Από τις φαβέλες της Βραζιλίας η Λία Ροντρίγκες έρχεται στην Πειραιώς 260 με την εκρηκτική παράσταση «Fúria»
Το σώμα σε κατάσταση μανίας. Εκστασιάζεται, γιορτάζει ξέφρενα, μπορεί όμως και να οδηγηθεί στην πιο βίαιη εξέγερση. Με αφορμή την παράσταση Fúria που παρουσιάζεται τις επόμενες μέρες στην Πειραιώς 260 η Λία Ροντρίγκες – η οποία ζει εδώ και χρόνια στη Βραζιλία και έχει ιδρύσει μέσα στη μεγαλύτερη φαβέλα του Ρίο ντε Τζανέιρο μια σχολή χορού για νέους χορευτές – μιλάει στο Documento για την κοινωνική πραγματικότητα στις φαβέλες, για τον ακροδεξιό πρόεδρο της Βραζιλίας και τις διώξεις ενάντια στους καλλιτέχνες, τους Αφροβραζιλιάνους και τους ευάλωτους πληθυσμούς. Η Λία Ροντρίγκες χρησιμοποιεί στα έργα της ένα μείγμα ρεαλισμού και ουτοπίας και στη συγκεκριμένη παράσταση προσπαθεί να μεταδώσει συναισθήματα που περιλαμβάνονται σε όλο το φάσμα της λέξης «μανία»: θυμός, έκσταση, δημιουργία, αντίσταση.
Στην παράσταση «Fúria» δημιουργείτε μία συλλογή από εικόνες του κόσμου και της Βραζιλίας. Εικόνες χαράς, πόνου, βίας και αγάπας. Ο σύγχρονος χορός συναντάει τη βραζιλιάνικη παράδοση;
Ο παραδοσιακός πολιτισμός της Βραζιλίας περιλαμβάνει τεράστια ποικιλομορφία, είναι συνυφασμένος με την τέχνη και βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τη σύγχρονη κοινωνία. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χορό. Υπάρχουν ανομοιογένειες και ποικιλομορφία, ειδικά σε μια χώρα τόσο μεγάλων διαστάσεων όπως η Βραζιλία. Η λέξη «Fúria» μπορεί να συμπεριλάβει διαφορετικές σημασίες. Εμπεριέχει την έννοια του θυμού αλλά και μια δύναμη θετικής δράσης, ενθουσιασμού, έκστασης και ώθησης. Προσπαθώ στα έργα μου να χρησιμοποιώ όλες τις δυνατότητες της συγκεκριμένης έννοιας. Στη Βραζιλία τίποτε δεν είναι σίγουρο, αλλά την ίδια στιγμή όλα είναι πιθανά. Το ίδιο συμβαίνει και με τη δημιουργική διαδικασία της τέχνης. Όλα μπορούν να καταρρεύσουν αλλά εμείς εφευρίσκουμε τρόπους για να αντισταθούμε και να συνεχίσουμε. Οι φαβέλες προσφέρουν αρκετά διδάγματα σε σχέση με το πώς μπορούμε να ζούμε και να επινοούμε. Οι άνθρωποι βιώνουν τη συγκεκριμένη κοινωνική συνθήκη, έχουν μάθει να επανεφευρίσκουν τον εαυτό τους κάθε μέρα με διαφορετικούς τρόπους επιβίωσης, οικοδόμησης, διαβίωσης και δημιουργίας. Οι σκηνές της παράστασης είναι εμπνευσμένες από μια συλλογή εικόνων που βρίσκονται στο διαδίκτυο ή σε βιβλία. Εμείς αξιοποιούμε αυτές τις εικόνες και χτίζουμε χορογραφικές καταστάσεις, κινήσεις, χρώματα, υφές και περιβάλλοντα. Η Βραζιλιάνα συγγραφέας Conceição Evaristo έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του έργου και τα κείμενά της μας βοήθησαν στους αυτοσχεδιασμούς, ενώ μας ενέπνευσε και η δουλειά της Rosana Paulinο, μιας Βραζιλιάνας εικαστικής καλλιτέχνιδας.
