«“Να μου το θυμηθείς, η Μενδώνη θα γυρίσει στο υπουργείο Πολιτισμού” λένε κάποιοι» σημειωνόταν χαρακτηριστικά σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στις 30 Ιανουαρίου 2017 στην ιστοσελίδα Lifo η Λίνα Μενδώνη.
Η προφητεία επιβεβαιώνεται: η Λίνα Μενδώνη είναι η νέα υπουργός Πολιτισμού, γεγονός που οδήγησε στην αποπομπή της από το ΠΑΣΟΚ. Η «σιδηρά κυρία» του υπουργείου Πολιτισμού, όπως είθισται να αποκαλείται, είναι στενά συνδεδεμένη με το υπουργείο που αναλαμβάνει: διατέλεσε γενική γραμματέας από τον Μάρτιο του 1999 έως και το 2004 και από τις 17 Δεκεμβρίου του 2009 έως και το 2015. Κατά τη διάρκεια των περίπου δέκα χρόνων που υπηρέτησε στο συγκεκριμένο πόστο έβλεπε υπουργούς να έρχονται και να… φεύγουν από το υπουργείο, αλλά η ίδια παρέμενε στη θέση της. Συνεργάστηκε με δώδεκα υπουργούς και υφυπουργούς, με κάποιους από τους οποίους, όπως έχει εκμυστηρευτεί, δημιουργήθηκε «ειλικρινής φιλία».
Πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Ευάγγελου Βενιζέλου, για τον οποίο η κυρία Μενδώνη είχε δηλώσει πως «δουλέψαμε μαζί σκληρά και εξαιρετικά για 3,5 χρόνια. Όταν στην εσωκομματική διαδικασία του ΠΑΣΟΚ, το 2007, έπρεπε καθένας μας να κάνει συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, ήρθαμε πιο κοντά». Άλλωστε είχε εκφραστεί με θερμά λόγια και για τον πρώην υπουργό Πολιτισμού Θεόδωρο Πάγκαλο, για τον οποίο είχε πει ότι «έχει ιδιαίτερη ευφυΐα και εξαιρετική κουλτούρα».
Αποπομπές επί υπουργίας Μητσοτάκη
Οι… κακές γλώσσες ισχυρίζονται ότι η τοποθέτηση της κυρία Μενδώνη στη συγκεκριμένη θέση –την ήθελε και η Ολγα Κεφαλογιάννη– ήταν επιθυμία του Αντώνη Σαμαρά. Πάντως η κυρία Μενδώνη δεν ήταν άγνωστη στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Διατέλεσε γενική γραμματέας την περίοδο που ο πρωθυπουργός ήταν υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και επιδίωκε την απόλυση χιλιάδων δημόσιων υπαλλήλων, γεγονός που οδήγησε στην αποπομπή περισσότερων από εκατό ατόμων από το υπουργείο Πολιτισμού. Επρόκειτο για κίνηση που, όπως είχε δηλώσει σχετικά ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), είχε στόχο «να εκδιωχθούν οι ανεπιθύμητοι και να αποδυναμωθεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία».
Η κυρία Μενδώνη είχε εκφραστεί απολογητικά για το συγκεκριμένο γεγονός, δηλώνοντας ότι «το 2013, στο πλαίσιο των ευρύτερων περιορισμών που όφειλε να υλοποιήσει η κυβέρνηση, έπρεπε να μειωθεί κατά ένα ποσοστό το δυναμικό του υπουργείου. Αποφασίστηκε η οριζόντια αντιμετώπιση, με αποτέλεσμα να αποπεμφθούν άνθρωποι που είχαν τα λιγότερα τυπικά προσόντα. Αν σήμερα χρειαζόταν να κάνω κάτι ανάλογο, θα επιχειρηματολογούσα ότι είναι λάθος η οριζόντια αντιμετώπιση…».
