Ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τα προβλήματα και τις σπατάλες στα μουσεία ΝΠΔΔ
Είναι κοινή διαπίστωση ότι τα πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας που μετατράπηκαν σε ΝΠΔΔ με τον Ν. 5021/2023 παρακμάζουν με ευθύνη των απευθείας διορισμένων διοικήσεών τους από την Υπουργό Πολιτισμού, όπως αναφέρεται σε χθεσινή ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Εδώ και δύο χρόνια έχουν επισημανθεί πολλές φορές οι τεράστιες δυσχέρειες στη λειτουργία των μουσείων από την αλλαγή του νομικού καθεστώτος τους και μετά. Με πληθώρα ανακοινώσεων από αρμόδιους φορείς, με εκτενή δημοσιεύματα και με ερωτήσεις βουλευτών που ζητούν εξηγήσεις για τα εξόφθαλμα προβλήματα στους “κινητήριους μοχλούς” της πολιτιστικής κληρονομιάς που συγκεντρώνουν κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες.
Με κλειστές αίθουσες, κλειστά πωλητήρια, χωρίς εκθεσιακή πολιτική, με απευθείας αναθέσεις και με πολλαπλασιασμό των θέσεων ευθύνης σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση του ΣΕΑ, πάει περίπατο το έωλο επιχείρημα της υπουργού περί ευελιξίας και αποδοτικότητας των μουσείων που υποτίθεται ότι θα λειτουργούσαν πολύ καλύτερα με το νέο νόμο.
Κι όμως. Κανείς δε φαίνεται να αναλαμβάνει την ευθύνη για όλα όσα συμβαίνουν, ούτε βέβαια η ηγεσία του ΥΠΠΟ, η οποία σημειωτέον έχει την κάλυψη του ίδιου του πρωθυπουργού, αφού στην ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης “Εκατόμπολις” στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου τα βρήκε όλα να λειτουργούν στην εντέλεια.
Και όχι μόνο κανείς δεν φέρει την ευθύνη, αλλά κατά την προσφιλή μέθοδο τόσο του ΥΠΠΟ όσο και της κυβέρνησης συνολικά, όποιος επισημαίνει τα προβλήματα θέλει να πλήξει το έργο της κυβέρνησης ή εξυπηρετεί αλλότριους σκοπούς. Μόνο που η διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση που επικρατεί στα μουσεία δεν αφήνει πολλά περιθώρια στην επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος. Τα πράγματα μιλάνε από μόνα τους.
Η υπουργός Πολιτισμού απαντώντας σε ερωτήσεις των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ για τα κλειστά πωλητήρια (στις 14/2/2025), δήλωσε μεταξύ άλλων, όπως αναφέρει η ανακοίνωση: «Η λειτουργία των πέντε μουσείων του Ν. 5021/2023 υπό τον διοικητικό τύπο του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, με τις χρηματοδοτικές και διοικητικές διασφαλίσεις του εν λόγω νόμου, προσφέρει στα μουσεία θεσμική ευκαμψία, οικονομική αυτοτέλεια και ευελιξία, είναι δε όλως αβάσιμη και πάντως κακόπιστη η προσπάθεια να συνδεθούν οι διαδικασίες που απαιτούνται από τη νομοθεσία, για να περιέλθει η διαχείριση των πωλητηρίων από τον ΟΔΑΠ στα μουσεία, με δήθεν “δυσλειτουργίες” και “κακοδιοίκηση”».
