικά είδη τέχνης, όπως τη συνοδεία κρουστών µουσικών οργάνων, αφού οι κωφοί µπορούν να αφουγκράζονται τον κραδασµό της µουσικής, να αισθάνονται τις δονήσεις µε τα πέλµατα των ποδιών τους µέσα από τη γη. Το αποτέλεσµα ήταν µαγικό: να βλέπεις πώς ένας κωφός καλλιτέχνης µπορεί να αισθάνεται τη µουσική µέσω της δόνησης. Αλλες φορές χρησιµοποίησα µορφές τέχνης όπως το body music ή το visual vernacular που περιέχει στοιχεία ποίησης, παντοµίµας, νοηµατικής γλώσσας και κινηµατογραφικών τεχνικών.
Αυτή η µαγική διαδικασία των προβών έκρυβε µέσα της πολύτιµες ανακαλύψεις και θησαυρούς. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάστηκε επαγγελµατικά το είδος της αρχαίας τραγωδίας από κωφούς – οµιλούντες ηθοποιούς µε το έργο «Από το σκοτάδι στο φως – Οχτώ αποσπάσµατα αρχαίων τραγωδιών» (2014), καθώς µας απασχόλησε το ερώτηµα: για ποιο λόγο ο τραγικός ήρωας δεν είναι σε θέση να δει το φως και ζει µες στο σκοτάδι; Αντικατοπτρίζοντας ουσιαστικά το ερώτηµα για ποιο λόγο ο κωφός καλλιτέχνης µένει ακόµη κρυµµένος πίσω από το σκοτάδι και δεν βγαίνει στο φως;
Στις επόµενες παραστάσεις χρησιµοποιήσαµε διάφορα στοιχεία που εµπεριείχαν έναν συνδυασµό παντοµίµας, χορού, σωµατικού θεάτρου και commedia dell’arte και καταλήξαµε σε συγγραφείς παγκόσµιου ρεπερτορίου, όπως ο Μολιέρος, ο Μπουλγκάκοφ και ο Μπέκετ. Στο πλαίσιο της ερµηνευτικής απόδοσης της αρχαίας τραγωδίας επιστρέψαµε µε σκοπό να αναδείξουµε περισσότερο την ποιητική διάσταση των κειµένων και να συνδιαλλαγούµε µε έργα όπως οι «Τρωάδες» (2018), τα οποία σχετίζονται µε την έννοια του ξένου και της ετερότητας που στη δική µας περίπτωση περιέχουν µια διττή σηµασία, καθώς σχετίζονται µε τους ίδιους τους καλλιτέχνες.
Ένας επιπλέον στόχος ήταν η ζωντανή συµµετοχή κωφών – οµιλούντων καλλιτεχνών, παίζοντας οι ίδιοι κρουστά µουσικά όργανα στον Χορό. Ωσπου φτάσαµε σήµερα σε ένα έργο µε παµπάλαιους µύθους της ιαπωνικής κουλτούρας, τις «Ιστορίες φαντασµάτων από την Ιαπωνία», όπου πρωταγωνιστεί το υπερφυσικό στοιχείο. Ο Λευκάδιος Χερν –συγγραφέας ελληνικής καταγωγής– αναδεικνύει τις κοινές ρίζες που έχουν όλοι οι πολιτισµοί. Η σκηνική δράση περιέχει στοιχεία του παραδοσιακού ιαπωνικού θεάτρου νο και καµπούκι, αλλά και συνδυασµό µε συµβολικές χειρονοµίες (mudras) των ασιατικών παραδόσεων.
Στη χώρα των µεγάλων ηχοθαυµάτων
Οι εµπειρίες που µπορεί να αποκοµίσει κάποιος από αυτήν τη συναναστροφή είναι τόσο µοναδικές που είναι δυνατόν να του αλλάξουν τη ζωή. Εκείνα που µπορεί να φάνταζαν σηµαντικά στη ζωή παύουν να υπάρχουν ή µάλλον αλλάζει ο τρόπος που τα έβλεπε, γιατί µε τον έναν ή µε τον άλλον τρόπο µπορεί να αλλάξει ολόκληρη η κοσµοθεωρία του. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι µπορεί να συµβαίνει µε τον ήχο ή τον λόγο στα άτοµα µε κώφωση/βαρηκοΐα. Αναφέρουν τη λέξη «κωφάλαλος» και όχι κωφός, γιατί υπάρχει έλλειψη παιδείας σε αυτά τα ζητήµατα. Κωφάλαλος σηµαίνει να µη χρησιµοποιείς καθόλου τον λόγο. Μα οι κωφοί τον χρησιµοποιούν, βγάζουν ήχους, κραυγές, µπορούν να γελούν ή να κλαίνε δυνατά µε τη δική τους φωνή. Εχουν τη δική τους ξεχωριστή γλώσσα. Μερικές φορές νοµίζω ότι οι κωφοί ακούν πολύ περισσότερο από εµάς τους ακούοντες. Oι αισθήσεις τους λειτουργούν µε διαφορετικό τρόπο.
Μαζί τους µαθαίνεις να εκτιµάς την ησυχία, την ηρεµία και τόσα άλλα πράγµατα… συχνά αισθανόµουν σαν µια άλλη Αλίκη που ζει τη σιωπή στη Χώρα των Θαυµάτων και ανακάλυπτα πράγµατα, κατανοώντας ότι ο κόσµος των κωφών είναι ξεχωριστός και διαφορετικός. Πολλές στιγµές αναρωτήθηκα πώς εµείς οι ακούοντες ζούµε σε έναν κόσµο γεµάτο από φασαρία και θορύβους; Πώς δεν οδηγούµαστε στην τρέλα από τον καταιγισµό των εκκωφαντικών ήχων; Είµαστε σαν άλλες Αλίκες που προσπαθούν να επιβιώσουν σε µια χώρα µεγάλων ηχοθαυµάτων. Iσως από τον καταιγιστικό ρυθµό των αλλοπρόσαλλων πραγµάτων που βιώνουµε η τέχνη να είναι το µόνο κατασταλτικό ηρεµιστικό που γαληνεύει.
INF0
«Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία» του Λευκάδιου Χερν, Θέατρο Xυτήριο (Κήπος) 29 & 30/7