Το αρχαιολογικό φιάσκο της Αμφίπολης
Η κ. Μενδώνη χωρίς αμφιβολία έγινε περισσότερο γνωστή λόγω του τύμβου Καστά της Αμφίπολης –υποσχέθηκε βιώσιμη ανάπτυξη και σε αυτή την περιοχή με το που ανέλαβε το υπουργείο– όταν ήταν γενική γραμματέας στο υπουργείο. Ηταν τότε που στήθηκε ένα επικοινωνιακό σόου προκειμένου η σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη να προσδώσει πολιτικά οφέλη στον Αντ. Σαμαρά. Η κυβέρνηση είχε αφήσει να πλανάται η ψευδαίσθηση στους πολίτες για την ανακάλυψη μέχρι και του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πατώντας στα εθνικιστικά αντανακλαστικά μιας παραδομένης στην οικονομική κρίση κοινωνίας. Ο ΣΕΑ έκανε λόγο για «διεθνή εξευτελισμό της ελληνικής αρχαιολογίας… Η κυρία Μενδώνη πρωτοστάτησε στο να μη συμβεί στην περίπτωση του τύμβου Καστά “το αυτονόητο, όπως γίνεται με κάθε αρχαιολογικό εύρημα”, με την επιβολή ρυθμών ανασκαφής που αδιαφορούσαν για τις μεθόδους της επιστημονικής έρευνας και με την οικοδόμηση μιας παρα-αρχαιολογικής δομής για τη διαχείριση της δημοσιότητας του ευρήματος».
Από την πλευρά της η κυρία Μενδώνη έσπευσε να υπερασπιστεί πλήρως τους τότε κυβερνητικούς χειρισμούς του Αντώνη Σαμαρά: «Όταν ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς επισκέφθηκε την Αμφίπολη, στις 12 Αυγούστου 2014, η τότε αξιωματική αντιπολίτευση έδωσε στο θέμα πολιτική διάσταση. Επρόκειτο για μια απλή επίσκεψη την ημέρα που ξεκινούσαν οι διακοπές του. Θεωρήθηκε ότι η αποκάλυψη του μνημείου ήταν μέρος του success story Σαμαρά. Η απόφαση να μη γίνει ουσιαστικά τίποτε τα δύο τελευταία χρόνια είναι κατά τη γνώμη μου πολιτική…».
Το σκάνδαλο του Ταμείου Αλληλοβοηθείας
Κατά την τελετή παράδοσης – παραλαβής του υπουργείου Πολιτισμού στο τραπέζι με τα πολιτικά στελέχη του υπουργείου κάθισε – σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του Documento– και ο Γιάννης Τσακοπιάκος, κάτι που προκάλεσε έκπληξη στους παρευρισκόμενους. Κι αυτό γιατί ο κ. Τσακοπιάκος είναι ο πρώην πρόεδρος του Ταμείου Αλληλοβοήθειας Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού (ΤΑΥΠ-ΥΠΠΟ), για τον οποίο ζητήθηκε από την πρώην υπουργό Λυδία Κονιόρδου η παραπομπή του στο πειθαρχικό συμβούλιο για τα παραπτώματα της σοβαρής απείθειας, της άρνησης ή παρέλκυσης εκτέλεσης υπηρεσίας και της αδικαιολόγητης αποχής από την εκτέλεση καθηκόντων.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η διοίκηση Τσακοπιάκου ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη –η υπόθεση σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες βρίσκεται στο στάδιο των ανωμοτί καταθέσεων– για «μη νόμιμες και εκτός σκοπού Ταμείου δαπάνες συνολικού ύψους 45,5 εκατομμυρίων ευρώ», όπως προέκυψε από διαχειριστικό έλεγχο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Το «αμαρτωλό ταμείο» επανιδρύθηκε το 2002 επί υπουργίας Ευάγγελου Βενιζέλου όταν γενική γραμματέας ήταν η κυρία Μενδώνη και η χρηματοδότησή του προερχόταν αποκλειστικά από το δημόσιο. Το ταμείο, όπως αναφέρεται σε δημοσιεύματα, «αξιοποιήθηκε περισσότερο ως ένα Ταμείο αμοιβαίων εξυπηρετήσεων, είτε των πολιτικών ηγεσιών του υπουργείου προς την Ομοσπονδία (παλαιότερα ΠΟΣ-ΥΠΠΟ) είτε και το αντίστροφο, με πρόσχημα την αλληλεγγύη προς τους εργαζομένους».
Oπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της «Εφημερίδας των Συντακτών» στις 15 Ιουλίου 2018, στο πόρισμα του Γενικού Λογιστηρίου βρέθηκε μεταξύ άλλων ότι στις 25 Σεπτεμβρίου 2000 το ταμείο εισέπραξε από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων του υπουργείου Πολιτισμού 10 εκατ. δραχμές για την οικονομική τακτοποίηση του προσωπικού του γραφείου του γενικού γραμματέα αλλά και του γραφείου του υπουργού, δηλαδή της Λίνας Μενδώνη και του Ευάγγελου Βενιζέλου. Στις 9 Απριλίου 2003 το ταμείο εισέπραξε 23.467 ευρώ για την κάλυψη των υπεραπασχολήσεων στα γραφεία της γενικής γραμματέα και του υπουργού, ενώ ακόμη 19.994 ευρώ δόθηκαν για τους ίδιους λόγους στα ίδια γραφεία στις 10 Ιουλίου 2003. «Μέσα σε μόλις ένα τρίμηνο», όπως σημειώνεται στο επίμαχο ρεπορτάζ, «οι υπερωρίες στα δύο γραφεία έφτασαν –και στον βαθμό που δεν διασώζονται άλλες αποδείξεις– περίπου τις 60.000 ευρώ… Με ανάλογο τρόπο γίνονταν και οι προσλήψεις στα συγκεκριμένα γραφεία». Σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης ελέγχου, «η μισθολογική επιβάρυνση του ΤΑΥΠ-ΥΠΠΟ που προκλήθηκε από την (παράνομη) διάθεση εργαζομένων για τις διοικητικές ανάγκες συνδικαλιστικών σωματείων έφτασε το 1,6 εκατ. ευρώ στο διάστημα 2005-2016».
Ο υπάλληλος των 9 εκατ. ευρώ
Κι ενώ αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον αν θα σηματοδοτήσει κάτι η παρουσία του κ. Τσακοπιάκου στην τελετή παράδοσης – παραλαβής του υπουργείου, ασφαλείς πληροφορίες του Documento διαβεβαίωσαν ότι παρευρέθηκε επίσης –εκτός από πλήθος συνδικαλιστών της ΔΑΚΕ με τους οποίους η κ. Μενδώνη διατηρεί άριστες σχέσεις– και ο Νίκος Κανελλόπουλος. Ο κ. Κανελλόπουλος ήταν ο «υπάλληλος των 9 εκατομμυρίων ευρώ», όπως τον είχε χαρακτηρίσει δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Βήμα», αφού «το τεράστιο αυτό ποσό βρέθηκε σε τραπεζικό λογαριασμό του, όπως αποκάλυψε ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Λέανδρος Ρακιντζής, κατά τη δημοσιοποίηση της έκθεσής του για περιπτώσεις “παράνομου πλουτισμού” στο Δημόσιο».
Ο κ. Κανελλόπουλος, τότε εκπρόσωπος της ΔΑΚΕ στο υπουργείο και άτυπος γενικός γραμματέας –επίσημα ήταν ο Χρήστος Ζαχόπουλος–, διαχειριζόταν τα οικονομικά του πολιτιστικού συλλόγου Γλαυκώπις Αθηνά, ενός από τους πολλούς συλλόγους που επιχορηγούνταν από τον λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού, «αν και αυτός με τα περισσότερα όλων». Η υπόθεση του κ. Κανελλόπουλου προτάχθηκε και σε δημοσίευμα του «Spiegel» ως χαρακτηριστικό παράδειγμα «ενός φαινομένου που είναι γνωστό ως ατιμωρησία».
