Επισκεφτήκαμε ένα από τα τελευταία καταστήματα μοντελισμού στην Αθήνα και μιλήσαμε με τον Χρήστο Κορδάτο.
Κάποτε στην οδό Ιπποκράτους ένας µαγικός κόσµος ξεδιπλωνόταν µπροστά στα µάτια µας καθώς παρατηρούσαµε τις προθήκες των καταστηµάτων µε τα διάφορα είδη µοντελισµού: τρενάκια, αεροπλάνα, τηλεκατευθυνόµενα και κατασκευές. Σχεδόν κανένα από αυτά τα µαγαζιά δεν έχει µείνει σήµερα ανοιχτό και η περιοχή των Εξαρχείων έχει παραδοθεί στον εξευγενισµό και στο µεγάλο κύµα του Airbnb που σαρώνει τα πάντα. Ανακαλύψαµε το εργαστήριο του Χρήστου Κορδάτου (Modelling Centre), το οποίο έχει µετακοµίσει στα νότια προάστια και ειδικεύεται στις µακέτες τρένων, και κάναµε µια γιορτινή διαδροµή ανάµεσα σε σιδηροδροµικούς σταθµούς, ράγες και µικροσκοπικές ανθρώπινες φιγούρες που δίνουν ζωή στα τοπία.
Η αγάπη του Χρήστου Κορδάτου για τα τρένα ξεκινάει από την παιδική του ηλικία. «Ο θείος µου ήταν ναυτικός. Από κάθε µακρινό ταξίδι του επέστρεφε µε δώρα τρενάκια για µένα. Ετσι απέκτησα το µικρόβιο µε τα τρένα. Μου άρεσε πάρα πολύ να δουλεύω µε τα χέρια µου και από πολύ µικρή ηλικία ασχολιόµουν µε τις κατασκευές. Μεγαλώνοντας έκανα αυτό που λένε το χόµπι µου επάγγελµα και κινούµαι σε αυτό τον χώρο από το 1997. Πολύ σύντοµα κατέληξα να ασχολούµαι µόνο µε τρένα και πιο ειδικά µε την κατασκευή µακέτας».
Το τρένο είναι συνδεδεµένο µε την αίσθηση της κίνησης και αυτό το στοιχείο αποτελεί και τη µεγαλύτερη γοητεία του για παιδιά και µεγάλους. «Αυτό που λατρεύω είναι η αίσθηση του ταξιδιού. Η βασική διαφορά του τρένου από όλα τα υπόλοιπα είδη µοντελισµού είναι ότι πρόκειται για κάτι ζωντανό. Τα αεροπλανάκια τοποθετούνται σε µια βιτρίνα µετά το τέλος της κατασκευής τους και µένουν εκεί. Το τρένο κινείται διαρκώς, έχει φώτα και ήχους και δεν µένει στατικό µέσα σε µια γυάλα. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει δώσει απίστευτες δυνατότητες. Η ατµοµηχανή µπορεί πλέον να βγάζει καπνό και να σφυρίζει, ενώ έχουµε τη δυνατότητα να ακούµε την κίνηση του µοτέρ και το φρενάρισµα. Είναι τροµερό».
Η πιο µεγάλη µακέτα στα Βαλκάνια
Οι µακέτες του Modelling Centre χαρακτηρίζονται από την εµµονή στη λεπτοµέρεια. Κάθε αποτύπωση είναι ένας ολόκληρος κόσµος µε βουνά, ποτάµια, σπιτάκια και ανθρώπινες φιγούρες. «Το πρώτο µου τρένο το κατασκεύασα µετά τις σπουδές µου, γύρω στα 26 µου χρόνια. Τότε ξεκίνησα να ασχολούµαι πιο µεθοδικά µε την κατασκευή µακέτας. Το πρώτο και πιο βασικό στοιχείο είναι η διάσταση της µακέτας και ο χώρος που µπορεί να αξιοποιηθεί για να τοποθετηθεί. Το επόµενο βήµα είναι να συζητήσουµε µε τον πελάτη τι θέλει να απεικονίζει η µακέτα. Αφού έχουµε σχηµατίσει στο µυαλό µας µια γενική ιδέα, σχεδιάζουµε τις γραµµές του τρένου και στη συνέχεια το σενάριο και την τοποθεσία. Οι γραµµές του τρένου χρειάζονται συγκεκριµένη γεωµετρία για να στηθούν. Στις µακέτες των τρένων συνήθως δηµιουργούµε φανταστικές απεικονίσεις γιατί οι πραγµατικές αποστάσεις είναι πολύ µεγάλες. Αν κάποιος βέβαια έχει 800 τετραγωνικά στη διάθεσή του, εµείς του φτιάχνουµε και τη διαδροµή Αθήνα – Θεσσαλονίκη, αλλά αυτό είναι κάτι αδύνατο σε πρακτικό επίπεδο. Το στοιχείο της φαντασίας παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο, αλλά προσπαθούµε να είναι ρεαλιστικό και δεµένο µε το τοπίο. ∆εν θα φτιάξουµε µια πολυκατοικία δίπλα σε ένα βουνό» λέει ο Χρήστος Κορδάτος, ο οποίος µπορεί να περηφανεύεται ότι έχει δηµιουργήσει τη µεγαλύτερη µακέτα στην Ελλάδα –ίσως και στα Βαλκάνια–, µια πραγµατική υπερπαραγωγή.
