H πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία κυοφορούν τον νέο κόσμο, ο οποίος δεν θα είναι καθόλου γενναίος.
Η υπόθεση είναι λίγο πολύ γνωστή σε όσους δεν ενηµερώνονται αποκλειστικά από τη λίστα Πέτσα: το ΥΠΠΟΑ εξέδωσε δελτίο Τύπου σχετικά µε τη διακήρυξη για αλληλεγγύη στον λαό της Ουκρανίας την οποία συνυπέγραψαν οι υπουργοί Πολιτισµού, Οπτικοακουστικών Μέσων και Μέσων Ενηµέρωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στο δελτίο Τύπου αναφέρεται: «Στη ∆ιακήρυξή τους οι Υπουργοί Πολιτισµού, Οπτικοακουστικών Μέσων και Μέσων Ενηµέρωσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης τόνισαν ότι πρέπει να διακοπούν οι σχέσεις της ΕΕ µε πολιτιστικούς οργανισµούς της Ρωσίας, καθώς η τέχνη χρησιµοποιείται ως όργανο προπαγάνδας». Οποιος όµως διάβασε το αυθεντικό κείµενο της διακήρυξης είδε ότι η επίµαχη παράγραφος δεν υπήρχε. ∆ηλαδή η κ. Μενδώνη παραποίησε επίσηµο κείµενο της ΕΕ.
Μετά τον σάλο που ξέσπασε για την αδιανόητη και πρωτοφανή αυτή ενέργεια, το ΥΠΠΟΑ εξέδωσε ανακοίνωση ρίχνοντας το φταίξιµο στο γραφείο Τύπου του, ενώ ισχυρίστηκε ότι η επίµαχη παράγραφος συµπεριέλαβε απλώς τις απόψεις που ακούστηκαν από κάποιους υπουργούς Πολιτισµού. Ισχυρισµός µάλλον παράξενος, αφού δεν συνηθίζεται στις ανακοινώσεις για τα κοινά κείµενα της ΕΕ να αποτυπώνεται ολόκληρη η διαβούλευση. Είναι παραπάνω από προφανές ότι η κ. Μενδώνη επιδίωξε να κρυφτεί πίσω από τη διακήρυξη για να δικαιώσει τις δικές της επιλογές για ακύρωση συναυλιών στο Μέγαρο Μουσικής µερικές µέρες νωρίτερα, για τις οποίες µάλιστα της είχε ασκηθεί αυστηρή κριτική από τον καλλιτεχνικό κόσµο, την αντιπολίτευση και τους συνδικαλιστικούς φορείς. Το έκανε µάλιστα µε το θράσος του ανθρώπου που γνωρίζει ότι απολαµβάνει την απόλυτη ασυλία των συστηµικών ΜΜΕ. Μένει να αποδειχτεί αν θα απολαύσει την ίδια ασυλία από την ίδια την ΕΕ.
∆εν είναι η πρώτη φορά που η κ. Μενδώνη ξεγυµνώνει τις πραγµατικές της προθέσεις στην προσπάθειά της να τις συσκοτίσει. Οπως δεν είναι η πρώτη φορά που απολαµβάνει την πλήρη στήριξη και του πρωθυπουργού και των µέσων ενηµέρωσης που δέχονται εντολές από το Μαξίµου. Πέρα όµως από τα «βαλκανικά» προβλήµατα του µικρόκοσµού µας, το θέµα είναι καθαρά πολιτικό και δεν αφορά µόνο την Ελλάδα. Σε όλη τη ∆ύση υπήρξαν ακυρώσεις συναυλιών και παραστάσεων ρωσικών πολιτιστικών οργανισµών αλλά και Ρώσων καλλιτεχνών και µάλιστα κάτω από τις επευφηµίες του «φιλελεύθερου» µπλοκ.
Ο πολιτισµός τα τελευταία δύο χρόνια βιώνει µια τεράστια κρίση λόγω κορονοϊού. Ειδικά στη χώρα µας εργαλειοποιήθηκε ώστε να συγκαλυφθούν οι ευθύνες της κυβέρνησης για το ότι δεν έλαβε άλλα σηµαντικότερα µέτρα κατά της πανδηµίας, όπως η ουσιαστική ενίσχυση του ΕΣΥ. Στην παρούσα συγκυρία του πολέµου της Ουκρανίας πάλι χρησιµοποιείται επικοινωνιακά από τη ∆ύση, την ίδια στιγµή που δεν λαµβάνονται µέτρα για την ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία. Πρόκειται για µικροπολιτική διαχείριση, η οποία όµως εγείρει µερικά σοβαρά ζητήµατα.