Είναι θέμα νομοθετικών διαδικασιών δηλαδή τα κλειστά πωλητήρια, λέει η υπουργός. Άρα δεν πειράζει που δεν έχουμε πωλητήρια μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες που κρατάνε ήδη δύο χρόνια. Και οι κλειστές αίθουσες; Και η έλλειψη εκθεσιακού προγράμματος χωρίς καμιά μεγάλη έκθεση όπως αυτές που γινόταν όταν τα μουσεία ήταν περιφερειακές υπηρεσίες του ΥΠΠΟ; Και η αύξηση των διοικητικών θέσεων ευθύνης που τις πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος χωρίς κανένα θετικό και μετρήσιμο αποτέλεσμα; Η για να το πούμε ακόμα πιο ξεκάθαρα με πολύ χειρότερα αποτελέσματα. Όλα αυτά είναι “δήθεν δυσλειτουργίες και κακοδιαχείριση;” Απάντησε ποτέ επί της ουσίας η υπουργός για όλα αυτά χωρίς να αναμασάει δικαιολογίες και να πετάει την μπάλα στην εξέδρα;
Το επιχείρημα ότι χρειάζεται χρόνος προσαρμογής στο νέο νομικό καθεστώς δεν εξηγεί γιατί αυτή η μετάβαση έγινε τόσο βιαστικά, τόσο πρόχειρα, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς ιεράρχηση των αναγκών και χωρίς λογική, όπως είχαν επισημάνει οι αρμόδιοι φορείς από την πρώτη στιγμή. Και ποιανού ευθύνη είναι το σημερινό μπάχαλο και η υποβάθμιση των μουσείων αν όχι εκείνων που εμπνεύστηκαν και υλοποίησαν αυτή τη νέα συνθήκη χωρίς να λογαριάσουν τίποτα και κανένα;
Τα στοιχεία που παραθέτει η ανακοίνωση του ΣΕΑ παρουσιάζουν τόσο τη γενική κατάσταση των μουσείων όσο και την οικονομική σπατάλη άνευ αντικρίσματος. Και είναι εντυπωσιακός ο πίνακας που παρουσιάζεται, αφού, για παράδειγμα, διαβάζουμε ότι οι θέσεις ευθύνης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου ήταν 8 πριν από την αλλαγή του νόμου και σήμερα είναι 32. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου ήταν 7 και έγιναν 23, ενώ στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο που μετατράπηκε σε ντεκόρ σε βασιλικό γάμο αυξήθηκαν στις 22 από 7 που ήταν πριν. (Ολόκληρος ο πίνακας περιλαμβάνεται στην πλήρη ανακοίνωση του ΣΕΑ παρακάτω).
Έτσι, για μία ακόμα φορά καταρρίπτονται τα επικοινωνιακά επιχειρήματα της κ. Μενδώνη μπροστά στην πραγματικότητα. Με δική της ευθύνη.
Παραθέτουμε ολόκληρη την ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων μαζί με τα συνημμένα έγγραφα.
Αθήνα, 18/2/2025
Αρ. Πρωτ.:48
Η Υπουργός Πολιτισμού δηλώνει ανεύθυνη για την παρακμή των Μουσείων που μετατράπηκαν σε ΝΠΔΔ με τον Ν. 5021/2023
Η κατάσταση των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών Μουσείων, μετά την μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ με Διοικήσεις διορισμένες απευθείας από την Υπουργό Πολιτισμού, έχει περιγραφεί σε πλείστες ανακοινώσεις, ενώ αποτέλεσε και αντικείμενο κοινοβουλευτικών ερωτήσεων.
Η Υπουργός Πολιτισμού, σε δύο πανομοιότυπες απαντήσεις-μνημεία απόσεισης κάθε ευθύνης (συνημμένα) ισχυρίζεται ότι «Η λειτουργία των πέντε μουσείων του ν. 5021/2023 υπό τον διοικητικό τύπο του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, με τις χρηματοδοτικές και διοικητικές διασφαλίσεις του εν λόγω νόμου, προσφέρει στα μουσεία θεσμική ευκαμψία, οικονομική αυτοτέλεια και ευελιξία, είναι δε όλως αβάσιμη και πάντως κακόπιστη η προσπάθεια να συνδεθούν οι διαδικασίες που απαιτούνται από τη νομοθεσία, για να περιέλθει η διαχείριση των πωλητηρίων από τον ΟΔΑΠ στα μουσεία, με δήθεν “δυσλειτουργίες” και “κακοδιοίκηση”».
Αλήθεια, κ. Υπουργέ, δεν υπάρχουν δυσλειτουργίες και κακοδιοίκηση μετά την εφαρμογή του Ν. 5021/2023;
Δύο χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου 5021:
> Τα Μουσεία λειτουργούν ακόμη με κλειστές αίθουσες!
