Η αυτής μεγαλειότης η ανάπτυξη. Ολοι πίνουν νερό στ’ όνομά της. Ο Μητσοτάκης ποντάρει στις επενδύσεις.
Ο Τσίπρας, χωρίς να παραγνωρίζει την αξία τους, προτάσσει την κεϊνσιανή λογική για ανάπτυξη μέσω της ενεργού ζήτησης… Πέραν αυτού, ορισμένα ερωτήματα παραμένουν πάντοτε επίκαιρα (υψηλοί ρυθμοί/ευημερία των αριθμών, αλλά καθηλωμένοι μισθοί;). Ομως η σημερινή επιστολή προς έναν φίλο πραγματεύεται ένα μείζον θέμα. Το σοβαρό σχέδιο για την οικονομική προοπτική της χώρας. Σχέδιο που δεν υπήρξε ποτέ. Και ούτε υπάρχει…
Αγαπητέ Τάσο,
Οταν ακούς τη λέξη «ανάπτυξη», εκνευρίζεσαι και τραβάς πιστόλι. Οχι σαν άλλος Γκέμπελς, βέβαια, τον οποίο διαόλιζε η λέξη «κουλτούρα». Ούτε επειδή υποτιμάς τη σημασία της «ανάπτυξης». Σε ενοχλεί, δικαίως, η παράκαμψη του στοιχειώδους ερωτήματος («Ανάπτυξη για ποιον;») αλλά και η άκριτη αγιοποίησή της.
Μέγα θέμα που δεν χωράει απλουστεύσεις. Ειδικά σε ιδιαίτερες περιόδους σαν κι αυτή που περνάει η χώρα μας μετά την οικονομική καταρράκωση και την επιβολή των –κατά μέγα μέρος– εγκληματικών μνημονίων… Εκείνο που με διαφορίζει από τις συνολικές απόψεις σου για την «ανάπτυξη» –και θέλω να το θέσω ως προϊόν προβληματισμού– είναι τούτο:
Κατά πόσο απαιτείται –και φυσικά αν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα– συγκεκριμένο κεντρικό σχέδιο για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και τη μεσο-μακροπρόθεσμη οικονομική προοπτική της. Ναι, υπό συνθήκες καπιταλισμού και με δεδομένες τις δεσμεύσεις που συνεπάγεται το ανήκειν στην ευρωζώνη.
Δυστυχώς, ουδέποτε υπήρξε τέτοιο σχέδιο. Μιλώ για μελετημένο σχεδιασμό σχετικά με το τι (μπορεί να) παράγει η χώρα, ποιους τομείς πρέπει να προσέξει ώστε να είναι ανταγωνιστικά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της, ποια είναι η προτεραιότητα στις υποδομές κ.λπ.
Εργα υπήρξαν. Και κάποιες αξιόλογες υποδομές καθώς και αρκετές απόπειρες για ενίσχυση της βιομηχανικής παραγωγής, της γεωργίας και του τουρισμού. Ομως τίποτε δεν είχε τη σφραγίδα του δομικού, του θεμελιώδους, που θα συνιστά αφετηρία για ένα στιβαρό οικονομικό μέλλον.
Μεταπολεμικά η καθημαγμένη Ιταλία κατάρτισε πειστικό σχέδιο ανασυγκρότησης και πέτυχε ένα «οικονομικό θαύμα». Δεν επρόκειτο απλώς για επούλωση των πληγών, αλλά για συντονισμένη προσπάθεια να οικοδομηθεί το οικονομικό μέλλον της. Ετσι, ιδρύθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Βιομηχανικής Ανασυγκρότησης, με ενισχυμένο τον ρόλο του κράτους. Και κάπως έτσι η γείτων κατέστη μεγάλη οικονομική δύναμη.
Ξέρεις ποια άλλη χώρα προέβη σε κάτι ανάλογο στους καιρούς μας; Η Τουρκία του Ερντογάν, φίλε μου! Δεν αναφέρομαι σε τρέχοντα οικονομικά μέτρα (πάταξη της γραφειοκρατίας, χαμηλή φορολογία των επιχειρήσεων κ.λπ.), αλλά σ’ έναν αξιοθαύμαστο κεντρικό σχεδιασμό σε δύο κρίσιμους τομείς. Στη στρατιωτική βιομηχανία και στον τουρισμό.
Εφτασε σήμερα η Τουρκία να κατασκευάζει προηγμένα οπλικά συστήματα (κάνοντας ήδη εξαγωγές), οχήματα, φρεγάτες, drones και, όπου να ‘ναι, δικά της πολεμικά αεροσκάφη. Το ίδιο και σε άλλους τομείς (αυτοκινητοβιομηχανία) και βέβαια στον τουρισμό. Με γενναίες επενδύσεις και ευφάνταστες κινήσεις.
Δες τo θαύμα της Turkish Airlines, δες τα τουρκικά σίριαλ –ω, ναι, σπουδαίο εξαγώγιμο προϊόν–, δες τις μαρίνες, το νέο μεγάλο αεροδρόμιο, το άρτιο οδικό δίκτυο κ.ά. Μιλάμε για μια πρώην φτωχή χώρα που κατάφερε και έθεσε εκποδών το ΔΝΤ και βελτίωσε θεαματικά το βιοτικό της επίπεδο.
Φυσικά, δεν παρακάμπτω τον μιλιταρισμό της, την αλαζονεία και τις ριψοκίνδυνες επιλογές του Ερντογάν, το γεγονός ότι δεν έχει εξαλειφθεί η φτώχεια και ότι τα μεροκάματα παραμένουν χαμηλά. Ομως η χώρα πάτησε στα πόδια της. Παράγει και εξάγει. Και στο εγγύς μέλλον δεν θα ξοδεύει τεράστια ποσά για οπλικά συστήματα.
Κι εμείς; Τίποτε, φίλε μου. Από κανέναν. Επί δεκαετίες. Ολα εική και ως έτυχεν. Ασθματική διαχείριση τρεχόντων προβλημάτων, ρητορείες για την ανάπτυξη, αλλά τίποτε μεσο-μακροπρόθεσμο για το οικονομικό μέλλον και την προοπτική της χώρας.
Πού θάλλουν τα σχέδια; Στα… προεκλογικά «προγράμματα» των κομμάτων. Ανάπτυξη και των γονέων, που λένε και στο χωριό μου. Ελπίζω να συμφωνείς…
