Η «Πέτσινη» καμπάνια για τον κορονοϊό αποδεικνύει σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, το πόσο σπουδαίο είναι για κάθε πολίτη το κατοχυρωμένο νομικά δικαίωμα πρόσβασης του σε δημόσια έγγραφα. Τα FOIAs (αιτήματα κατάθεσης εγγράφων) αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των δημοσιογράφων που όμως στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά όσο θα έπρεπε. Η ομάδα του Vouliwatch μιλά στο documentonews.gr για το δικαίωμα αυτό.
Οι διαφημιστικές καμπάνιες ενημέρωσης για τον κορονοϊό που η κυβέρνηση βάφτισε εκστρατείες έχουν στοιχίσει συνολικά 20 εκατομμύρια ευρώ. Όμως ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και κατ’ επέκταση ο ίδιος ο πρωθυπουργός αρνούνται προκλητικά να δώσουν στη δημοσιότητα τα ακριβή ποσά (κρατικού χρήματος) που μοίρασαν στα ΜΜΕ.
Η κυβέρνηση από την πρώτη στιγμή κρατούσε ως επτασφράγιστο μυστικό την ταυτότητα των μέσων ενημέρωσης και τα ποσά που αυτά έλαβαν συμμετέχοντας στις εκστρατείες “Μένουμε Σπίτι” και “Μένουμε Ασφαλείς”
Μετά από αλλεπάλληλα δημοσιεύματα της εφημερίδας Documento και των sites documentonews.gr και koutipandoras.gr η κυβέρνηση αναγκάστηκε αφού ακολούθησε και επίσημη ερώτηση σύσσωμης σχεδόν της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, να δώσει μια κακοφτιαγμένη και ατελή λίστα ονομάτων όλων των ΜΜΕ που επιλέχθηκαν (άγνωστο ακόμη πώς, γιατί και από ποιόν) να συμμετέχουν στην διαφημιστική καμπάνια για τον Covid-19.
Όμως μέχρι και σήμερα δεν έχει δημοσιεύσει τα χρήματα που πήρε το κάθε ΜΜΕ προβάλλοντας ένα σωρό δικαιολογίες και μετακυλίοντας τις ευθύνες μεταξύ υπουργείων και της ιδιωτικής εταιρείας Initiative που ανέλαβε με απευθείας ανάθεση να “τρέξει” τα πάντα γύρω από τις καμπάνιες.
Χρήματα σε sites και blogs “φαντάσματα”
Μετά τις αποκαλύψεις του documentonews.gr για τα ανύπαρκτα sites και blοgs που πήραν διαφήμιση (βλέπε περίπτωση Φουρθιώτη και το άγνωστο site που σχετίζεται με τον κουμπάρο του κυβερνητικού εκπροσώπου και τη σύζυγό του) το αίτημα δημοσίευσης των ποσών που δόθηκαν που γινόταν μέχρι τότε από ελάχιστα ΜΜΕ ξεκίνησε να γίνεται από ολοένα και περισσότερα μέσα.
Σήμερα, το Vouliwatch έκανε χρήση του δικαιώματος κάθε πολίτη (και φυσικά κάθε δημοσιογράφου), υποβάλλοντας επίσημο αίτημα κατάθεσης εγγράφων (FOI). Μάλιστα, η ομάδα του Vouliwatch και ο οργανισμός Reporters United πήραν την πρωτοβουλία να τρέξουν την πρώτη πανελλήνια εκστρατεία FOI. «Μέσω της μαζικής κινητοποίησης, μπορούμε να καταφέρουμε μια πιο άμεση ανταπόκριση της διοίκησης στο αίτημά μας και να πετύχουμε μια ουσιαστική νίκη διαφάνειας και δημοκρατικής ενεργοποίησης», αναφέρουν χαρακτηριστικά ενώ επισυνάπτουν στην ανάρτησή τους και πρότυπο αίτημα κατάθεσης εγγράφων ώστε ο κάθε πολίτης να είναι σε θέση εύκολα να συμπληρώσει τα στοιχεία του και να το αποστείλει στους αρμόδιους αποδέκτες.
Το κράτος «εκμεταλλεύεται» την κατάσταση
«Τα FOIAs (αιτήματα κατάθεσης εγγράφων) είναι σίγουρα ένα χρήσιμο εργαλείο για κάθε δημοσιογράφο, οργανισμό της κοινωνίας των πολιτών και όχι μόνο. Μπορεί να αποτελέσουν το νομικό κλειδί για το ξεκλείδωμα θυρών της δημόσιας διοίκησης που ενδεχομένως να κρύβουν μέσα τους πληροφορίες δημοσίου ενδιαφέροντος. Εξάλλου δεν υπάρχει καλύτερη και πιο έγκυρη πηγή πληροφόρησης από την πρωτογενή», αναφέρει στο documentonews.gr ο Στέφανος Λουκόπουλος, διευθυντής του Vouliwatch ερωτηθείς γιατί η χρήση FOIA αποτελεί στην πράξη ένα χρήσιμο εργαλείο για τους δημοσιογράφους.
Ποια είναι όμως η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα; «Στην Ελλάδα, δυστυχώς, το δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία αλλά και οι σχετικές νομικές και συνταγματικές διατάξεις δεν είναι ευρέως γνωστές και έτσι πολύ σπάνια θα ακούσει κανείς για υποθέσεις σαν και αυτή του Vouliwatch» απαντά ο Στέφανος αναφερόμενος στην πολύκροτη υπόθεση του Vouliwatch με την επιτροπή Πόθεν Έσχες της Βουλής. Μια υπόθεση που σηκωνε το site για χρόνια. Μόνο μετά την προσφυγή της στο ΣτΕ η Βουλή επιτέλους αναγκάστηκε να δώσει στη δημοσιότητα ορισμένα έγγραφα.
Το ότι πρακτικά οι FOIA παραμένουν σχετικά άγνωστες στη χώρα μας φέρνουν προβλήματα. «Αυτό θεωρώ πως το «εκμεταλλεύεται» το κράτος και έχει ως αποτέλεσμα, όταν σπανίως κατατίθενται τέτοια αιτήματα, η δημόσια διοίκηση να τα αγνοεί ή να μην τηρεί τις προθεσμίες που προβλέπει ο νόμος. Η στάση αυτή μπορεί δυστυχώς να αποθαρρύνει δημοσιογράφους – οι οποίοι ενδεχομένως να πιέζονται χρονικά – από το να ακολουθήσουν τη διαδικασία των FOIA», προσθέτει ο Στέφανος καταλήγοντας: «Παρ’όλα αυτά πιστεύω ακράδαντα πως είναι στο χέρι μας να «εκπαιδεύσουμε» τη δημόσια διοίκηση ώστε να ανταποκρίνεται σε σχετικά αιτήματα. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί σε δύο φάσεις, πρώτον με το να ενημερωθούμε επαρκώς σχετικά με τη νομοθεσία και το δικαίωμά μας πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία και στη συνέχεια πολύ απλά ασκώντας το τακτικά και επιμένοντας για την εφαρμογή του με συστηματική υπενθύμιση και επιμονή για απάντηση στα αιτήματά μας».