Σε ευθεία αντίθεση μεταξύ των αποφάσεων του ανώτατου δικαστηρίου και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου η περίεργα καιροσκοπική στάση του υπουργείου Πολιτισμού
Μεθαύριο, Τρίτη 19 Μαΐου 2020, τη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) θα απασχολήσει ως πρώτο θέμα η «Έγκριση ή μη σχεδίου “Ειδικού Προεδρικού Διατάγματος καθορισμού υψών εντός οριοθετημένης περιοχής που περιβάλλει την Ακρόπολη και ειδικότερα εντός της περιοχής Μακρυγιάννη/Κουκάκι”». Ασφαλώς πρόκειται για μείζον ζήτημα καθώς έχει απασχολήσει την επικαιρότητα τις ημέρες μετά το Πάσχα με μία απόφαση του ΚΑΣ για τον προσδιορισμό του ύψους κτιρίων στην περιοχή της Ακρόπολης και ακολούθως δύο σημαντικότων αποφάσεων του ΣτΕ για το θέμα, η χρονική αλληλουχία των οποίων –εκ των αποφάσεων που ελήφθησαν– αφήνει σαφέστατες ενδείξεις για μεθόδευση από την πλευρά του υπουργείου Πολιτισμού στο οποίο προΐσταται η Λίνα Μενδώνη, η οποία μάλιστα έχει εμπειρία δεκαετιών στο ΚΑΣ.
Ας ξεκαθαρίσουμε σε ποιο ζήτημα αναφερόμαστε. Η οικοδομική δραστηριότητα στις περιοχές γύρω από την Ακρόπολη (Μακρυγιάννη, Κουκάκι, Φιλοπάππου) έχει άμεση και σαφή σχέση με την τουριστική οικονομία, καθώς έχει ήδη ανεγερθεί ένα πολυώροφο ξενοδοχείο στην οδό Φαλήρου 5 κατά παράβαση νόμων και κανονισμών ενώ επίκειται να αναγερθεί άλλο ένα πολυώροφο στην οδό Μισαραλιώτου 7-11. Στις ίδιες περιοχές, και ιδιαίτερα στο Κουκάκι, ανθεί η βιομηχανία της βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων μέσω πλατφορμών τύπου airbnb, booking κ.λπ., με φόντο και «κράχτη» την Ακρόπολη, ασκώντας αφόρητες πιέσεις για μέγιστο κέρδος από το εμβληματικό μνημείο της κλασικής αρχαιότητας.
Υπ’ αυτό το πρίσμα οι κινήσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη αλλά και άλλων, όπως του Άδωνη Γεωργιάδη και του Γιώργου Γεραπετρίτη (εδώ σχετικό ρεπορτάζ: https://www.documentonews.gr/article/o-adwnhs-taktopoiei-pelath-toy-gerapetrith) είναι αξιοσημείωτες, που μπορεί να χαρακτηριστούν μέχρι και μεθοδευμένες προς όφελος των ιδιωτικών συμφερόντων.
Γιατί βιάστηκε το ΚΑΣ;
Επίδικη είναι η υπόθεση του ξενοδοχείου επί της Φαλήρου 5, το οποίο έχει οικοδομηθεί σε ύψος (33 μ.) πολύ μεγαλύτερο του επιτρεπόμενου. Την Τετάρτη 22 Απριλίου, ακριβώς μετά το Πάσχα, συγκλήθηκε το ΚΑΣ («Επανεξέταση υπόθεσης ακινήτου επί των οδών Φαλήρου 5 και παρόδου Συγγρού 34 στην περιοχή “Μακρυγιάννη”, Δήμου Αθηναίων, Περιφέρειας Αττικής, κατόπιν της αρ. 2102/2019 Απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας»), ενώ μες στη Μεγάλη Εβδομάδα μικροπολιτικό δημοσίευμα των «Νέων» ουσιαστικά προεξοφλούσε την απόφαση του ΚΑΣ (όταν η ημερήσια διάταξη δεν είχε καν ανακοινωθεί!). Γιατί τέτοια βιασύνη; Δύο ημέρες μετά, στις 24.4.2020, ανακοινώθηκαν οι αποφάσεις-κόλαφος του ΣτΕ (705 και 706) σχετικά με την αναστολή χορήγησης οικοδομικών αδειών και εκτέλεσης εργασιών για κτίρια άνω των 17,5 μ. στην περιοχή Μακρυγιάννη – Κουκάκι και την ανάκληση της οικοδομικής άδειας από αρχαιολογικής πλευράς σε οικόπεδο της οδού Μισαραλιώτου αρ. 7-11. Εύλογα αναρωτιέται κανείς γιατί να προκαταβάλει η απόφαση του ΚΑΣ το ΣτΕ; Η Ελένη Σβολοπούλου, νομικός σύμβουλος του Κράτους και μέλος του ΚΑΣ, είχε παρασταθεί στο ΣτΕ εκ μέρους του ΥΠΠΟΑ, επομένως γνώριζε πολύ καλά ότι θα εκδίδονταν οι αποφάσεις του ανωτάτου δικαστηρίου και ενδεχομένως και το διατακτικό τους.
