Αυτοαναφλεγόμενος από εκλεκτική επιλογή στη λαμέ επαρχιώτικη νύχτα των 80ς, ο θρύλος του Θάνου Αλεξανδρή ανάβει το σπίρτο στο βιβλίο του «Αυτή η νύχτα μένει». Αυτή είναι η ζωή του, όπως τη διηγείται ο ίδιος.
Μαρτυρία και φωτογραφικό αρχείο Θάνος Αλεξανδρής
Αρτάκη, χρόνια διαφορετικά, τότε που η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο ήταν από μόνο της γεγονός συγκλονιστικό και αντικείμενο συζήτησης για μήνες στα σοκάκια και τις γειτονιές του χωριού. Η μάνα με ονειρεύεται δικηγόρο ή γιατρό, να κυριαρχώ στην πνευματική ελίτ του νομού, όμως εγώ στρέφω το βλέμμα σε όνειρα παραβατικά, ιερόσυλα, χαμερπή για τους πολλούς. Ήρθα για πρώτη φορά Αθήνα στα δεκαοκτώ μου πανηγυρικά ως αριστούχος στις εισαγωγικές της Νομικής. Σαν τον κλέφτη, κρυφά απ’ τους δικούς μου, μπαίνω Θέατρο Τέχνης, στη συνέχεια Γιώργος Μαρίνος και ακολουθούν θριαμβευτικές εμφανίσεις σε Λυκαβηττό, ρόλοι θεατρικοί, μουσικές σκηνές, όμως η μοίρα με προορίζει για ταξίδια διαφορετικά. Χωρίς αποσκευές και πανοπλία σχεδόν αθώο παιδί, ρίχνομαι ανυποψίαστα στην αρένα των σκυλάδικων.
Στο πάλκο που συναντήθηκαν η Μαλβίνα και ο Φελίνι
Επειδή έχω αποστηθίσει την ατάκα που λένε οι διανοούμενοι ότι αν κάνεις ποιότητα ακόμη και στο πιο εγκαταλειμμένο χωριό, ο κόσμος θα το εκτιμήσει, εγώ ακολουθώ τις οδηγίες, όμως λογαριάζω χωρίς τον ξενοδόχο. Βγαίνω με ποιοτικά του Σπανού, σχεδόν πεπεισμένος ότι θα καταπλήξω σε ένα ημιάγριο κοινό, και το αποτέλεσμα είναι τραγελαφικό. Ξαφνιάζομαι, τρομάζω, αποπέμπομαι, αλλά επιστρέφω, γιατί γρήγορα συνειδητοποιώ πως πλέον δεν ταιριάζει με τον χαρακτήρα μου ο Ίψεν, ούτε ο Ιονέσκο, όμως με το παράλογο του τελευταίου θα συναντηθούμε και θα κάνουμε παρέα κάθε βράδυ στα τραπέζια αυτού του υπερβατικού κόσμου. Ευτυχισμένος, πλέον, νιώθω σαν να παίζω σε ταινία του Φελίνι, μόνο που αντί για Νίνο Ρότα, η μουσική επένδυση γίνεται από μελωδίες του Σούκα, του Μουσαφίρη, του Ψυχογιού και με σουξέ της Στανίση και του Μάκη Χριστοδουλόπουλου. Την εποχή που είχα τελειώσει τη στρατιωτική μου θητεία στα μπουζούκια, σε ένα από τα ατελείωτα ξενύχτια μας με τσιγάρα, ουίσκια και κουτσομπολιά τελευταίας σοδειάς, ξαφνικά το γλυκό κορίτσι αρχίζει σε μια διανοουμενίστικη και συνηθισμένη για μένα έκρηξη να σημειολογεί ατάκες από Φασμπίντερ. Δεν καταλαβαίνω τίποτα, αλλά έτσι ήταν η Μαλβίνα. Έπρεπε να συμφωνείς. Γυρίζει λοιπόν και πολύ σοβαρά μου λέει: «Εμείς όλα αυτά τα μαγικά τα ξέρουμε απ’ τη λογοτεχνία, ενώ εσύ είχες την τύχη και το ύψιστο προνόμιο να παίξεις πρωταγωνιστής στις ταινίες του Φασμπίντερ πριν καν εμφανιστεί σε μας». Στη ζωή μου είδα λίγο σινεμά και διάβασα ελάχιστα. Όταν όμως με συνοδεία ρεμπέτικης κομπανίας έκανα το καμπαρέ σε ορεινά χωριά της Ηπείρου και από μπροστά περνούσαν σερβιτόροι φορτωμένοι με κοκορέτσια και από κάτω παπάδες και συμπεθέρες να σταυροκοπιούνται για τους σατανάδες που μόλυναν το χωριό, ήταν σαν να είχα δημιουργήσει όλο τον Κουστουρίτσα πριν καν εμφανιστεί. Αν και σεις είχατε συναντήσει τον Μάριο και είχατε δει καψούρηδες να απολυμαίνουν λεκάνες τουαλέτες με δεκάδες σαμπάνιες, θα ήταν σαν να είχατε διαβάσει όλους τους «καταραμένους» ποιητές.