«Αυτή η µακέτα καταλαµβάνει 95 τετραγωνικά και απεικονίζει ένα ολόκληρο χωριό µε κίνηση και ήχο. Η κατασκευή της µακέτας ξεκίνησε το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2014. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να τη φτιάξουµε από την αρχή και να τη στήσουµε κοµµάτι κοµµάτι. Απεικονίζει ό,τι µπορείτε να φανταστείτε: πόλεις, βουνά, ποτάµια και θάλασσες».
Σιδηροδροµικοί σταθµοί και ανθρώπινες µινιατούρες
Κατά τη διάρκεια της περιήγησης στον χώρο παρατηρούµε εκπληκτικές µακέτες που αναπαριστούν µε κάθε λεπτοµέρεια πραγµατικές τοποθεσίες, όπως η φωτισµένη Οµόνοια της δεκαετίας του ’70 µε την πλατεία και τα µαγαζιά εκείνης της εποχής. Επιπλέον, ξεχωρίζουµε µικρές ανθρώπινες φιγούρες και παραδοσιακά σπιτάκια.
«Φτιάχνουµε και στατικές µακέτες. ∆εν περιλαµβάνουν όλες κίνηση. Κάποιες είναι αµιγώς αρχιτεκτονικές και αποτυπώνουν µε κάθε λεπτοµέρεια κοµµάτια του αστικού ιστού. Η µακέτα για την Οµόνοια είναι ρεαλιστική απεικόνιση της πραγµατικής πλατείας τη δεκαετία του ’70 µε επαγγελµατικές µετρήσεις από χάρτες. Εδώ και µια δεκαετία δίνουµε µεγάλη έµφαση στο ελληνικό στοιχείο, ιδιαίτερα σε σχέση µε το τρένο. Εχουµε κατασκευάσει ελληνικές µηχανές και βαγόνια, είτε από το µηδέν είτε προσαρµόζοντας ήδη υπάρχοντα µοντέλα στην αγορά. Επιπλέον, για να εµπλουτίσουµε τις µακέτες κατασκευάζουµε και κάποια ελληνικά κτίρια, όπως σιδηροδροµικούς σταθµούς και σπίτια. Αποφασίσαµε να βάλουµε στις µακέτες ακόµη περισσότερη ζωή και να προσθέσουµε το ανθρώπινο στοιχείο που έλειπε. Φτιάξαµε χαρακτηριστικές ελληνικές φιγούρες, όπως τον κουλουρά, τον φωτογράφο µε το τρίποδο, τους ταβλαδόρους σε ένα καφενείο, τον ορθόδοξο παπά, τους παππούδες και τις γιαγιάδες».
Η κουβέντα πέρασε στο τέλος της εποχής των χειροποίητων παιχνιδιών και στη µετάβαση στην ψηφιακή εποχή. «Το τρένο δεν είναι πλέον παιχνίδι. Τα παιδιά έχουν διαφορετικές ασχολίες. Ο µοντελισµός πια απευθύνεται σε ενήλικες. Ωστόσο, κάποιες από τις εταιρείες που φτιάχνουν τρένα εφαρµόζουν αναβαθµισµένα συστήµατα ελέγχου που συνδέονται µε υπολογιστές και προσπαθούν να βάλουν τους νέους στο κόλπο, να µπορούν δηλαδή να παίζουν µε τη µακέτα τους. Έτσι υπάρχει η δυνατότητα να ελέγχει κάποιος τη µακέτα από µια ηλεκτρονική συσκευή και η κίνηση να γίνεται διαδραστική και πραγµατική. Μπορούν να είναι όλα εικονικά; Είναι δυνατόν τα παιδιά να ζουν µε ένα πληκτρολόγιο αγκαλιά και να µην πιάνουν τίποτε πια µε τα χέρια τους;».
