Μία συζήτηση με αφορμή την παράσταση «Αντιγόνη, μετέωρη» που παρουσιάζεται στο θέατρο Σφενδόνη
Η Αντιγόνη, μετέωρη. Μια ξένη-που δεν ανήκει ούτε στο φως ούτε στο χώμα. Το έργο μετέωρο, εκεί που χτίζεται διαλύεται, ένα γιαπί. Η πόλη μετέωρη, μετά από άγριο πόλεμο, παλεύει να σταθεί. Μιλήσαμε με τη Ρηνιώ Κυριαζή που σκηνοθετεί την παράσταση για τη γοητεία που ασκεί ο μύθος της Αντιγόνης, για τους εξόριστους και τους μετέωρους, για την πλάνη ενός ομοιόμορφου κοινωνικού πυρήνα. «Η Αντιγόνη διαγράφει μια μεγάλη κίνηση που ανάλογα με την εποχή μπορεί να φωτιστεί από πολλές διαφορετικές πλευρές, όπως όλα τα μεγάλα σύμβολα», λέει η Ρηνιώ Κυριαζή.
Τι σας γοήτευσε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή και με ποιον τρόπο επιχειρείτε να φωτίσετε το έργο μέσα από την παράσταση;
Η αδερφή που δεν άφησε άταφο τον αδερφό, αυτό θα έλεγε η γιαγιά μου για την Αντιγόνη, αυτό που μεταφέρει ο Αίμονας στον Κρέοντα: «Σε μένα όμως στα σκοτεινά πολλά μου φανερώνονται και ξέρω πώς θρηνούν σ’ όλη την πολιτεία το πλάσμα αυτό… Τον αδερφό που έχασε στη μάχη λένε, δεν τον παράτησε άταφο να τον σπαράξουν τα σκυλιά τα σαρκοβόρα, να τον κηδέψουν τα όρνια… Η ανάγκη της φροντίδας του νεκρού σώματος, το κήδος».
Ποια είναι η προσωπική σας σύνδεση με την τραγωδία;
Παιδάκι είχα την τύχη να παρακολουθώ παραστάσεις αρχαίου δράματος στη Δωδώνη, πηγαίναμε τότε από τον παλιό δρόμο, γεμάτο στροφές, θυμάμαι τον κόσμο, ήταν μια λαϊκή συνάντηση, μια τελετουργία, ένα τάμα, δεν ξέρω σε ποιόν θεό. Αυτή η εκδρομή με σημάδεψε. Είχα την τύχη να έχω έναν πατέρα που λάτρευε τη φύση, την αρχαιολογία, την ποίηση, την ιστορία, το τοπίο, τρυπώναμε στον αρχαιολογικό χώρο νύχτα με πανσέληνο και παίζαμε στο Θέατρο τα έργα συντροφιά με τα αηδόνια, τα σκυλιά και τα θροΐσματα της βελανιδιάς.
Η Αντιγόνη είναι έργο σύμβολο και πρόσωπο σύμβολο από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Μια ξένη, που δεν ανήκει ούτε στο φως ούτε στο χώμα. Με ποιον τρόπο νοηματοδοτείτε και προσεγγίζετε τη μορφή της;
Η λέξη μετέωρη, στην οποία επιμένει να επανέρχεται ο Μίνως Βολανάκης μας επηρέασε βαθιά. Μετέωρη η Αντιγόνη, η Ισμήνη, ο Χορός, ο Κρέοντας, η Ιοκάστη, ο Οιδίπους… Ο Πολυνείκης, μετέωρος ο άνθρωπος. Η πράξη της Αντιγόνης είναι σαφής, είναι πέρα από την επιλογή, απλώς είναι. Μέσα από αυτόν τον άξονα του απόλυτου, του αναπόφευκτου ξεδιπλώνεται το έργο. Ο Κρέων δίκαιος, αδέκαστος, σταθερός και τελικά αμετακίνητος παλεύει να σώσει την πόλη που βγαίνει από έναν σκληρό πόλεμο που χάρη σε κείνον έχει κερδίσει. Τραβάει όμως κάθετες γραμμές σε ένα κυκλικό σύμπαν κι αυτό δεν μπορεί παρά να τιμωρηθεί.
