Στη νιότη του, ένα καλοκαίρι στη Λέσβο, ο Άγγελος Κατακουζηνός βρέθηκε έπειτα από ένα γλέντι σ’ ένα μικρό κτίσμα όπου ζούσε μια γυναίκα αλυσοδεμένη, βρόμικη και πεινασμένη. «Να η δαιμονισμένη, λένε πως έρχονται τη νύχτα οι βοσκοί και τη βιάζουν» του είπε μια κοπέλα από την παρέα του. «Αυτή η κοπέλα είναι δαιμονισμένη, γιόκα μου, ο δαίμονας τρύπωσε μέσα της και κανείς δεν μπορεί να τη βοηθήσει παιδί μου, κατάλαβέ το» του είπε μια καλόγρια από το διπλανό μοναστήρι που έφερνε στη γυναίκα μια στο τόσο ένα ξεροκόμματο. Αυτή η εμπειρία τον επηρέασε τόσο ώστε λίγες μέρες μετά ανακοίνωσε στον πατέρα του ότι θα πήγαινε στη Γαλλία για να γίνει νευρολόγος-ψυχίατρος.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Μονπελιέ και συνέχισε στο Παρίσι. Στη Γαλλία έγινε φίλος με φοιτητές οι οποίοι θα αποτελούσαν τον πυρήνα της λεγόμενης γενιάς του 30. Όταν του έγινε πρόταση να ζήσει και να εργαστεί στις ΗΠΑ αρνήθηκε γιατί ήθελε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Με την επιστροφή του τη δεκαετία του 1930 γνώρισε τη Λητώ Πρωτοπαππά και έμειναν μαζί 48 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του το 1982.
Από τα πιο αγαπημένα ζευγάρια της εποχής τους ήταν επίσης δραστήρια μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας και συνέβαλαν σημαντικά στην πνευματική ζωή, καθώς στο σαλόνι τους συγκεντρώνονταν οι σπουδαιότεροι λογοτέχνες, στοχαστές και καλλιτέχνες της μεταπολεμικής Ελλάδας και της Ευρώπης. Εκεί έπαιξε καραγκιόζη ο Σωτήρης Σπαθάρης, με έργα αντίστοιχης θεματολογίας του Τσαρούχη στους τοίχους όταν οι Κατακουζηνοί φιλοξένησαν τον Γάλλο διευθυντή Καλών Τεχνών, Ουισμάν· εκεί η Μυρτιώτισσα και ο Γιώργος Σεφέρης απήγγειλαν ποιήματά τους· εκεί διάβασε αποσπάσματα από τον «Μεγάλο Ερωτικό» ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Από εκεί πέρασαν και ο Αλμπέρ Καμί, ο Ουίλιαμ Φόκνερ, ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ.
Το ταλέντο, η μελέτη και η αγάπη του για τον άνθρωπο συνέβαλαν στη διάκριση του Άγγελου Κατακουζηνού σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο η πορεία του δεν ήταν σπαρμένη με ροδοπέταλα, διότι δυσκολευόταν να αποδεχτεί το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία είναι στηριγμένη στο ρουσφέτι. Παρότι είχε εκλεγεί καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και μέλος της Λεγεώνας της Τιμής, δεν είχε την αντίστοιχη αναγνώριση στη χώρα μας. Η αίτησή του για έδρα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι ήταν «υπερβολικά καλός ομιλητής, πειστικός και διαυγής, συνεπώς ικανός να αποπροσανατολίσει τους φοιτητές».
Δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο. Χρόνια πριν τον είχε ενημερώσει σχετικά ο Ιωάννης Συκουτρής. «Άγγελε, εγκατέλειψες μίαν εξησφαλισμένην σταδιοδρομίαν εις την Γαλλίαν και ήλθες εδώ να εισχωρήσεις εις σκοτεινάς ατραπούς όπου κυκλοφορούν ύπουλα στοιχεία έτοιμα να σε χτυπήσουν εκ των όπισθεν» του είπε ο Συκουτρής σε μια βόλτα που είχαν στην Πλάκα λίγο καιρό προτού αυτοκτονήσει σε ηλικία 36 χρόνων, το 1937.
Όταν το 1982 πέθανε ο Κατακουζηνός, η Λητώ κρατήθηκε στη ζωή μόνο και μόνο για να εκπληρώσει την υπόσχεση που του είχε δώσει: να γράψει ένα βιβλίο για εκείνον, με τίτλο «Άγγελος Κατακουζηνός – Ο Βαλής μου», στο οποίο θα αναφερόταν στην αγάπη τους και στη σχέση του με τον κοινό τους φίλο, Γιώργο Κατσίμπαλη, τον Τεριάντ, τον Μιλτιάδη Μαλακάση, τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Γιώργο Σεφέρη, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Ηλία Βενέζη, τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Γιώργο Θεοτοκά και δεκάδες άλλες μυθικές μορφές μέσα από το έργο των οποίων γεννήθηκε η σύγχρονη σκέψη στη χώρα μας.
Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες που περιλαμβάνει το βιβλίο διαβάζουμε την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας ιδωμένη από την πλευρά των εύπορων και καλλιεργημένων αστών οι οποίοι πιστεύουν στον σεβασμό για τον μη προνομιούχο και στο όραμα του κράτους πρόνοιας.
Το βιβλίο «Άγγελος Κατακουζηνός – Ο Βαλής μου» της Λητώς Κατακουζηνού κυκλοφορεί από τη Μικρή Άρκτο στην έκτη έκδοση, συμπληρωμένη και ενισχυμένη με σπάνιο ανέκδοτο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό.
