Με την επιχειρηματικότητα να έχει ξεπεράσει προ πολλού –από μόνη της– τα προβλήματα των διμερών σχέσεων, η συμφωνία Ελλάδας – πΓΔΜ για το ονοματολογικό βρίσκει τη χώρα μας να πρωταγωνιστεί στον ενεργειακό τομέα των Σκοπίων, ενώ στον κατάλογο των 200 μεγαλύτερων επιχειρήσεων της γειτονικής χώρας φιγουράρουν οκτώ εταιρείες ελληνικών ή μεικτών συμφερόντων.
Την ίδια ώρα όμως, προβληματισμός και έντονη ανησυχία διακατέχουν τον επιχειρηματικό κόσμο της βόρειας Ελλάδας, με τους εξαγωγείς να ανησυχούν ιδιαίτερα για τα εμπορικά σήματα και τη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» και των παραγώγων του σε προϊόντα που πωλούνται στις διεθνείς αγορές, αναδεικνύοντας και την οικονομικοεπιχειρηματική διάσταση στο ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων.
«Θέλουμε λύση. Τα βόρεια σύνορά μας πρέπει να είναι ανοιχτά για να πραγματοποιούμε εξαγωγές απρόσκοπτα, αλλά πάνω από όλα είναι το εθνικό συμφέρον» είπε χαρακτηριστικά ο νεοεκλεγείς πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), Γεώργιος Κωνσταντόπουλος σε συνέντευξη Τύπου για την επικείμενη διοργάνωση του συνεδρίου Export Summit. Ο ίδιος διαβεβαίωσε ότι ο ΣΕΒΕ θα διεκδικήσει τη συμμετοχή του στην επιτροπή που πρόκειται να συσταθεί για τη διευθέτηση πρακτικών ζητημάτων που προκύπτουν από την προωθούμενη συμφωνία, ενώ θα υπερασπιστεί τα συμφέροντα των μελών του, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια στα εμπορικά τους σήματα το όνομα της «Μακεδονίας» και παράγωγά του.
Πιο χαμηλών τόνων ο Κυριάκος Λουφάκης, ιδιοκτήτης της εταιρείας Λουφάκης Χημικά ΑΒΕΕ, νυν αντιπρόεδρος του ΣΕΒΕ, λέει στο Documento ότι η συμφωνία ήταν αναγκαία και πλέον εκλείπει ένας παράγοντας πρόσθετου ρίσκου στις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Σημειώνει επίσης ότι μας έχουν ανάγκη γιατί από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης προμηθεύονται τις πρώτες ύλες, αλλά τους έχουμε κι εμείς γιατί για να πάνε τα προϊόντα στην Ευρώπη πρέπει να περάσουν από τα Σκόπια. Οσο για το brand name «Μακεδονία» επισημαίνει ότι πρέπει να προστατευτεί.
Για την οικονομική διάσταση του ζητήματος της ονομασίας, ο Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ), ο οποίος δεν θεωρεί πως η συμφωνία προσδίδει κάποια επιχειρηματική προστιθέμενη αξία, τονίζει στο Documento ότι «δεν θα αλλάξει κάτι υπέρ της ελληνικής επιχειρηματικότητας σε οικονομικό επίπεδο». Αλλωστε όπως συμπληρώνει: «Η χώρα μας είναι σήμερα μεταξύ των πέντε κορυφαίων επενδυτών στα Σκόπια, με τις ελληνικές επενδύσεις κυρίως στους τομείς των πετρελαιοειδών και καυσίμων, των τραπεζών και του λιανεμπορίου, να υπερβαίνουν το 1 δισ. ευρώ. Είναι, επίσης, ο έκτος κυριότερος εμπορικός εταίρος της πΓΔΜ, με το συνολικό διμερές εμπόριο να φτάνει σε αξία τα 787 εκατ. ευρώ το 2016 και τις ελληνικές εξαγωγές προς τη γείτονα χώρα τα 566 εκατ. ευρώ».