Ο Σοφοκλής τοποθετεί μία γυναίκα στο επίκεντρο η οποία μάλιστα φέρνει στην πόλη τη διαφωνία, την ανυπακοή και την αντίσταση. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για αυτό ειδικά σε μία εποχή όπως η σημερινή όπου αναδύονται όλο και περισσότερα τα έμφυλα ζητήματα; Η Αντιγόνη υπερασπίζεται τη γυναίκα;
Η φροντίδα του νεκρού υπήρξε ένα γυναικείο ζήτημα, η τελετουργία, η μετάβαση. Είναι ίσως φυσικό εκείνη που φέρει στη ζωή να είναι κυρίως υπεύθυνη και για τον αποχαιρετισμό. Η στάση της Αντιγόνης είναι από τη μια γυναικεία, η ανάγκη της ταφής, αλλά ταυτόχρονα ανδρική, η ανάγκη της πολιτικής διάστασης της ταφής. Διατυπώνει λόγο μπροστά στην ανδρική εξουσία, λόγο βαθύ, σαφή και ισχυρό. Επιλέγει να καταθέσει μπροστά στην πόλη την ανάγκη για το πένθος δημόσια και όχι ιδιωτικά. Διαγράφει μια μεγάλη κίνηση που ανάλογα την εποχή μπορεί να φωτιστεί από πολλές διαφορετικές πλευρές, όπως όλα τα μεγάλα σύμβολα.
Με ποιον τρόπο γίνεται πολιτική και αποκτάει συλλογική υπόσταση μία προσωπική απόφαση;
Περνάει από την συμβολική ταφή του αδερφού της εκτός πόλης, στη δεύτερη ταφή όταν από το νεκρό σώμα έχει απομακρυνθεί το πρώτο χώμα, στην παρουσία της απέναντι στον Κρέοντα, στο δημόσιο λόγο που αρθρώνει και τέλος στο θρήνο της. Η περίφημη φράση γεννήθηκα για ν’ αγαπώ, είναι προσωπική και πολιτική ταυτόχρονα.
Πώς πιστεύετε ότι ο άλλος, ο μετέωρος, ο διαφορετικός, ενυπάρχει στο σώμα της κοινωνίας;
Το σώμα της κοινωνίας νομίζω πως δεν συναισθάνεται από τί αποτελείται. Η πλάνη ενός ομοιόμορφου πυρήνα και των εξωτερικών επιρροών νομίζω πως ευθύνεται για πολλά δεινά. Ποιός από μας δεν έχει υπάρξει μετέωρος ανάμεσα σε ιδιότητες, πράξεις, επιλογές, χαρακτηριστικά; Ποιός από μας δεν είναι ένα συνονθύλευμα εμπειριών και χρωμάτων; Παρόλα αυτά αν δεχτούμε ένα πιο κεντρικό σώμα της κοινωνίας θα έλεγα πως είναι καλύτερα να μην του έχουμε τόση εμπιστοσύνη, συχνά σφάλει, όπως ο Κρέοντας. Για τους εξόριστους, τους πλάνητες, τους μετέωρους θα έλεγα πως αυτοί θα έπρεπε να μας οδηγούν. Όπως τον Τειρεσία… κάτι πουλιά κι ένα παιδί… Αυτοί ξέρουν.
INFO:
ΘΕΑΤΡΟ ΣΦΕΝΔΟΝΗ
Μακρή 4, Αθήνα 117 42
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Από 8 έως 26 Ιουνίου 2022
ΩΡΕΣ ΕΝΑΡΞΗΣ
Τετάρτη: 21.00
Πέμπτη: 21.00
Παρασκευή: 21.00
Σάββατο: 21.00
Κυριακή: 20.00
