Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέσυρε μνήμες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διότι από εκείνη τη σκοτεινή περίοδο έχει να πραγματοποιηθεί χερσαία εισβολή τέτοιου μεγέθους και να εξελιχθεί σε συμβατικό πόλεμο. Τώρα η μορφή του πολέμου λαμβάνει ολοκληρωτικές διαστάσεις και η νέα φάση στην οποία μπαίνει είναι άκρως επικίνδυνη. Ωστόσο το Κρεμλίνο δεν μπορεί να συσπειρώσει τη ρωσική κοινωνία σε έναν τέτοιου είδους πόλεμο και ενδεχομένως να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα εάν και εφόσον ο Βλαντίμιρ Πούτιν προχωρήσει σε γενική επιστράτευση.
Ο Ρώσος πρόεδρος σε πρόσφατες δηλώσεις του ενημέρωνε το κοινό για την απόφασή του να μη στείλει εφέδρους στο μέτωπο, καθησυχάζοντας την κοινή γνώμη που φοβάται μια επανάληψη ενός Αφγανιστάν ή μιας Τσετσενίας. Στον αντίποδα, η ουκρανική κοινωνία, γνωρίζοντας ότι κρίνεται το μέλλον της ανεξαρτησίας της χώρας αλλά και η κρατική της υπόσταση, μάχεται με ιδιαίτερη ένταση εναντίον του προελαύνοντος ρωσικού στρατού, κάνοντάς τον να παγώσει την προώθηση.
Η μετατροπή του πολέμου σε ολοκληρωτικό ενδεχομένως να υποδηλώνει ευρύτερους μετασχηματισμούς που συντελούνται στην ουκρανική κοινωνία αλλά και στο πεδίο των επιχειρήσεων. Καταρχάς η ρωσική πολεμική μηχανή υπολόγιζε σε ένα γρήγορο πόλεμο το πολύ μίας εβδομάδας. Ενας συνδυασμός σφοδρών πληγμάτων ακριβείας, ταχείας προέλασης στα ενδότερα της χώρας, παράδοσης των πόλεων, σύλληψης των μελών της κυβέρνησης και ψυχολογικών επιχειρήσεων υποτίθεται ότι θα εξαΰλωνε οποιαδήποτε ουκρανική αντίσταση προτού καν καταφέρει να εκδηλωθεί. Μια σειρά όμως από προβλήματα που σχετίζονται με τη σφοδρότητα της ουκρανικής αντίστασης, καθώς και με τη δυτική υποστήριξη σε κρίσιμους τομείς όπως οι πληροφορίες και η ασφάλεια των τηλεπικοινωνιών είχαν αποτέλεσμα την εξασφάλιση της διοικητικής ικανότητας των αξιωματικών που συνέβαλε καθοριστικά στη διασφάλιση της συνοχής των μονάδων στο πεδίο.
Φάνηκαν οι αδυναμίες της «αρκούδας»
Την ίδια στιγμή, η ρωσική αεροπορία δεν κατάφερε ποτέ να κυριαρχήσει ολοκληρωτικά στον ουκρανικό ουρανό, μια και τα αποθέματα του στρατού σε αντιαεροπορικούς πυραύλους εξαιτίας της αφιλοκερδούς δυτικής βοήθειας είναι μεγάλα. Οι Ρώσοι, εισβάλλοντας την εποχή της «Ρασπουτίτσα» (εποχή χωρίς δρόμους), βρήκαν τα περάσματα σε πολύ κακή κατάσταση, γεμάτα λάσπες ή χιόνια, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα πάμπολλα βίντεο που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Ετσι, οι ρωσικές φάλαγγες αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν μόνο ασφαλτοστρωμένους δρόμους, δημιουργώντας… μποτιλιάρισμα! Οι Ουκρανοί, χρησιμοποιώντας το πλεονέκτημα του αμυνόμενου στο έπακρο, οχυρώνονται στα αστικά κέντρα και ακυρώνουν τα πλεονεκτήματα των Ρώσων σε άρματα μάχης, αεροπορία και επαγγελματικό στρατό, αφήνοντας μόνο το πυροβολικό ως λύση.
Τα προβλήματα του ρωσικού πυροβολικού
Η χρήση του πυροβολικού έχει τα εξής προβλήματα: μεγάλες εφοδιαστικές ανάγκες, μεγάλος αριθμός απωλειών και καταστροφών, καθώς επίσης και σημαντικό πολιτικό κόστος. Ο εφοδιασμός του ρωσικού στρατού στον βορρά και στα ανατολικά ήδη αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις από τις αποστάσεις που διανύονται μόνο από οχήματα δρόμου έως ότου επισκευαστούν οι σιδηροδρομικές γραμμές που συνδέουν τη Ρωσία και τη Λευκορωσία με την Ουκρανία. Συγχρόνως, οι επιθέσεις των Ουκρανών στα μετόπισθεν των ρωσικών γραμμών σε συνδυασμό με τις μηχανικές βλάβες και την κατάσταση του εδάφους σίγουρα δεν βοηθούν την κατάσταση.