Ανθίζει η ελληνική επιχειρηματικότητα
Παρά την εκκρεμότητα του ονόματος και τις διαρκείς –πολύχρονες– εντάσεις οι εμπορικές σχέσεις Ελλάδας – πΓΔΜ εξελίχτηκαν ιδιαίτερα θετικά και συνεχίζουν να αναπτύσσονται.
Μακριά από τη σφαίρα της διαπραγμάτευσης των δύο χωρών για το θέμα της ονομασίας, η ΔΕΗ οριστικοποίησε πρόσφατα τη συμφωνία εξαγοράς της EDS, μιας μεγάλης εταιρείας στον τομέα της εμπορίας και προμήθειας ρεύματος στην πΓΔΜ, ενισχύοντας περαιτέρω τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ελλάδας στην ενεργειακή αγορά της γειτονικής χώρας. Υπενθυμίζεται ότι η ΟΚΤΑ (του ομίλου ΕΛΠΕ) αποτελεί με διαφορά τον μεγαλύτερο προμηθευτή καυσίμων στα Σκόπια, με κύκλο εργασιών 311 εκατ. ευρώ.
Μάλιστα, μιλώντας τον περασμένο Φεβρουάριο στο τουρκικό πρακτορείο Αναντολού ο πρόεδρος του ΔΣ της ΔΕΗ Μανώλης Παναγιωτάκης απέρριψε το κίνητρο της «επιχειρηματικής διπλωματίας» για την εξαγορά της EDS, επισημαίνοντας πως οι κινήσεις της ΔΕΗ δεν καθορίζονται από διακρίσεις σε τέτοια ζητήματα.
Εκτός διπλωματικών διεργασιών στέκεται και ο όμιλος Elbisco, που από το 2001 έχει εξαγοράσει την τότε μεγαλύτερη εταιρεία αλευριού και ψωμιού της FYROM, τη ZITO LUKS AD SCOPJE, η οποία σήμερα κατέχει την 135η θέση στις μεγαλύτερες εταιρείες της γειτονικής χώρας. Οπως δηλώνει χαρακτηριστικά στο Documento η Κατερίνα Παπακωνσταντίνου, διευθύντρια επικοινωνίας του ελληνικού ομίλου: «Δεν έχουμε κάποιο σχόλιο για την επικείμενη συμφωνία. Δική μας προτεραιότητα είναι η συνέχιση της απρόσκοπτης επιχειρηματικής μας δράσης με την παραγωγή και διάθεση ποιοτικά άριστων προϊόντων στην τοπική αγορά».
Συνολικά στον κατάλογο των 200 μεγαλύτερων επιχειρήσεων στην πΓΔΜ το 2016 φιγουράρουν οκτώ εταιρείες ελληνικών ή μεικτών συμφερόντων. Ετσι, με κριτήριο τον κύκλο εργασιών την τρίτη θέση κατέλαβε η Οkta, την 22η θέση η Usje – TITAN (του ομίλου ΤΙΤΑΝ) με κύκλο εργασιών 72,4 εκατ. ευρώ και την 24η η Veropoulos, με κύκλο εργασιών 70,7 εκατ. ευρώ. Στις διακόσιες μεγαλύτερες επιχειρήσεις της πΓΔΜ περιλαμβάνονται επίσης οι Pivara Skopje (Coca Cola HBC – Heineken, 35η θέση), Dojran Steel (του ομίλου ΣΙΔΕΝΟΡ, 46η θέση), Αktor (57η θέση) και Mermeren Kombinat (Παυλίδης Μάρμαρα – Γρανίτες, 144η θέση). Επίσης παρουσία στα Σκόπια έχει η Εθνική Τράπεζα μέσω της Stopanska Banka και ο όμιλος Σαράντη στον κλάδο καλλυντικών.
