Η εικαστική παιδεία ως καλλιτεχνικό έργο και ως πολιτισμικό προϊόν
«Παραισθήσεις Gucci· η καμπάνια άνοιξη καλοκαίρι 2018 φαντάζεται ζωγραφικά έργα στα οποία πρωταγωνιστούν εικόνες από κλασικά έργα τέχνης με χαρακτήρες ντυμένους στα πολύχρωμα εμπριμέ σχέδια της συλλογής από τον Αλεσάντρο Μικέλε», γράφει το κείμενο που πλαισιώνει την ανασύσταση, από τον Ισπανό illustrator Ιγκνάσι Μονρεάλ, του γνωστού πίνακα του Προ-Ραφαηλίτη ζωγράφου Σέρ Τζον Έβερετ Μιλέ Οφηλία (1852, Tate Britain, Λονδίνο) στον ιστότοπο του γνωστού οίκου μόδας. [1] Εκεί, τo ζωγραφικό έργο-εικονογράφηση του Μονρεάλ για την καμπάνια του Gucci άνοιξη καλοκαίρι 2018 βρίσκεται αναρτημένο ως εικόνα μαζί με ένα φιλμ όπου πρωταγωνιστεί ο Μονρεάλ και το μοντέλο-Oφηλία ως μια νέα αφήγηση από αυτή που αρχικά ενέπνευσε τον Μιλέ, τον Άμλετ του Σέξπιρ, ως μια νέα ιστορία αγάπης αυτή τη φορά με happy end. «Προσπαθώ να μεταφράσω τη μόδα σε έναν χώρο παιχνιδιού που αφορά περισσότερο τον σύγχρονο πληθυσμό», εξηγεί ο Αλεσάντρο Μικέλε, με την ιδιότητα του διευθυντή δημιουργικού τομέα του Gucci, ενώ η Οφηλία του Μονρεάλ επαναχρησιμοποιείται εδώ ως εικονογράφηση μιας άλλης ιστορίας του ιστοτόπου του Gucci με τίτλο « Η ποιητική πράξη της δημιουργίας». Στη λεζάντα του έργου του Μονρεάλ διαβάζουμε : «Εμπνευσμένο από την Οφηλία (1852) του JOHN EVERETT MILLAIS, TATE GALLERY, LONDON». [2]
Όπως καθίσταται σαφές από το πιο πάνω παράδειγμα και διαδρομή, από την Οφηλία του Μιλέ στην Οφηλία του Μονρεάλ, στον ψηφιακό χώρο, είναι αρκετά δύσκολο κανείς να μπορεί να διαχωρίσει σήμερα εύκολα και με σαφήνεια την ταυτότητα του δημιουργού και τα όρια του δημιουργικού έργου, σε αντίθεση με τα όρια των υποκειμενικοτήτων που ο ψηφιακός χώρος παράγει και διαθέτει προς κατανάλωση στο πλαίσιο μιας διαδικασίας συμμετοχής αλλά και ανταλλαγής σε αυτόν που συχνά περιγράφεται ως επικοινωνία. Στην κριτική θεωρία, τα ασαφή αυτά όρια του δημιουργικού έργου σήμερα συνδέονται με τη οικονομία και περιγράφονται στη βιβλιογραφία μέσα από την έννοια της άυλης εργασίας, ως: «ένας τρόπος (mode) παραγωγής που καθιστά την υποκειμενικότητα σε μορφή έργου, τη μετατρέπει σε εργασία, τόσο κατά την ενεργοποίηση της παραγωγικής συνεργασίας όσο και αναφορικά με την παραγωγή ‘πολιτισμικού’ περιεχομένου των πραγμάτων-προιόντων» (Μαουρίτσιο Λατσαράτο) ή ως μια διαδικασία που αφομοιώνει «όλες τις διανοητικές ποιότητες που χαρακτηρίζουν το είδος μας: γλώσσα, αφηρημένη σκέψη, προδιάθεση για μάθηση, πλαστικότητα, τη συνήθεια να μην έχει κανείς συμπαγείς συνήθειες» (Πάολο Βίρνο). [3]
O Βίρνο εξαιρεί τους καλλιτέχνες μαζί και τους βιολόγους και τους μαθηματικούς ανάμεσα σε άλλες κατηγορίες και εδώ μπορεί κανείς να αναρωτηθεί γιατί. Η τέχνη είναι η ίδια μια μορφή πραγματικής έμπρακτης και ενσώματης δεξιότητας και μορφή έργου-εργασίας που πολλές φορές διέπεται από τους κανόνες της δεξιοτεχνίας, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα και μορφή εξειδικευμένης γνώσης που συνδέεται με την ικανότητα κριτικής και ιστορικής αποτίμησης των αναφορών που κάθε έργο τέχνης, ιστορικό ή σύγχρονο περιλαμβάνει.
Είναι σημαντικό ότι στην καμπάνια του Gucci η εικονογράφηση διαχωρίζεται από την δημιουργική διεύθυνση και ο εικαστικός καλλιτέχνης αποκτά ορατότητα όπως και το εικαστικό έργο, οι εικόνες που παράγει, ως έργο διακριτό στην καμπάνια αλλά και αναφορικά με το ρόλο της φωτογράφησης σε αυτήν. Όπως εξηγεί το άρθρο του Dazed, o Μονρεάλ τιτλοφορεί το έργο του «Ουτοπική φαντασία» και στο έργο του «Γοργόνες, Η Χιονάτη και η Οφηλία» sans–photography, χωρίς φωτογραφία, παράγουν μια «φαντασία χωρίς όρια η οποία μπορεί να δημιουργηθεί με την εικονογράφηση» […] «Τη μία στιγμή βυθίζεσαι στη θάλασσα με διαφανή φορέματα με ουρές γοργόνων ως τελείωμα και την άλλη επιπλέεις πάνω από τα σύννεφα». Για να μπορεί να γίνει όμως αυτό στην πραγματικότητα πρέπει ο καλλιτέχνης να γνωρίζει σχέδιο και την ύπαρξη της Οφηλίας του Μιλέ. [4]
Η Ασημίνα Κανιάρη είναι καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης στην ΑΣΚΤ
[1] «Gucci Hallucination», Gucci. Stories. Ad Campaigns. Προσβάσιμο στο https://www.gucci.com/us/en/st/stories/advertising-campaign/article/spring-summer-2018-ignasi-monreal
[2] ALESSANDRO MICHELE, ‘The poetic act of creation’ Gucci. Stories. Fashion stories. Προσβάσιμο στο https://www.gucci.com/us/en/st/stories/runway/article/women-men-spring-summer-fashion-show-2018-details
[3] «Interview with Paolo Virno BRANDEN W. JOSEPH RESPONSES TRANSLATED BY ALESSIA RICCIARDI», Grey Room 21, Fall 2005, pp. 26–37. Προσβάσιμο στο https://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/152638105774539752
Maurizio
Lazzarato, «Immaterial Labor», from Paolo Virno and Michael Hardy, eds. Radical
Thought In Italy: A Potential Politics. Προσβάσιμο
στο http://www.e-flux.com/wp-content/uploads/2013/05/2.-Maurizio-Lazzarato-Immaterial-Labor.pdf
[4] «Mermaids,
Snow White and Ophelia: Gucci debuts its SS18 campaign», Στο FASHION NEWS 20th December 2017.
Text Shelley
Withington Dazed. Προσβάσιμο στο https://www.dazeddigital.com/fashion/article/38454/1/snow-white-ophelia-gucci-ss18-campaign-ignasi-monreal-alessandro-michele