Το χαµένο όνειρο του µοντελισµού
Κάποτε η οδός Ιπποκράτους ήταν το κάστρο του µοντελισµού µε κάθε είδους παιχνίδια, σήµερα όµως τίποτε δεν θυµίζει αυτή την εποχή. «Το µαγαζί µας άνοιξε το 2005 στην οδό Ιπποκράτους, έναν δρόµο του κέντρου της Αθήνας στενά συνδεµένο µε τον µοντελισµό. Αναγκαστήκαµε να αποχωρήσουµε γιατί η πολυκατοικία όπου στεγαζόµασταν πουλήθηκε και έγινε ξενοδοχείο. Αυτό συµβαίνει πλέον σε όλη τη γειτονιά των Εξαρχείων. Είµαστε οι τελευταίοι που έφυγαν και είχαν σχέση µε τα τρένα. Σήµερα έχει αποµείνει µόνο ένα µαγαζί που πουλάει στατικά. Τέλειωσε η Ιπποκράτους όπως ήταν κάποτε. Τώρα βλέπεις παντού καφετέριες, φαγάδικα και οικοδοµές που φτιάχνουν ξενοδοχεία. Ολη η περιοχή θα γίνει κέντρο Airbnb και τουρισµού».
Κάθε µακέτα εµπεριέχει χειροποίητη δουλειά και µεγάλη αγάπη για τη λεπτοµέρεια. «Όλα ξεκινάνε από το χαρτί και το µολύβι. Εκεί γίνονται τα πρώτα σχέδια. Αφού µετρηθούν στο χέρι, το σχέδιο εφαρµόζεται στον υπολογιστή. Αν δεν ξεκινήσεις από το χαρτί, δεν πρόκειται να κάνεις καλή δουλειά. Χρησιµοποιούµε πολύ την τεχνολογία µέχρι να φτάσουµε στο επιθυµητό αποτέλεσµα. ∆εν µπορούµε να µιλήσουµε για έργα τέχνης, γιατί οι µακέτες δεν είναι µοναδικές. Ο σκοπός είναι να φτιαχτεί ένα πρωτότυπο κοµµάτι και στη συνέχεια να γίνουν τα αντίγραφα» εξηγεί ο Χρ. Κορδάτος.
Κάποιες από τις µακέτες είναι τόσο εντυπωσιακές που αναρωτιέµαι γιατί δεν υπάρχει µουσείο µοντελισµού στην Ελλάδα. «Εδώ δεν υπάρχουν τρένα πραγµατικά, θα έδιναν σηµασία στα µοντέλα; Στην Ελλάδα δεν αγαπήθηκε ποτέ το τρένο. Το δίκτυο της Πελοποννήσου –ένα από τα πιο όµορφα της Ευρώπης– καταργήθηκε. Τα κτίρια στους σταθµούς είναι εγκαταλειµµένα και βρόµικα. Η Ευρώπη έχει ηλεκτρικά τρένα από τη δεκαετία του ’30. Στην Ελλάδα έφτασαν το τελευταίο διάστηµα και αφού πουλήθηκε ο ΟΣΕ σε Ιταλούς µε ένα σωρό προβλήµατα και καθυστερήσεις. Σε πρώτη φάση υπήρχαν οι ατµοµηχανές που δούλευαν µε κάρβουνο. Στη συνέχεια έφτασαν οι µηχανές µε κινητήρες ντίζελ και πλέον έχουν καθιερωθεί οι ηλεκτρικές µηχανές που τροφοδοτούνται εναέρια µε το ρεύµα. Παλιά λέγαµε το τρένο “Καρβουνιάρη”. Για µένα αυτές είναι οι πιο γοητευτικές µηχανές. Να βλέπεις τον καπνό να βγαίνει, να ακούς τη φασαρία. Τα άλλα τι είναι; Ενα κουτί που τρέχει. Ευτυχώς υπάρχουν τα µοντέλα µας, στα οποία έχουµε αποτυπώσει σχεδόν όλες τις ελληνικές µηχανές».
Ολοκληρώνουµε τη συνάντηση µε µια µικρή ευχή. «Μακάρι να γοητευτούν και να µπουν και οι νέοι άνθρωποι στο παιχνίδι για να καταλάβουν τι ακριβώς είναι αυτό που κάνουµε. Η τέχνη αυτή δεν χρειάζεται σπουδές. Το ζητούµενο είναι να πιάνουν τα χέρια σου. Και να το αγαπάς. Τότε θα το κάνεις».