Συν τοις άλλοις, η χρήση του πυροβολικού εγκυμονεί τον κίνδυνο της δυσθεώρητης ανόδου των απωλειών, κυρίως αμάχων. Αυτό στην πρώτη φάση της εισβολής λίγο πολύ αποφεύχθηκε αφού οι Ρώσοι έκαναν χρήση βλημάτων υψηλής ακριβείας, ενώ ο Πούτιν ήθελε να καταλάβει τη χώρα άθικτη. Τώρα έχει αλλάξει τακτική, καθώς προτάσσεται η καθυπόταξη της ουκρανικής θέλησης για συνέχιση του πολέμου. Επιπλέον, τα χτυπήματα σε αμάχους εντείνουν το πολιτικό κόστος για τον Πούτιν αφού η διεθνής ειδησεογραφία προσφέρει εκτενή κάλυψη, ενόσω η έξοδος των προσφύγων προς την Ευρώπη θα κλιμακώνεται περαιτέρω, προσθέτοντας και άλλους στα περισσότερα από 4 εκατομμύρια που έχουν ήδη διαφύγει.
Νέοι στόχοι για τη Ρωσία;
Η Ρωσία με τη νέα αυτή στρατηγική επιλέγει να αιμορραγήσει η Ουκρανία διά της ασφυξίας των πόλεων και των κεντρικών οδικών αρτηριών. Υπολογίζει πως μπορεί να διακόψει τη ροή των δυτικών όπλων προς το εσωτερικό ενόσω φιλοδοξεί να τσακίσει το ηθικό των αμυνόμενων, αναγκάζοντάς τους να παραδοθούν. Την ίδια στιγμή οι Ρώσοι θα ενισχύουν τις δυνάμεις τους και θα αναπληρώνουν τις απώλειές τους. Απώλειες σημαντικές, αν κρίνουμε από τις εκθέσεις τρίτων παρατηρητών όπως το αμερικανικό Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), για τις οποίες σε κάθε περίπτωση χρειάζεται χρόνος για να αναπληρωθούν.
Πάντως οι πολιτικοί στόχοι της Ρωσίας δεν έχουν αλλάξει, απλώς έχουν μετατεθεί χρονικά. Τέλος, το Κρεμλίνο με το νέο του σχέδιο σκοπεύει να μειώσει τις απώλειες των Ρώσων ενόσω μετατρέπει τις μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας σε μικρά Βερντέν, όπως έκαναν οι Γερμανοί στους Γάλλους το 1916 κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, αποτυγχάνοντας βέβαια οικτρά.
Ευρωπαϊκή διπροσωπία στο προσφυγικό
Παράλληλα με τις εξελίξεις στο πεδίο της μάχης, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων προς την Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι τελευταίες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για περισσότερους από 4 εκατομμύρια Ουκρανούς πολίτες που έχουν διαφύγει στις γειτονικές χώρες, ενώ εξαιτίας του πολέμου έχουν εκτοπιστεί πάνω από 10 εκατομμύρια Ουκρανοί. Οι ευρωπαϊκές χώρες προετοιμάζονται όχι μόνο για ένα τιτάνιο έργο φιλοξενίας και κάλυψης όλων των αναγκών των ανθρώπων αυτών, αλλά και για το μεγαλύτερο πρότζεκτ ενσωμάτωσης προσφύγων στην ευρωπαϊκή κοινωνία μεταπολεμικά.
Η ΕΕ φαίνεται να δείχνει διατεθειμένη να επενδύσει στην ενσωμάτωση των Ουκρανών προσφύγων παρέχοντας άμεση προστασία και δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης μέσα στην Ενωση, παρότι το σχέδιο αυτό είναι ακόμη στα σπάργανα. Παράλληλα, η αλληλεγγύη του ευρωπαϊκού εταιρικού κόσμου είναι άνευ προηγουμένου. Ευρωπαϊκές εταιρείες και εργοστάσια προσφέρουν θέσεις εργασίας διαφορετικής εξειδίκευσης στους Ουκρανούς πρόσφυγες, ενώ σχεδιάζονται προγράμματα «γρήγορης πρόσβασης» στην αγορά εργασίας για τη συμπλήρωση των κενών που υπάρχουν λόγω έλλειψης εργατικών χεριών. Πιο συγκεκριμένα, γερμανικές επιχειρήσεις έχουν προαναγγείλει χιλιάδες θέσεις εργασίας για τους Ουκρανούς πρόσφυγες. Πορτογαλικές εταιρείες ετοιμάζουν μαθήματα εκμάθησης πορτογαλικών για όσους Ουκρανούς αναζητούν εργασία στη χώρα. Στη Λιθουανία οι επιχειρήσεις προσφέρουν επιτόπου φύλαξη παιδιών για Ουκρανές που επιθυμούν να εργαστούν εκεί.
Η ταχύτητα και η ευρύτητα της ευρωπαϊκής απάντησης στην ουκρανική προσφυγική κρίση είναι δίχως προηγούμενο, αφού άλλοι πρόσφυγες που έφτασαν τα τελευταία χρόνια από το Ιράκ, τη Συρία και το Αφγανιστάν δεν είχαν την ίδια τύχη. Μάλιστα αντιμετωπίστηκαν ως απειλή, δίνοντας λαβή στα κάθε λογής φασιστοειδή να αυξήσουν το κύρος και το πολιτικό τους βάρος με τον μισαλλόδοξο και ρατσιστικό τους λόγο. Και αυτό εις βάρος ανθρώπων που ξέφυγαν από εμφύλιους και καταπιεστικά καθεστώτα, αν ήταν αρκετά τυχεροί να ξεπεράσουν τα εμπόδια που παρατάσσονταν στα σύνορα-τείχη μιας Ευρώπης-φρούριο παραμένοντας ζωντανοί.