Ο νόμος της καψούρας υπεράνω όλων των νόμων
Τη νύχτα, για να την περιγράψεις, πρέπει να υποδυθείς πιστά τους ρόλους που η ίδια ορίζει, διαφορετικά θα σου προκύψει φαρσοκωμωδία στη γιορτή κρασιού. Αν, αγάπη μου, δεν αποφοιτήσεις από τη μεγάλη σχολή της κονσομανσιόν, είσαι χαμένος από χέρι. Δεν υπάρχει άνθρωπος στη νύχτα που να μην κάνει κονσομανσιόν. Άλλωστε, το μεροκάματο είναι ανάλογο με τους ανθρώπους που θα φέρω στο μαγαζί. Αν δεν κάνω το λακριντί, δεν θα τους έχω τραπέζι το βράδυ. Τον πελάτη που έρχεται στο μαγαζί δεν τον λυπάσαι, γιατί ο πελάτης έρχεται αποφασισμένος να παίξει τον ρόλο αυτού που κρατάει στα χέρια του τη νύχτα, το μαγαζί, εσένα τον ίδιο. Αν δεν του φας πολλά, θα είναι αποτυχημένος στον ρόλο που επέλεξε. Συνεπώς, όσο πιο πολλά του τρως τόσο πιο πολύ τον βοηθάς να δείξει άρχοντας. Ήμουν μέσα μέχρι εκεί που δεν έπρεπε. Το πρόβλημά μου δεν ήταν να ξεχωρίσω απ’ αυτό τον κόσμο, αλλά να γίνω ένα σε όλα: και στο μεγαλείο του και στην ξεφτίλα του. Η νύχτα για τον καθένα είναι ξεχωριστή. Μπαίνεις μέσα στη νύχτα ακριβώς επειδή δεν θέλεις να ομαδοποιηθείς, ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι μαγικές συστάσεις προς αποφυγή ή οι συστάσεις προς πλησίασμα. Και αυτό είναι το περίεργο της νύχτας, και το ’χω πει πολλές φορές. Ενώ θεωρείται απ’ τους διανοούμενους γκέτο προς αποφυγή, στην ουσία δεν είναι γκέτο που περιέχει ομαδοποιημένους, αλλά που αποκλείει άσχετους. Στα μαγαζιά της νύχτας ήταν λες και όλοι είχαν κάνει συμφωνία να υπερβούν τον εαυτό τους και συνέχεια να παίζουν κόντρα ρόλους. Δεν μπορεί να βλέπεις μια γυναίκα εξηντάρα που αν πήγαινε σε οντισιόν για καθαρίστριες θα κοβόταν, να έχει είκοσι καψούρια και να τους τα παίρνει κι από πάνω. Γεωργοί και κτηνοτρόφοι με τα λεφτά της επιδότησης να συμπεριφέρονται σαν προύχοντες με όλο το προσωπικό γονατιστό στα πόδια τους. Συναναστράφηκα ανθρώπους που τη μέρα, ως διευθυντές και παράγοντες του πνεύματος, αποτελούσαν πρότυπα της πόλης και το βράδυ με το αλκοόλ μεταλλάσσονταν σε φιγούρες χυδαίες, μελαγχολικές, σχεδόν τραγικές. Είδα ανθρώπους της καλλιέργειας να μεταφέρουν σε σακούλες σκουπιδιών χιλιάρικα για τα μάτια μιας χορεύτριας. Είδα άντρες να σφάζονται, φιλίες να χαλάνε και μαγαζιά να καίγονται για τον έρωτα μιας ψιλοσιτεμένης τραγουδίστριας.