Ο ισχυρισµός ότι πρέπει να διακοπούν οι σχέσεις της ΕΕ µε πολιτιστικούς οργανισµούς της Ρωσίας καθώς η τέχνη χρησιµοποιείται ως όργανο προπαγάνδας είναι εξωφρενικός από όλες τις απόψεις. Υποκρύπτει την ιδέα ότι ένας πολιτιστικός οργανισµός που επιχορηγείται από το κράτος αυτόµατα γίνεται υποχείριο της εκάστοτε κυβέρνησης ώστε να διαδίδει την πολιτική της ατζέντα, ιδέα εξαιρετικά υποτιµητική για πολιτιστικούς οργανισµούς µε την ιστορία και το κύρος των Μπαλέτων Μπολσόι για παράδειγµα. Ας αναλογιστούµε τι θα σήµαινε να αποδεχτούµε κάτι τέτοιο για όλους τους πολιτιστικούς οργανισµούς. Γιατί ο ισχυρισµός αυτός δεν αφορά συγκεκριµένες περιπτώσεις που οι πολιτιστικοί οργανισµοί είναι φορείς προπαγάνδας. Παρουσιάζεται ως γενικός κανόνας, που δεν θα µπορούσε φυσικά να ισχύει µόνο για τη Ρωσία αλλά παγκόσµια. Η καλλιτεχνική ανεξαρτησία των οργανισµών αυτών όµως είναι αδιαπραγµάτευτη. Η κρατική επιχορήγηση που λαµβάνουν είναι η αυτονόητη υποχρέωση των κρατών προς τον πολιτισµό και όχι µέσο εξαγοράς και ελέγχου τους. Αν βαδίσουµε σε αυτό το µονοπάτι, υπάρχει κίνδυνος να επιστρέψουµε σε πολύ σκοτεινές εποχές για την καλλιτεχνική δηµιουργία, ακυρώνοντας όσα έχουµε κερδίσει στη µεταπολεµική Ευρώπη.
Ακόµη χειρότερα είναι τα πράγµατα όταν οι ακυρώσεις αφορούν καλλιτέχνες και όχι οργανισµούς. Από τη διάσηµη υψίφωνο Αννα Νετρέµπκο έως Ρώσους µαθητές σεµιναρίων, όλοι βιώνουν αποκλεισµούς στη βάση της καταγωγής τους, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους απόψεις για τον πόλεµο. Θα µπορούσε ο καθένας από αυτούς να συµµετέχει στο αντιπολεµικό κίνηµα που αναπτύσσεται στη Ρωσία, µε πολύ µεγάλο κόστος για όσους συµµετέχουν σε αυτό. ∆εν έχει καµία σηµασία για τους θιασώτες των αποκλεισµών – η καταγωγή και µόνο είναι επαρκές κριτήριο. Θα ήλπιζε κανείς ότι ειδικά η Ευρώπη θα ήταν λίγο πιο ευαίσθητη σε τέτοια θέµατα µετά τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. ∆υστυχώς φαίνεται διατεθειµένη να επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος της.
Βρισκόµαστε σε µια κοµβική ιστορική στιγµή. Ο συνδυασµός της πανδηµίας µε τον πόλεµο θα γεννήσει ένα νέο κόσµο, τον οποίο δεν έχουµε καν υποπτευτεί. Οι σηµερινές επιλογές µας θα καθορίσουν σε µεγάλο βαθµό τη µορφή του νέου αυτού κόσµου. Πρέπει να είµαστε πολύ προσεκτικοί. Η (ανα)γέννηση του ευρωπαϊκού εθνικισµού, ο οποίος παρουσιάζεται µάλιστα σαν αλληλεγγύη στην Ουκρανία, θα µας οδηγήσει στην ηθική νοµιµοποίηση της ακροδεξιάς. Αν πραγµατικά η Ευρώπη πιστεύει ότι η άνοδος της ακροδεξιάς αποτελεί απειλή για τη δηµοκρατία, θα πρέπει να το αποδείξει αλλάζοντας τακτική προτού να είναι πολύ αργά.
Αλλιώς θα πρέπει όλοι να διαλέξουµε πλευρά.
Η Μαργαρίτα Συγγενιώτου είναι λυρική καλλιτέχνιδα.