Επενδύσεις εναντίον αρχαιοτήτων
Η Λίνα Μενδώνη βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας και λόγω του μετρό Θεσσαλονίκης, όταν ενέκρινε αρχιτεκτονική μελέτη ανάδειξης των αρχαιοτήτων του μετρό η οποία όμως προέβλεπε την απόσπαση και επανατοποθέτησή τους στην ίδια θέση. Μελέτη στην οποία αντιτάχθηκε πλήθος αρχαιολόγων, όπως και ο ΣΕΑ: «στη σπουδή της (σ.σ.: της κ. Μενδώνη) να απομακρύνει το ταχύτερο δυνατό τα αρχαία, ως πρόεδρος του ΚΑΣ προκάλεσε αλλεπάλληλες συνεδρίες και ψηφοφορίες ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, ξεσηκώνοντας τελικά τη διεθνή κατακραυγή. Χαρακτηριστική του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται η κυρία Μενδώνη τη λειτουργία του ΚΑΣ είναι η απομάκρυνση όλων των μελών του Συμβουλίου που είχαν μειοψηφήσει στην αρχική γνωμοδότηση υπέρ της απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων από τον σταθμό, αντιτιθέμενοι στη ρητή βούλησή της».
Την κυρία Μενδώνη, όπως και τον κ. Βενιζέλο και τον Χρήστο Πάχτα, πρώην υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας και μετέπειτα δήμαρχο στον Δήμο Αριστοτέλη, είχε καταγγείλει για σαμποτάρισμα ανασκαφών ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης. Ο αρχαιολόγος που ανακοίνωσε το 2016 την ανακάλυψη του τάφου του Αριστοτέλη στη γενέτειρά του, τα Στάγειρα, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Εγώ ξεκίνησα να ανασκάπτω τα Στάγειρα το 1990. Η πολιτική ηγεσία διέκοψε την ανασκαφή γιατί ήμουν αντίθετος με τη δημιουργία του εργοστασίου χρυσού στην περιοχή. Οι τότε κ. Βενιζέλος, Μενδώνη, Πάχτας και δεν συμμαζεύεται μου έκοψαν τις χρηματοδοτήσεις. Δεν ήθελαν να ακούγεται το όνομα Στάγειρα, που απείχε 2 χλμ. από εκεί που ήθελαν να φτιάξουν το εργοστάσιο χρυσού, ήθελαν να ακούγεται η TVX». Να σημειωθεί πως η TVX είναι η καναδική εταιρεία που στο διάστημα 1996-2002 είχε προσπαθήσει να εγκαταστήσει εργοστάσιο χρυσού στην Ολυμπιάδα της Χαλκιδικής, η οποία βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τα Στάγειρα.
Η κυρία Μενδώνη υπήρξε επίσης γενική γραμματέας του υπουργείου την περίοδο που υπογράφηκε το πρώτο μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου και του ομίλου Λάτση για το Ελληνικό, επί πρωθυπουργίας Αντ. Σαμαρά. Στο επίμαχο μνημόνιο υπήρχε ρήτρα που όριζε πως σε περίπτωση που εντοπίζονταν αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή, το κόστος θα βάραινε το ελληνικό δημόσιο. Μάλιστα, η κυρία Μενδώνη κατηγορήθηκε ότι συνέβαλε στην καθυστέρηση της κήρυξης του Ελληνικού ως αρχαιολογικού χώρου την περίοδο 2011-2012, διαδικασία που ολοκληρώθηκε τελικά από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτό που μένει να φανεί είναι η στάση της κυρία Μενδώνη ως υπουργού Πολιτισμού και η συνεργασία της με το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Κι αυτό γιατί ενόσω η κυβέρνηση θα επιδιώκει μετά μανίας την… πολυπόθητη ανάπτυξη μέσω των επενδύσεων, το ζητούμενο για την ίδια –ούσα αρχαιολόγος– είναι να είναι ιδιαίτερα προστατευτική με τις αρχαιότητες. Πάντως η πρώτη συνάντηση που είχε ο Άδωνης Γεωργιάδης ως υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων ήταν με τον Οδυσσέα Αθανασίου, διευθύνοντα σύμβουλο της Lamda Development, σπεύδοντας έτσι να αναδείξει τη σφοδρή επιθυμία του Κυρ. Μητσοτάκη «να ξεκολλήσει η επένδυση».
Οψόμεθα.