Τι αποφάσισε το ΚΑΣ και το ανέτρεψε το ΣτΕ
Γιατί έσπευσε να προλάβει το ΚΑΣ την απόφαση του ΣτΕ; Στη γνωμοδότηση του ΚΑΣ στις 22.4.2020 δεν αναφέρεται ο αριθμός των ορόφων που πρέπει να έχει το αναγερθέν με οικοδομικές παραβάσεις ξενοδοχείο της Φαλήρου 5, παρά μόνο το ενδεδειγμένο ύψος του κτιρίου. Το ΚΑΣ έκρινε ότι συνολικά πρέπει να φτάνει τα 27 μ. αντί των 33 μ. που είναι το σημερινό του ύψος (μαζί με τις κατασκευές στην ταράτσα). Θα πρέπει επομένως να γκρεμιστούν δύο από τους δέκα ορόφους του ξενοδοχείου και μαζί οι κατασκευές της ταράτσας. Πανηγυρισμοί από πολλά Μέσα για την απόφαση (και την υπουργό) που προστατεύει το μνημείο της Ακρόπολης και δεν το σκιάζει κ.λπ. Είναι όμως έτσι;
Από το παρασκήνιο της απόφασης (μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά εδώ: https://www.documentonews.gr/article/apofash-kas-apokoph-dyo-orofwn-toy-xenodoxeioy-poy-krybei-thn-akropolh) προκύπτει ότι ο γενικός γραμματέας Πολιτισμού εισηγήθηκε αρχικά να γκρεμιστεί μόνο ένας όροφος του ξενοδοχείου (εκτιμάται ότι δεν θα το έπραττε χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της υπουργού Λίνας Μενδώνη). Από τις αποφάσεις του ΣτΕ για την αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών και την ανάκληση της προέγκρισης της οικοδομικής άδειας στη Μισαραλιώτου (https://www.documentonews.gr/article/brontero-oxi-toy-ste-sta-xenodoxeia-poy-tha-krypsoyn-thn-akropolh?fbclid=IwAR1Sfc8LKfCTOy7g84VFb1pQ3MXcFTvkBfSOx37iUpOdmXuIP-PjZZukhN8) προκύπτει ευλόγως ζήτημα παρανομίας της γνωμοδότησης και επικείμενης απόφασης του ΚΑΣ για το ακίνητο στη Φαλήρου 5, καθώς βάζουν τέλος σε οποιεσδήποτε ερμηνείες και καθορίζουν ανώτατο ύψος τα 21 μ. κι όχι τα 27 μ. που γνωμοδότησε το ΚΑΣ, η απόφαση του οποίου αναμένεται να καθαρογραφεί. Ενδεικτικό των προθέσεων της διοίκησης είναι την Πέμπτη 7 Μαΐου το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εισηγήθηκε προς το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) να μειωθεί στα 21 μ. το επιτρεπόμενο ύψος των κτιρίων γύρω από την Ακρόπολη, υιοθετώντας τις αποφάσεις του ΣτΕ.