Συνολικά στα Σκόπια δραστηριοποιούνται περί τις 200 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων (εκτιμάται όμως ότι υπάρχουν στην πραγματικότητα αρκετά περισσότερες). Οι εν λόγω επιχειρήσεις παρέχουν απασχόληση σε σημαντικό αριθμό εργαζομένων (υπολογίζεται ότι κυμαίνεται από 20.000 έως 40.000). Οι νέες ελληνικές επενδύσεις στην πΓΔΜ είναι πλέον μικρού μεγέθους, καθώς η διαδικασία αποκρατικοποιήσεων – ιδιωτικοποιήσεων μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων στη χώρα έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Οι ελληνικές άμεσες ξένες επενδύσεις των τελευταίων ετών αφορούν, ως επί το πλείστον, τον τομέα του λιανεμπορίου. Η τελευταία σχετικά μεγάλη επένδυση ήταν αυτή της εταιρείας Βερόπουλος, η οποία εγκαινίασε πρόσφατα μια νέα υπεραγορά Vero, η οποία περιλαμβάνει και κατάστημα παιχνιδιών Jumpo στο Τέτοβο. Πρόκειται για επένδυση συνολικού ύψους 1,5 εκατ. ευρώ. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της δραστηριότητας ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών μικρού μεγέθους, οι οποίες δραστηριοποιούνται κυρίως στην κατασκευή κατοικιών. Επίσης, έχει ενισχυθεί η παρουσία ελληνικών brands, κυρίως μέσω της μεθόδου της δικαιόχρησης (π.χ. Goody’s, Oxette, Lapin, Aristoteli Bitsiani, Adam’s Shoes), ενώ λειτουργούν πλέον ελληνικό δικηγορικό γραφείο, καθώς και πολλές μεταφορικές εταιρείες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ η Ελλάδα ήταν ο τρίτος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της χώρας μετά τη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία το 2017, με μερίδιο 6,1% (από 5,7% το 2016) επί του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών της. Η αξία του διμερούς όγκου εμπορίου ανήλθε σε 726,1 εκατ. ευρώ (από 597,5 εκατ. ευρώ το 2016).
Αναλυτικότερα με βάση τον επιχειρηματικό οδηγό του 2018 που εκδόθηκε από το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στα Σκόπια, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη θέση μεταξύ των προμηθευτών της πΓΔΜ, έχοντας καλύψει το 8% των εισαγωγών της το 2017 (από 7,4% το 2016) και στην πέμπτη θέση μεταξύ των χωρών προορισμού των εξαγωγών της πΓΔΜ (με ποσοστό 3,6% επί του συνόλου των εξαγωγών, από 3,4% το 2016).
Οι ελληνικές εξαγωγές προς την πΓΔΜ κινήθηκαν ανοδικά το 2017 ύστερα από μια τριετία πτωτικής πορείας. Το εμπορικό ισοζύγιο είναι σταθερά πλεονασματικό υπέρ της Ελλάδος, με ανοδική τάση του πλεονάσματος.
Τα κυριότερα προϊόντα που εξάγει η χώρα μας στην πΓΔΜ είναι: πετρελαιοειδή, σίδηρος, χάλυβας και προϊόντα αυτών, κλωστοϋφαντουργικά, ηλεκτρική ενέργεια, φρούτα και λαχανικά. Οι ελληνικές εισαγωγές από την πΓΔΜ αφορούν, κυρίως, ακατέργαστα καπνά, προϊόντα σιδήρου και χάλυβα και ενδύματα. Σημειώνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών ενδυμάτων αφορά προϊόντα παθητικής τελειοποίησης κλωστοϋφαντουργικών επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων στην πΓΔΜ, τα οποία εξάγονται στην Ελλάδα για να τελειοποιηθούν και να επανεξαχθούν στη συνέχεια στις αγορές του εξωτερικού.
Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο μέσος μηνιαίος καθαρός μισθός που καταβλήθηκε ανά εργαζόμενο τον Μάρτιο του 2018 ήταν 23.694 δηνάρια (περίπου 385 ευρώ), ενώ σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της πΓΔΜ (NBRM), μετά τη στασιμότητα του 2017, το 2018 και το 2019, το ΑΕΠ της γειτονικής χώρας θα κινηθεί αυξητικά με ρυθμό 3,2% και 3,5% αντίστοιχα.