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου έχει μόλις 6 αίθουσες ανοιχτές (κάτι που δεν έχει ξαναγίνει εδώ και επτά δεκαετίες), το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης δεν ανοίγει μετά τις 5 μμ (ούτε καν το καλοκαίρι) ενώ παραμένει κλειστό τις Τρίτες, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο δεν λειτούργησε μετά τις 4 μμ ούτε το καλοκαίρι και από 1/1/2025 το Μουσείο Λοβέρδου (παράρτημα του ΒΧΜ) είναι οριστικά κλειστό. Τέλος, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Θεσσαλονίκη) κλείνει τις Τρίτες και λειτουργεί με μονή βάρδια, ενώ το καφέ-εστιατόριο του Μουσείου παραμένει κλειστό. Εκδηλώσεις έχουν ακυρωθεί σε πολλά μουσεία λόγω ωραρίου. Ειδικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού ζητείται από τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες ασφάλιση αστικής ευθύνης, πράγμα που αποτρέπει κάθε υποψήφιο ενδιαφερόμενο.
> Τα πωλητήρια των Μουσείων παραμένουν όλα κλειστά από 1/11/2024!
Τα πωλητήρια, τα οποία σύμφωνα με το νόμο 5021 μετά την 1/11/2024 θα τα αναλάμβαναν τα ΔΣ των Μουσείων, παραμένουν κλειστά στο σύνολό τους. Η επίκληση δήθεν απογραφής ή/και δήθεν ανακαίνισης στην απάντηση της Υπουργού δεν αποτελεί παρά εκ των υστέρων δικαιολογία για να αποκρυβεί το βασικό ζήτημα: η απόλυτη ανεπάρκεια των διορισμένων από την Υπουργό Διοικητικών Συμβουλίων και των Γενικών Διευθυντριών, να ανταποκριθούν στις βασικές ανάγκες για την λειτουργία των πωλητηρίων.
> Ανυπαρξία εκθεσιακής πολιτικής
Είναι κραυγαλέα η πολυετής ανυπαρξία σοβαρού εκθεσιακού προγράμματος, περιοδικών εκθέσεων και εν γένει σχεδιασμού που να ανταποκρίνεται σε σύγχρονες μουσειακές λειτουργίες. Τα πέντε μουσεία, παρά το ότι είναι οργανισμοί διεθνούς εμβέλειας, δεν έχουν οργανώσει καμία έκθεση μητροπολιτικού χαρακτήρα, αντάξια της παράδοσης και θέσης τους. Όλα τα παραπάνω αποτελούν λειτουργίες που τα πέντε αυτά μουσεία είχαν, με την μορφή τους ως Ειδικών Περιφερειακών Υπηρεσιών της ΓΔΑΠΚ, και απώλεσαν παντελώς μετά την ισχύ του νόμου 5021.
> Πολλαπλασιασμός δαπανών και θέσεων ευθύνης
Καμία οικονομική αυτοτέλεια και ευελιξία δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα ΝΠΔΔ και οι Διοικήσεις τους, καθώς οι παχυλοί προϋπολογισμοί τους καταβάλλονται αποκλειστικά από την επιχορήγηση που τους δίνει το ΥΠΠΟ και τη μισθοδοσία που καταβάλλει η Ενιαία Αρχή Πληρωμών. Μόνο ως προκλητική σπατάλη μπορούμε να δούμε τον πολλαπλασιασμό των θέσεων που επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης, Διοικητικών Συμβουλίων και θέσεων ευθύνης. Χαρακτηριστικός για τη σπατάλη είναι ο πίνακας που παραθέτουμε παρακάτω, με τις επί πληρωμή θέσεις ευθύνης πριν και μετά τον Ν. 5021/2023.
Από την επιχορήγηση του ΥΠΠΟ, λειτουργίες που παλιότερα γίνονταν από το προσωπικό του Μουσείου, τώρα δίνονται ως απευθείας αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες. Με τα ίδια χρήματα γίνονται μη νόμιμες συμβάσεις με εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα, οι οποίες βρίσκονται σε εξέταση από την Εισαγγελία. Με τα ίδια χρήματα, έγινε σύμβαση σε ιδιωτική εταιρεία security για υπηρεσίες φύλαξης στο ΒΧΜ, παρότι η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι η φύλαξη αρχαιολογικών ευρημάτων, για την προστασία τους, οφείλει να γίνεται από προσωπικό του Μουσείου.