Συνολική, τελική γνωμοδότηση από το ΣτΕ για την περιοχή
Οι αποφάσεις 705 και 706/24.4.2020 του ΣτΕ ξεκαθαρίζουν το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το πολεοδομικό καθεστώς της περιοχής, επιρρίπτοντας διαχρονικές ευθύνες στη διοίκηση (ΥΠΠΟΑ και ΥΠΕΝ) για κακή ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου, που οδήγησε στην ελλιπή προστασία του εμβληματικού μνημείου της κλασικής αρχαιότητας. Οι αποφάσεις αυτές βάζουν οριστικό τέλος σε παρερμηνείες, σε τυχόν αποσπασματική και εσφαλμένη ερμηνεία του νόμου, αποκαθιστώντας έτσι τη νομιμότητα: «Έκτοτε, το ζήτημα του ελέγχου του ύψους των οικοδομών στην περιοχή αντιμετωπίσθηκε αποσπασματικά και κατά περίπτωση, χωρίς ενιαία κριτήρια, με αποτέλεσμα την έκδοση αντικρουόμενων αποφάσεων, άλλοτε προς την κατεύθυνση του περιορισμού του ύψους των ανεγειρόμενων οικοδομών από το Κ.Α.Σ. και τον Υπουργό Πολιτισμού κατά τη χορήγηση της σχετικής έγκρισης κατά τον αρχαιολογικό νόμο, άλλοτε δε της απουσίας ελέγχου και της έγκρισης υψών μέχρι και 34 μ., υπό το κράτος εν πολλοίς εσφαλμένων αντιλήψεων ως προς την έννοια των κρίσιμων διατάξεων [άρθρο 10 του ν. 3028/2002, άρθρο 9 του Γ.Ο.Κ./1985, βλ. κατωτέρω σκ. 10, 11] και το εύρος των αρμοδιοτήτων των οργάνων του Υπουργείου Πολιτισμού, τοπικών και κεντρικών, και, τελικώς, την ελλιπή προστασία του σημαντικότερου μνημείου της κλασικής αρχαιότητας (ΣΕ 705/2020 Ολομ. σκ. 8, 2102/2019 Ολομ. σκ. 18)».
Επίσης διασαφηνίζουν τα όρια και τις αρμοδιότητες της αρχαιολογικής υπηρεσίας που, όπως αναδεικνύεται στην απόφαση, είχαν παρερμηνευτεί από τις υπηρεσίες του υπουργείου. Έτσι παρανόμως είχε περάσει στην αρμοδιότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλεως Αθηνών (ΕΦΑΠΑ) ο έλεγχος του ύψους και του αριθμού των ορόφων στα κτίρια πέριξ της Ακροπόλεως παρακάμπτοντας το ΚΑΣ και τον υπουργό Πολιτισμού.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά στην απόφαση 706/24.4.2020: «Εν όψει της συνταγματικής επιταγής για την διηνεκή και αποτελεσματική προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, ο Υπουργός Πολιτισμού, σε περίπτωση που η εκτέλεση του έργου και συγκεκριμένα η ανέγερση οικοδομής έχει δυσμενείς συνέπειες στο προστατευόμενο μνημείο, δύναται είτε να απαγορεύσει το έργο ή τη δραστηριότητα, είτε, εφ’ όσον οι δυσμενείς επιπτώσεις μπορούν να εξουδετερωθούν με την επιβολή συγκεκριμένων όρων, να επιβάλει, πάντοτε με γνώμονα την αποτελεσματικότερη προστασία του μνημείου, τους κατάλληλους όρους και περιορισμούς στη δόμηση, οι οποίοι κατά την αιτιολογημένη κρίση του θα εξουδετερώσουν τις επιβλαβείς για το μνημείο συνέπειες, περιλαμβανομένου και του περιορισμού του ανωτάτου ύψους και του αριθμού των ορόφων, χωρίς να δεσμεύεται από τους όρους δομήσεως που καθορίζονται είτε από τις γενικές διατάξεις, είτε από τυχόν ειδικές διατάξεις που έχουν θεσπισθεί για την προστασία αρχαιολογικού χώρου (ΣΕ 2102-03/2019 Ολομ., 2630/2010)».
Οι αποφάσεις του ΣτΕ έχουν γνώμονα την προστασία του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου και τη διαφύλαξη της φυσιογνωμίας και του χαρακτήρα της περιοχής, όπως και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων: «Απαγορεύεται, κατ’ αρχήν, η λήψη μέτρων που επιφέρουν επιδείνωση των όρων διαβίωσης και υποβάθμιση του υπάρχοντος φυσικού ή του διαγραφόμενου από την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία οικιστικού περιβάλλοντος» (απόφαση 705/24.4.2020). Ξεκαθαρίζεται ότι αποτελούν συνταγματικές επιταγές: «…με τις διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγματος έχει αναχθεί σε συνταγματικά προστατευόμενη αξία το φυσικό, οικιστικό, και πολιτιστικό περιβάλλον, από το οποίο εξαρτάται η ποιότητα ζωής και η υγεία των κατοίκων των πόλεων και των οικισμών» (απόφαση 705/24.4.2020).