Μειώθηκαν πέρυσι οι αφίξεις τουριστών από την πΓΔΜ
Οπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ο αριθμός των αφίξεων κατοίκων από την πΓΔΜ στην Ελλάδα ανήλθε το πρώτο εξάμηνο 2016 σε 574.625, καταγράφοντας μείωση της τάξης του 27,7% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα το 2015 (794.648). Στην πΓΔΜ αναλογεί το 7,7% επί του συνόλου των αφίξεων στην Ελλάδα το πρώτο εξάμηνο 2016 (από 10,5% την ίδια περίοδο του 2015).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της πΓΔΜ, ο αριθμός των διελεύσεων πολιτών της χώρας από τις συνοριακές διόδους με την Ελλάδα το 2017 διαμορφώθηκε ως εξής: Bogorodica (Εύζωνοι): 696.869 (από 652.522 το 2016), Medjitlija (Νίκη): 250.499 (από 218.620 το 2016) και Dojran (Δοϊράνη): 125.514 (από 103.419 το 2016). Το σύνολο των διελεύσεων πολιτών της πΓΔΜ από τις ως άνω συνοριακές διόδους ανήλθε σε 1.072.882, από 974.561 το 2016.
Οι πολίτες της πΓΔΜ επισκέπτονται τη χώρα μας τόσο τα Σαββατοκύριακα ή τα εορταστικά τριήμερα όσο και τα καλοκαίρια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο κύριος προορισμός τους είναι οι ακτές της βορείου Ελλάδος (Χαλκιδική και Πιερία). Εντούτοις τα τελευταία χρόνια επιλέγουν ολοένα και περισσότερο και άλλες περιοχές της Ελλάδος, συμπεριλαμβανομένων και νησιών.
Σημαντικά, κυρίως για την αγορά της Θεσσαλονίκης, είναι τα μονοήμερα ή ολιγοήμερα ταξίδια των κατοίκων της πΓΔΜ για ψώνια. Οι αγορές αυτές αποτελούν έμμεσες εξαγωγές για τη χώρα μας και ασφαλώς συντελούν στην τόνωση της εγχώριας οικονομίας.
Το τουριστικό ρεύμα που κατευθύνεται στη χώρα μας από την πΓΔΜ είναι σημαντικό, εάν λάβει κανείς υπόψη του τον συνολικό αριθμό κατοίκων της χώρας που ανέρχεται περίπου στα δύο εκατομμύρια κατοίκους.
Με την πάροδο του χρόνου αυξάνεται στην πΓΔΜ ο αριθμός των ανθρώπων, οι οποίοι διαθέτουν αρκετά υψηλό εισόδημα προκειμένου να πραγματοποιούν ταξίδια σε νέους προορισμούς στην Ελλάδα. Αυξάνεται, δε, συνεχώς το ενδιαφέρον αυτών για τα ελληνικά νησιά του Ιονίου αλλά πλέον και του Αιγαίου. Επιπλέον, οι παραθαλάσσιες περιοχές της Ηπείρου αναδεικνύονται σε νέο τουριστικό προορισμό για τους κατοίκους της πΓΔΜ λόγω της Εγνατίας οδού.
Συχνά προβάλλονται στην αγορά της πΔΓΜ, κυρίως από τα τοπικά τουριστικά γραφεία, πακέτα διακοπών εκτός κύριας καλοκαιρινής περιόδου λόγω χαμηλού κόστους. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στην παράταση του χρόνου λειτουργίας των ξενοδοχειακών μονάδων, κυρίως στη βόρεια Ελλάδα. Υπάρχει, ωστόσο, περιθώριο και για πακέτα υψηλότερων προδιαγραφών που να απευθύνονται στο αντίστοιχο εισοδηματικό κοινό της πΓΔΜ.
Στην πΓΔΜ παρατηρείται, επίσης, αυξημένος οδοντιατρικός τουρισμός κυρίως ασθενών από την Ελλάδα και μεταναστών από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη δυτική Ευρώπη, λόγω της διαφοράς στο κόστος των οδοντιατρικών υπηρεσιών στις χώρες αυτές.
Στις υγειονομικές κλινικές της πΓΔΜ μεγάλο ποσοστό των ασθενών προέρχεται, επίσης, από το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία, οι οποίοι δεν μπορούν να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία στα υγειονομικά ιδρύματα της χώρας τους.
