Με τις «Σκληρές βιολέτες» η συνθέτρια και τραγουδίστρια Νένα Βενετσάνου επιβιβάζεται για πρώτη φορά στο Τρένο στο Ρουφ.
Το τραγούδι «Ρωτώ να μάθω την αλήθεια» σε μουσική και ερμηνεία της Νένας Βενετσάνου γράφτηκε το 1978 και κυκλοφόρησε δύο χρόνια αργότερα στο πρώτο άλμπουμ της από τη Lyra του Αλέκου Πατσιφά. Eνα τραγούδι ταυτισμένο μέχρι σήμερα με τους αγώνες του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα, που η δημιουργός του δεν έχει πάψει να το ερμηνεύει στα live με την κιθάρα της. Το 1978 η 23χρονη Ν. Βενετσάνου, άρτι αφιχθείσα από τη Γαλλία, εντάχθηκε στην Κίνηση για την Απελευθέρωση της Γυναίκας. «Εκεί δεν “γραφόμασταν”, κάναμε δουλειά και φεύγαμε» θυμόταν η Βενετσάνου σε συνέντευξή μας για το koutipandoras.gr το 2019, αναφερόμενη στην πρώτη αυτόνομη φεμινιστική ομάδα (υπήρχαν κι άλλες ομάδες μέσα σε κομματικούς σχηματισμούς). «Είχαμε νοικιάσει ένα πολύ ωραίο σπίτι στην Τσιμισκή και βγάζαμε κι εφημερίδα. Δεν ήξερα καμία άλλη καλλιτέχνιδα όταν φτιάξαμε την πρώτη καλλιτεχνική ομάδα της οργάνωσης. Εκεί μέσα όμως γνώρισα τελικά την Μπέττυ Κομνηνού, που έγραψε τους στίχους στο “Ρωτώ να μάθω την αλήθεια”». Η αλήθεια είναι πως η Κομνηνού συνεργάζεται από τότε με τη Βενετσάνου, έχοντας γράψει στίχους στα περισσότερα τραγούδια της.
Για τη Βενετσάνου ο πιο φεμινιστικός δίσκος της είναι το «Κουτί της Πανδώρας» που κυκλοφόρησε το 1984 με τη συμβολή του Νίκου Κυπουργού στην ενορχήστρωση και του Κώστα Γρηγορέα στην κιθάρα. «Ο ύμνος του φεμινισμού ήταν “Το ποτάμι” και όχι τόσο το “Ρωτώ να μάθω την αλήθεια”, παρόλο που ο κόσμος αγάπησε πολύ το δεύτερο. Προσωπικά ξεχωρίζω και το “Ο τόπος μου είναι κάμπος” σαν ένα απ’ τα πιο αγαπημένα μου τραγούδια, που έλεγε “Κάτω απ’ τα παράθυρά μας δεν θα ανθίζει φοινικιά”. Οι στίχοι της Κομνηνού είχαν γραφτεί για εκείνο το σπίτι της Τσιμισκή που εμείς είχαμε νοικιάσει τον απάνω όροφο και μια φοινικιά έφτανε έως τα παράθυρά μας».
Τα πρώτα τραγούδια
Εκ των υστέρων τα πρώτα τραγούδια της Βενετσάνου ενσωματώθηκαν στους δίσκους της, δεν είχαν δηλαδή φτιαχτεί γι’ αυτό τον σκοπό. «Θέλαμε να κάνουμε κάτι σ’ αυτή την καλλιτεχνική ομάδα και γράφαμε τραγούδια για να έχουμε ταυτότητα». Της είχα πει κάποτε πως το «Ρωτώ να μάθω την αλήθεια» διαθέτει μια χατζιδακική μελωδία, αλλά η ίδια ξεκαθάρισε πως ο «μεγάλος μάστορας» στο πολιτικό τραγούδι ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης, αυτόν είχε κατά νου όταν το έγραφε.
«Φαντάζομαι πως τόσο ο Θεοδωράκης όσο και ο Χατζιδάκις τα είχαν ακούσει τα τραγούδια αυτά, αλλά δεν νομίζω να εντυπωσιάστηκαν» παραδέχτηκε τότε με χιούμορ, επίσης, προσθέτοντας πως μάλλον οι δύο μεγάλοι συνθέτες δεν ήξεραν καν ότι έγραφε η ίδια τραγούδια. Η πρώτη δημόσια εκτέλεση του τραγουδιού έγινε σε μια συναυλία στη Νομική με άδοξο τέλος. «Ο κόσμος μας αποδοκίμασε και εκδιωχθήκαμε κακήν κακώς, μας τραβούσαν τα βύσματα από τα όργανα κ.λπ. Αφού δεν μας πέταξαν και γιαούρτια, πάλι καλά…».
