Ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, συγγραφέας του βιβλίου «Οι δωσίλογοι: Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής» εισηγήθηκε πάνω στο ζήτημα των δωσίλογων και της τιμωρίας τους και τα στοιχεία που παρέθεσε από την έρευνά του, πραγματικά συγκλονίζουν.
Στα δύο μεγαλύτερα ειδικά δικαστήρια της χώρας μηνύθηκαν για δωσιλογισμό 20.000 άτομα, ενώ σημειώνεται ότι το νούμερο θα ήταν πολύ μεγαλύτερο αν δεν επικρατούσε κλίμα τρομοκρατίας μετά τα Δεκεμβριανά.
«Υπήρχε ο κίνδυνος άμα πας να μηνύσεις κάποιον ως δωσίλογο να συλλάβουν εσένα ως κομμουνιστή» σημείωσε χαρακτηριστικά ο Μ. Χαραλαμπίδης. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ στο μπλόκο της Κοκκινιάς είχαμε 170 νεκρούς, μόνο οι 19 οικογένειας κατέθεσαν μήνυση. Από τα 20.000 άτομα, μόλις τα 3.227 παραπέμφθηκαν σε δίκη Άρα τα δικαστικά συμβούλια αποφάνθηκαν ότι στο 84% των περιπτώσεων λόγω του ότι «δεν συντρέχουν επαρκείς αποδείξεις για να στοιχειοθετηθεί κατηγορία». Μάλιστα, από τους 3.227 που δικάστηκαν οι 2.251 αθωώθηκαν ή η κατηγορία θεωρήθηκε αποσβεσμένη, ενώ από τους 976 που καταδικάστηκαν οι 420 δεν πήγαν καν στο δικαστήριο. Στη συνέχεια απ’τους 556 καταδικασμένους που εμφανίστηκαν στο δικαστήριο τουλάχιστον 243 έλαβαν χάρη απ’τον βασιλιά και αποφυλακίστηκαν λίγο μετά. Δηλαδή από τα 20.000 άτομα τιμωρήθηκαν μόνο 300 (με μικρές ποινές) ενώ μόλις 2 άτομα οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Άρα τιμωρήθηκε κάτι λιγότερο από 2%, των έτσι κι αλλιώς ελάχιστων μηνύσεων που έγιναν λόγω παρακρατικής τρομοκρατίας.
Είναι χαρακτηριστικό το ότι την ίδια περίοδο γίνονταν οι δίκες των αντιστασιακών και καταδικάζονταν είτε σε θάνατο, είτε σε ισόβια ή σε 20 χρόνια. Αποτελεί πολύ ενδεικτικό παράδειγμα το ότι σε Αθήνα και Πειραιά εκτελέστηκαν μόλις 2 δωσίλογοι, αλλά πάνω από 103 αντιστασιακοί.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ στην Αθήνα στα πλαίσια του σεμιναρίου Politics of Liberation.
Αναλυτικά η ομιλία του Μενέλαου Χαραλαμπίδη:
Εγώ μελέτησα τα δύο μεγαλύτερα ειδικά δικαστήρια της χώρας, το Ειδικό Δικαστήριο Αθηνών και Πειραιά. Τις δίκες αυτές τις είδαμε για πρώτη φορά στη δουλειά του Δημήτρη Κουσουρή. Το διδακτορικό του για τις δίκες των δωσιλόγων, που μας έδωσε για πρώτη φορά μια πολύ καλή εικόνα του τρόπου που λειτούργησε, πώς χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της ελληνικής δικαστικής εξουσίας για να αντιστρέψει την πραγματικότητα; Βρήκα λοιπόν ότι σε αυτά τα δύο δικαστήρια μηνύθηκαν τουλάχιστον 20.000 άτομα.