Σχετικά με τον συντελεστή δόμησης και το ύψος των κτιρίων το ΣτΕ αποφαίνεται ότι εφαρμοστέες διατάξεις για την περιοχή νοτίως της Ακρόπολης είναι αυτές του ΒΔ 30.8-9.9.1955 «Περί όρων δομήσεως εν Αθήναις» (Α΄ 249), οι οποίες δεν τροποποιήθηκαν με το ΠΔ του 1975 («στην επίμαχη περιοχή δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του Ν.Ο.Κ. αλλά οι ειδικές διατάξεις του β.δ. του 1955, οι οποίες ορίζουν ως ανώτατο ύψος τα 21 μ.» στην απόφαση 705/24.4.2020), επομένως διατηρούνται σε ισχύ ως ειδικότερες και ευνοϊκότερες για τα μνημεία και την περιοχή, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν χωρεί οριζόντια τροποποίηση των όρων δόμησης και ότι κάθε άλλη ερμηνεία του νόμου προσκρούει στο άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος. Οι διατάξεις αυτές οριοθετούν το τελικό ύψος των κτιρίων στα 21 μ. Όπως επισημαίνεται στην απόφαση 705/24.4.2020: «Αντίθετη ερμηνεία, κατά την οποία με το άρθρο 9 του Γ.Ο.Κ. 1985 αυξήθηκε “αυτομάτως” το ανώτατο ύψος των οικοδομών σε όλες τις περιοχές της χώρας σε συνάρτηση με τον ισχύοντα σ.δ., αδιαφόρως των ειδικών πολεοδομικών διατάξεων που ισχύουν για κάθε περιοχή, θα ήταν αντίθετη προς το άρθρο 24 παράγρ. 2 του Συντάγματος» και «Αντίθετη ερμηνεία, κατά την οποία με το άρθρο 15 παρ. 1 του Ν.Ο.Κ. προσαυξάνεται το ανώτατο ύψος των οικοδομών της χώρας σε συνάρτηση με τον σ.δ., αδιαφόρως του ειδικού πολεοδομικού καθεστώτος εκάστης περιοχής, θα αντέκειτο στο άρθρο 24 παράγρ. 2 του Συντάγματος».
Τι θα γίνει με την απόφαση του ΚΑΣ;
Με αυτά τα δεδομένα, η χρονική συγκυρία έκδοσης της γνωμοδότησης του ΚΑΣ επιτρέπει σε οποιονδήποτε να κατηγορήσει την υπουργό Λίνα Μενδώνη για υποκρισία ακόμα και για μεθόδευση, καθώς η κυβέρνηση και οι κρατικές υπηρεσίες οφείλουν να συμμορφώνεται με τις αποφάσεις των δικαστηρίων. Η αντιμετώπιση της προστασίας των μνημείων από την πλευρά της υπουργού (με υπερδεκαετή θητεία στις συνεδριάσεις του ΚΑΣ) μοιάζει καιροσκοπική, που πατάει στη συγκυρία δημοσίευσης των δικαστικών αποφάσεων, δηλαδή την Παρασκευή 24.4.2020 είναι δεσμευτικές ενώ την Τετάρτη 22.4.2020 δεν ήταν!
Και αυτό γιατί μετά τις αποφάσεις του ΣτΕ που ξεκαθαρίζουν το νομικό καθεστώς και είναι δεσμευτικές για την κυβέρνηση η γνωμοδότηση του ΚΑΣ και η απόφαση για το ακίνητο επί της Φαλήρου 5 (περιορισμός του ύψους στα 24 μ. + 3 μ. = 27 μ.) στερείται νομίμου ερείσματος. Προσκρούει ευθέως στο αναφερθέν άρθρο 24 του Συντάγματος. Θα έπρεπε να θέτει το ύψος στο μέγιστο ανώτατο όριο των 21 μ. και όχι των 27 μ.
Για την αποκατάσταση της νομιμότητας δεν πρέπει να υπογραφεί απόφαση που θα στερείται νομιμότητας, αλλά είναι πρόδηλο ότι πρέπει να αναπεμφθεί στο ΚΑΣ για επανεξέταση υπό το πρίσμα των αποφάσεων της ολομέλειας του ΣτΕ. Άραγε θα πατήσουν σε αυτήν διεκδικώντας ισονομία και οι ιδιοκτήτες του υπό ανέγερση ξενοδοχείου στη Μισαραλιώτου που ήταν πελάτες του Γ. Γεραπετρίτη και εντάχτηκαν από τον Άδ. Γεωργιάδη σε νομοσχέδιο για χρηματοδότηση του σχεδίου τους από το κράτος;