Η Ν. Βενετσάνου, που το όνομά της συμπεριλήφθηκε στο ψηφοδέλτιο του ΜέΡΑ25, πιστεύει ότι σαφώς έχει αναβαθμιστεί η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, αν και ακόμη την ενοχλούν κάποια πράγματα. «Το οικογενειακό δίκαιο άλλαξε, καταργήθηκε το απαράδεκτο προικοσύμφωνο και πλέον ο νόμος στηρίζει τη γυναίκα σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Δεν παραβλέπω όμως, έως και με εκνευρίζει τρομερά, που τα δικαιώματα των γυναικών προσφέρονται ως παροχές. Είναι σαν να αγνοείται η ανάγκη των ανθρώπων για κινηματική δράση. Σαν να σου λένε: “Πάρε κι εσύ να ’χεις” και σου πετούν ένα ξεροκόμματο… Το φεμινιστικό κίνημα ήταν και είναι κάτι πολύ πιο υγιές και πραγματιστικό. Μην ξεχνάμε πως ήμασταν εργαζόμενες, δεν ήμασταν μόνο γυναίκες. Δεν είχε δηλαδή να κάνει μόνο με το φύλο, αλλά και με την κοινωνική μας θέση, τη θέση μας μες στην πραγματικότητα».
Στην αμαξοστοιχία-θέατρο
Στην αυγή του 2025 η Ν. Βενετσάνου επιβιβάζεται για πρώτη φορά στην αμαξοστοιχία-θέατρο Το Τρένο στο Ρουφ και παρουσιάζει τα νέα της τραγούδια με γενικό τίτλο «Σκληρές βιολέτες». Στην ουσία επανέρχεται μελοποιώντας ποιήματα των γερμανόφωνων ποιητριών Νέλι Ζακς, Μάσα Καλέκο, Ρόζε Αουσλέντερ, Ελζε-Λάσκερ Σούλερ, Εντιθ Σέντεργκραντ, Χάνα Αρεντ, Σιμόν Βέιλ, Σάρα Κιρς, Ιλζε Αϊχιγκερ σε μετάφραση της Ιωάννας Αβραμίδου. Για οικοδέσποινες αυτών των ποιητριών στην ελληνική γλώσσα διαλέγει τις Ελληνίδες ποιήτριες Βικτωρία Θεοδώρου, Ρίτα Μπούμη-Παπά, Νίνα Ναχμία και Γιοβάννα Καλπαξή, καθώς και την ιστορική μαρτυρία της Μαρίας Τσισκάκη.
Ο κύκλος «Σκληρές βιολέτες» προσεγγίζει αυτές τις γυναικείες ποιητικές φωνές, που έσπασαν τη γυάλινη οροφή της απομόνωσής τους με την ακατάβλητη δύναμη του τραγουδιού. Θα τη συνοδεύσουν οι εξαιρετικοί σολίστες Γιώργος Τοσικιάν στην κλασική κιθάρα, Σόλης Μπαρκής στα κρουστά και Δημήτρης Παπαλάμπρου στην ηλεκτρική κιθάρα – επιτέλους η Βενετσάνου εντάσσει την ηλεκτρική κιθάρα στα live της.
Ποιος γνωρίζει άλλωστε πως επί πολλά χρόνια ήθελε να μπει στο στούντιο και να ηχογραφήσει το «Για τη γιορτή της μητέρας» του Τζίμη Πανούση και των Μουσικών Ταξιαρχιών; Το 2019 η Ν. Βενετσάνου μού είχε εκμυστηρευτεί: «Πάντα τον άφηνα λίγο έκπληκτο τον Χατζιδάκι, γιατί είχα μια ζωή που ο ίδιος δεν υποπτευόταν. Εκανα διαδρομές που δεν άφηνα να τις καταλάβει ο άλλος». Είναι σίγουρο πως οι «Σκληρές βιολέτες», τα καινούργια τραγούδια της, σήμερα θα ήταν μια ακόμη ευχάριστη έκπληξη από τη δημιουργό τους προς τον συνθέτη-μέντορά της.
INFO
Στο θεατρικό βαγόνι Το Τρένο στο Ρουφ κάθε Τετάρτη από 22 Ιανουαρίου έως 26 Μαρτίου