Όμως το ζήτημα είναι ότι αυτές οι μηνύσεις γίνανε σε μία περίοδο εξαιρετικά δύσκολη, για να μηνύσεις κάποιον που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, γιατί έγιναν αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά σε ένα καθεστώς πλήρους τρομοκρατίας απέναντι στην Αριστερά. Υπήρχε δηλαδή κίνδυνος αν πας να μηνύσεις κάποιον ως δωσίλογο να συλλάβουν έναν κομμουνιστή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Μπλόκο της Κοκκινιάς, στο ένα από τα δύο γίνανε δύο, στο γνωστό, είχαμε περίπου 170 νεκρούς. Εγώ βρήκα μηνύσεις μόνο από 19 οικογένειες στα δικαστήρια. Οπότε καταλαβαίνετε το καθεστώς τρόμου που είχε προκληθεί απέναντι στους ανθρώπους για να μην καταθέσουν μηνύσεις. Αλλά ας πάμε με αυτά τα τουλάχιστον 20.000 άτομα. Εγώ πιστεύω ότι είναι περισσότεροι αυτοί που θα μπορούσαν να μηνυθούν υπό κανονικές συνθήκες. Από αυτά τα 20.000 άτομα, τα 3.227 παραπέμφθηκαν σε δίκη. Δηλαδή τουλάχιστον στο 84% αυτών των περιπτώσεων, τα δικαστικά συμβούλια αποφάνθηκαν ότι δεν συντρέχουν επαρκείς αποδείξεις για να στοιχειοθετηθεί κατηγορία, οπότε κάτι παραπάνω από το 84% αυτών που μηνύθηκαν δεν έφτασε καν η υπόθεση στις αίθουσες των δικαστηρίων γιατί εκδόθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα. Από τους 3227 που δικάστηκαν. Οι 2251 αθωώθηκαν. Η κατηγορία εναντίον τους θεωρήθηκε αποσβεσμένη για διάφορους λόγους. Οι υπόλοιποι 976 καταδικάστηκαν. Όμως από αυτούς οι 420 δεν εμφανίστηκαν ποτέ στο δικαστήριο.
Είχαμε ερημοδικίες. Από τους 556 καταδικασμένους που εμφανίστηκαν στο δικαστήριο αμέσως μετά τουλάχιστον 243 έλαβαν χάρη από το βασιλιά και αποφυλακίστηκαν, λίγα χρόνια μετά. Όλα αυτά τα στατιστικά ποσοστά που σας λέω είναι μετρούσα έναν-έναν. Δεν υπάρχουν έτοιμα στατιστικά από το ελληνικό κράτος. Καταλαβαίνετε για ποιους λόγους. Οπότε έπρεπε όλη αυτή η αριθμητική να γίνει από την αρχή. Ένα-ένα τα άτομα και να ψάχνουμε, αυτοί που πήραν χάρη καταγράφονται στο τεύχος Γ’ της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Πρέπει να διαβάσετε όλα τα φύλλα από το 1945 μέχρι το 1955 πήγα εγώ. Σίγουρα κάποιοι μου ξέφυγαν γιατί διαβάζω τόσες χιλιάδες σελίδες, αλλά ας μείνουμε σε αυτά. Συνεπώς, από τα τουλάχιστον 20.000 άτομα που μηνύθηκαν, τιμωρήθηκαν με μικρές ποινές περίπου 300, ενώ μόλις δύο άτομα οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Οι δύο άτυχοι σε εισαγωγικά ήταν οι δύο πρώτοι που δικάστηκαν μετά. Άρα τιμωρήθηκε κάτι λιγότερο από το 2% αυτών που μηνύθηκαν, που όπως σας εξήγησα πριν, δεν είναι και όλοι.
Εδώ λοιπόν έχουμε ένα πρωτόγνωρο μεγάλο έγκλημα που έγινε κατά της ελληνικής κοινωνίας και μία πρωτόγνωρα μικρή τιμωρία, αν μπορούμε να το ονομάσουμε αυτό τιμωρία. Αυτό το κάτι λιγότερο από 2%. Και νομίζω ότι αυτή είναι η εικόνα λίγο πολύ και στην υπόλοιπη χώρα. Αυτό ήθελα να δούμε λίγο πιο αναλυτικά για να καταλάβουμε αυτή την έννοια της ανατροπής της πραγματικότητας. Γιατί το ενδιαφέρον είναι ότι την περίοδο που γίνονται οι δίκες αυτές 1945-1949 και κυρίως το 46-47 είναι οι πολλές δίκες. Την ίδια περίοδο γίνονται οι δίκες των αντιστασιακών στα μικτά ορκωτά δικαστήριο. Εκεί οι ποινές είναι ή σε θάνατο ή σε ισόβια ή σε 20 χρόνια. Θεωρείται μεγάλη τύχη να καταδικαστείς σε λιγότερο από 20 χρόνια. Έχουμε τουλάχιστον στα Εφετεία Αθηνών και Πειραιά.
Για να κάνουμε λίγο την αντιστοιχία σας ανέφερα ότι από τους δωσίλογους δύο εκτελούνται. Αντιστασιακούς έχω εντοπίσει 103. Δεν έχει κλείσει η διαδικασία η έρευνα, αλλά προς το παρόν έχω εντοπίσει 103 άτομα.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη τη συζήτηση κάνοντας κλικ εδώ.