Σύμφωνα με το άρθρο 24 παρ. 1 του συντάγματος αλλά και την παρ. 6 του ίδιου άρθρου, το πολιτιστικό περιβάλλον προστατεύεται από το κράτος και συνιστάται δικαίωμα των πολιτών στο πολιτιστικό περιβάλλον. Επίσης (άρθρο 24 παρ. 6) η προστασία των μνημείων, των παραδοσιακών περιοχών και των παραδοσιακών στοιχείων αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Επιπλέον η διεθνής σύμβαση της Γρανάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η οποία ενσωματώνεται και στον ν. 3028/2002, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, επιτάσσει συμβατικά την προστασία των πολιτιστικών μνημείων.
Κατά το άρθρο 20 του ν. 3028/2002 τα κινητά μνημεία προ του 1453 θεωρούνται αρχαία κινητά μνημεία και προστατεύονται αυτοδίκαια και χωρίς την ανάγκη έκδοσης πράξης χαρακτηρισμού. Επίσης ανήκουν κατά κυριότητα πάντοτε στο δημόσιο (άρθρο 21 του ν. 3028/2002). Αυτός που τα βρίσκει ή που περιέρχονται στον έλεγχό του οφείλει να ενημερώσει χωρίς αμέλεια την αρμόδια αρχαιολογική αρχή, η οποία θα επιμεληθεί την τυχόν αναγκαία μεταφορά τους από το σημείο όπου βρέθηκαν (άρθρο 24 του ν. 3028/2002).
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν σε καμία περίπτωση δικαίωμα ανασκαφής ή αρχαιολογικής έρευνας του ιδιώτη που βρήκε ενάλια αρχαία κινητά μνημεία στον βυθό της θάλασσας. Ιδίως μάλιστα από τη στιγμή που δεν διαθέτει την αναγκαία άδεια από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία για τέτοιες ενέργειες. Η λογική αυτής της απαγόρευσης, πέρα από τον κίνδυνο διάπραξης αξιόποινων πράξεων (π.χ. αρχαιοκαπηλία), συνδέεται και με την ανάγκη χρήσης εξειδικευμένων γνώσεων και πρακτικών για τη μη φθορά ή καταστροφή ακίνητων μνημείων. Συνεπώς η χωρίς άδεια μεταφορά ευρεθέντων αρχαίων κινητών μνημείων είναι παράνομη και τιμωρείται ποινικά, είτε κατά τις διατάξεις του άρθρου 61 παρ. 3 του ν. 3028/2002 (παράνομη και χωρίς άδεια αρχαιολογική έρευνα) με φυλάκιση έως και ενός έτους είτε βάσει άλλων σχετικών ποινικών διατάξεων. Η επίκληση της αυτοδίκαιης προστασίας του δικαιώματος του άρθρου 24 παρ. 1 του συντάγματος στο πολιτιστικό περιβάλλον δεν είναι νομικά ορθή, καθώς η πραγματοποίηση των σχετικών ενεργειών εναπόκειται μόνο στις αρχαιολογικές αρμόδιες υπηρεσίες και σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να διεξάγεται χωρίς ρητή άδεια των υπηρεσιών αυτών. Αυτή είναι η επιταγή του νόμου αλλά και του συντάγματος.
Ο Δημήτρης Μπελαντής είναι νομικός