> Οικονομική δυσλειτουργία και δαιδαλώδεις διοικητικές διαδικασίες μέσω της πολύπλοκης ιεραρχίας οδηγούν στην κακοδιαχείριση και τη δυσπραγία
Κατά τη διάρκεια λειτουργίας των ΝΠΔΔ έχουν συμβεί πράγματα πρωτοφανή και αδιανόητα, όπως η φημολογούμενη κλοπή καλωδίων από τον κήπο του ΒΧΜ και η έλλειψη κλιματισμού για μήνες τόσο στο ΑΜΗ (καλοκαίρι 2023) όσο και το ΒΧΜ (άνοιξη 2024), θέτοντας εν αμφιβόλω την ασφάλεια των Μουσείων και βάζοντας σε κίνδυνο τα ευπαθή εκθέματα. Το ΒΧΜ δόθηκε για τον γάμο των Γλύξμπουργκ με απόφαση στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ που έδινε το χώρο στην “Αυτής Μεγαλειότητα” Άννα Μαρία, πέρα από κάθε ισχύοντα νόμο ή Υπουργική Απόφαση, και προσβάλλοντας τους πολίτες και το Σύνταγμα της χώρας!
Η άμεση και έμμεση ιδιωτικοποίηση των λειτουργιών των μουσείων και η κατασπατάληση των χρημάτων του ελληνικού λαού είναι η πραγματική επίπτωση του Ν. 5021.
Είναι μάλλον εντυπωσιακό ότι, παρότι οι διαμαρτυρίες πολιτών, ξεναγών, ερευνητών, σχολείων και άλλων ομάδων κοινού, είναι καθημερινό φαινόμενο, η όποια δημόσια συζήτηση για τις δυσλειτουργίες των Μουσείων σταματά πάντα εν τη γενέσει της. Το φαινόμενο μοιάζει με ένα αόρατο χέρι που δεν αφήνει την πραγματικότητα να διαρρήξει την επικοινωνιακή εικόνα που παρουσιάζει η κ. Υπουργός στις συνημμένες απαντήσεις της στη Βουλή.
Όλα τα παραπάνω είναι ευθύνες που βαρύνουν εξ ολοκλήρου την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ.
-Μόνη η πολιτική ηγεσία εισηγήθηκε τον Ν. 5021 -ο οποίος ήταν και παραμένει ένα διοικητικά και ουσιαστικά απαράδεκτο νομοθέτημα που έχει προκαλέσει πλήθος δυσλειτουργίες τόσο στα Μουσεία όσο και στην διοίκηση του ΥΠΠΟ-, χωρίς κανέναν διάλογο όχι μόνο με τα σωματεία και τους επιστημονικούς φορείς, αλλά ούτε με την διοικητική ιεραρχία του ΥΠΠΟ. Θυμίζουμε ότι, κατά την ψήφιση του νόμου, δεν υπήρξε ούτε ένας συλλογικός φορέας, επιστημονικός ή συνδικαλιστικός, που να στήριξε το καταστρεπτικό νομοθέτημα.
– Η Υπουργός διόρισε με δική της αποκλειστική ευθύνη και απόφαση τις Διοικήσεις (ΔΣ και Γενικές Διευθύντριες) που, με βάση τις αρμοδιότητες που ο ίδιος ο νόμος 5021 τους απέδωσε, είναι υπεύθυνες για τη σημερινή κατάσταση.
-Επίμονη και μόνη η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ έλεγε και συνεχίζει να λέει ψευδή επιχειρήματα περί της δήθεν «ευελιξίας» και «αποδοτικότητάς» του νέου καθεστώτος στα Μουσεία, και να αποδίδει ευθύνες οπουδήποτε αλλού, εκτός από τις δικές της επιλογές.
Παραδίδουμε τις απαντήσεις της Υπουργού στην κρίση όλων σας.
Ενημερώνουμε, τέλος, ότι η αίτηση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Αττικής, Στερεάς και Νήσων και της ΠΕΣΑ για την ακύρωση του νόμου 5021 συζητήθηκε ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (Τμήμα Γ΄ Επταμελής Σύνθεση) στις 6.2.2025. Τα σχετικά Υπομνήματα κατατέθηκαν στις 13.2.2025. Αναμένουμε την έκδοση της Απόφασης.
Πίνακας θέσεων ευθύνης προ και μετά του Ν. 5021/2023
Διαβάστε επίσης:
Έγκλημα Τέμπη: Ο κομματικός βίος της ιατροδικαστή Ρουμπίνης Λεονταρή