Εκμαυλιστικός χορός στον ρυθμό του Χατζιδάκι
Όσο πιο μαρτυρικά μεγάλη είναι η νύχτα τόσο πιο γλυκό το μεροκάματο που βγάζεις. Η νύχτα πρέπει να ’ναι ατελείωτη, και, ει δυνατόν, να συνεχίζεται το πρωί. Όλη μου η μέρα ήταν μια προέκταση της νύχτας. Η λέξη «έρωτας» κατέχει στην πιάτσα την πρώτη θέση. Έχεις δώσει όλο τον μισθό σου την ώρα που παίρνεις έναν άντρα; Οι γυναίκες της νύχτας το κάνουν. Και οι άντρες τις βοηθάνε να λειτουργούν σωστά, ακόμα και όταν τους φέρονται πολύ άσχημα. Εσείς μιλάτε για πάθος. Εκεί δεν μιλάνε. Ίσως να μην έχουν πει ποτέ τη λέξη πάθος στη ζωή τους. Μπορεί να’ χουν πει: «Ρε ξεφτίλα, μη με ξεφτιλίζεις άλλο». Μπορεί να τον έχουν πλακώσει στο ξύλο. Μπορεί οι άντρες να τους έχουν στην παραμύθα, αλλά εκεί τα πράγματα είναι πάθος. Οι περισσότεροι στο άκουσμα της λέξης «κονσομανσιόν» αιφνιδιάζονται και τρομάζουν. Για να τελειώνουμε, λοιπόν, μια και καλή με το αστείο: κονσομανσιόν σημαίνει δημόσιες σχέσεις. Όλοι οι άνθρωποι σε όλες τις δουλειές κάνουν κονσομανσιόν. Στις διαφημιστικές εταιρείες είναι πιο ακριβοπληρωμένη και μάλιστα εκεί παριστάνεις τον πλούσιο με αλλουνού πλάτες. Μια φορά στη Λάρισα, νομίζω, αποφάσισα να τραγουδήσω «Μεγάλο Ερωτικό», για να κερδίσω ένα μεγάλο στοίχημα με φίλο, ο οποίος ισχυριζόταν πως θεωρούσε πιο εύκολο να γίνει ένας τρίτος παγκόσμιος παρά να ακουστεί τραγούδι του Μάνου σε σκυλάδικο. Πώς θα το αποτολμούσα, χωρίς να αποφύγω το κράξιμο; Χωρίς πρόβα, ενώ η ντραμς μού κρατούσε ρυθμό με τα υπόλοιπα όργανα να σιωπούν αποσβολωμένα, βγήκα ο αναιδής με το «Απ’ όλα τ’ άστρα του ουρανού / ένα είναι που σου μοιάζει / ένα που βγαίνει το πουρνό όταν γλυκοχαράζει» και για να δικαιολογήσω την παρασπονδία στη μυσταγωγία του σκυλάδικου, έβγαλα τη χορεύτρια ημίγυμνη να λικνίζεται με την τάνγκα και οι από κάτω να παραληρούν συγκινημένοι και καυλωμένοι.
Από τη νύχτα των αντιθέσεων στη μέρα της ομογενοποίησηςΠάντα με ρωτούσαν αν μπορεί κανείς να ξεφύγει από τη νύχτα και τους έλεγα πως δεν είχα ποτέ καμιά αίσθηση ότι πρέπει να ξεφύγω. Το θέμα είναι από τι να ξεφύγω; Αυτά τα πρεζάκια της μέρας, τα αφιονισμένα με τα ωράρια και την επιτυχία, ήταν για μένα πάντα η αληθινή παγίδα. Από κει ήθελα να ξεφύγω. Τα δέκα αυτά χρόνια που έζησα παθιασμένα δεν πρόκειται να τα ξεχάσω ποτέ. Φυσικά, δεν θα ξαναγυρίσω ποτέ εκεί, αλλά το όνειρο που έζησα όλα αυτά τα χρόνια έγινε ένα φωτεινό κομμάτι του εαυτού μου κι ένα φως να βλέπω καθαρά ποιον έχω απέναντι. Φίλοι που ταξιδέψατε μαζί μου, να μάθετε να μη φοβάστε τις νεραΐδες της νύχτας. Τα σκυλάδικα θα είναι πάντα παρόντα, κι αθώα, κι αμαρτωλά, και ζωντανά. Από τη νύχτα δεν επιβιώνουν λίγοι. Λίγοι επιβιώνουν ανάμεσα στους νοικοκύρηδες. Τα λίγα χρόνια που μεσολαβούν απ’ τον στρατό μέχρι να φτιάξεις οικογένεια, μετά όλοι τους πεθαμένοι… μπες μέσα στο μετρό το μεσημέρι που γυρνάνε απ’ τη δουλειά τους να δεις τα ζόμπι. Τη νύχτα ζεις αληθινά αυτό που θα ’θελες να ζεις. Αλλά μπορεί και να πεθάνεις. Η νύχτα στα σκυλάδικα δεν θα είναι ποτέ σαν τη μέρα του δημόσιου υπαλλήλου, γιατί η νύχτα ακόμη και στο χειρότερο σκυλάδικο είναι φωταγωγημένη.
INFO
Η παράσταση «Αυτή η νύχτα μένει» ανεβαίνει μέχρι τις 8 Ιανουαρίου 2017 στο θέατρο «Δημήτρης Ροντήρης».
Σκηνοθεσία: Κίρκη Καραλή
Δραματουργική επεξεργασία: Κίρκη Καραλή, Αναστασία Τζέλλου
Κοστούμια: Απόστολος Μητρόπουλος
Μουσική διεύθυνση: Κώστας Βόμβολος
Χορογραφίες: Δήμητρα Χαραλάμπους
Σκηνικά: Ζωή Μολυβδά-Φάμελη.
Ερμηνεύουω: Θάνος Αλεξανδρής, Μυρτώ Γκόνη, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Νίκος Λεκάκης, Νίκος Μαγδαληνός, Νικόλας Μακρής, Λίλα Μπακλέση, Μάγδα Πένσου, Ιωσήφ Πολυζωίδης, Όμηρος Πουλάκης, Αλέξανδρος Τσιούκας, Ρένος Ρώτας.