Έχετε ιδρύσει σχολή χορού για νέους χορευτές σε μια από τις μεγαλύτερες φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, ένα περιβάλλον που αποτελεί έκφραση των ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού. Με ποιον τρόπο δουλέψατε μέσα στη φαβέλα;
Το κέντρο τεχνών δημιουργήθηκε το 1990 και από το 2000 εδρεύει σε μια από τις μεγαλύτερες φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο και αναπτύσσει καλλιτεχνικές και παιδαγωγικές δραστηριότητες. Αυτή η συνεργασία δημιούργησε το Centro de Artes da Maré το 2019 και το Escola Livre de Dança da Maré το 2011. Έμαθα πολλά σε αυτά τα 20 χρόνια δράσης και συνεργασίας. Η κοινωνική πραγματικότητα του τόπου που εργαζόμαστε έχει καθοριστική επίδραση στα εργαλεία δημιουργίας και παραγωγής. Αυτό ισχύει για μια φαβέλα στο Ρίο ντε Τζανέιρο με πληθυσμό 140.000 ανθρώπους, αλλά και για οποιοδήποτε άλλο μέρος στον κόσμο. Η φαβέλα είναι ένα μέρος όπου η επισφάλεια και η αστάθεια που προκύπτει από τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες είναι πάντοτε παρούσα. Αυτή η συνθήκη επηρεάζει το σώμα μας και τον τρόπο που οργανώνουμε τις ιδέες μας. Πώς μπορούμε να απαντήσουμε με αισθητικούς όρους σε όλα αυτά; Η σκηνή είναι ο χώρος του αισθητικού και του πολιτικού μας λόγου. Προσπαθώ να εστιάσω στη δημιουργία ενός έργου τέχνης κατασκευάζοντας τις προϋποθέσεις για την επιβίωσή του. Επιπλέον, αναζητώ στρατηγικές ώστε το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό έργο να μπορεί να συναντήσει τους κατοίκους της φαβέλας, αλλά και το κοινό από διαφορετικά περιβάλλοντα της πόλης. Η φαβέλα προσφέρει τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με διαφορετικούς πολιτισμούς και τρόπους λειτουργίας, δημιουργίας και οργάνωσης.
Ο χορός μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο επανεφεύρεσης της κοινωνίας και ενδυνάμωσης των κοινωνικών αντιστάσεων;
Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να αλλάξει τον κόσμο. Παρά ταύτα η τέχνη ενθαρρύνει τον προβληματισμό, την προώθηση χώρων για ζύμωση και τη δημιουργία συναντήσεων. Η μαχητικότητα και η ουτοπία είναι παρούσες στις πράξεις μου και σε καλλιτεχνικό και σε ατομικό επίπεδο, ειδικά επειδή ζω και εργάζομαι στη Βραζιλία, μια χώρα με εξαιρετικά άνισο και ρατσιστικό κοινωνικό πλαίσιο. Στη φαβέλα εργαζόμαστε με ένα μείγμα ουτοπίας και ρεαλισμού. Ο κόσμος που θέλουμε και φανταζόμαστε συμπεριλαμβάνεται στα έργα τέχνης που δημιουργούμε. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη λύνει προβλήματα. Η τέχνη θέτει ερωτήματα και οικοδομεί νέες σχέσεις και νοήματα για τη ζωή ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν δυνατότητες αντίστασης και να ερμηνεύσουν το κοινωνικό πλαίσιο με διαφορετικούς όρους.
Στην Ελλάδα η κοινωνία έχει βρεθεί αντιμέτωπη με τις συνέπειες μιας μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, ενώ οι αποκλεισμοί για τους ευάλωτους πληθυσμούς όπως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Ποια είναι η κατάσταση στη Βραζιλία;
Η Ελλάδα και η Βραζιλία έχουν εντελώς διαφορετική ιστορία. Στη Βραζιλία βιώνουμε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους όλων των εποχών. Η πανδημία της Covid-19 δημιούργησε εξαιρετικά επισφαλείς συνθήκες για την πλειονότητα της κοινωνίας. Βρισκόμαστε περισσότερο από ποτέ αντιμέτωποι με βαθιές κοινωνικές ανισότητες και με την παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων, δηλαδή με καταστάσεις που σημαδεύουν το παρελθόν και το παρόν της χώρας μας. Η Βραζιλία είναι μια εξαιρετικά ρατσιστική χώρα με άγριες διώξεις εναντίον Αφροβραζιλιάνων, τρανς ατόμων και αυτόχθονων πληθυσμών, αλλά και με ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό γυναικοκτονιών.
Η βάναυση κυβέρνηση του φασίστα προέδρου μας χρησιμοποιεί ρητορική και πράξεις μίσους, ψευδείς ειδήσεις, βία και καταστροφές για να επιβάλει την εξουσία της. Η κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της δεν σέβονται τις δημοκρατικές αξίες, ενώ προωθούν συστηματικά την καταστροφή του Αμαζονίου, του Παντανάλ, του Σεράντο και την εξόντωση των ευάλωτων ομάδων. Κάθε 23 λεπτά, ένας νεαρός Αφροβραζιλιάνος δολοφονείται στη Βραζιλία. Γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί χωρίς την καταπολέμηση του ρατσισμού. Για τους Βραζιλιάνους καλλιτέχνες η κατάσταση είναι καταστροφική. Υπήρξαν πολλές στιγμές στην ιστορία μας που κάηκαν βιβλία και έργα τέχνης, ενώ καλλιτέχνες βρέθηκαν υπό διωγμό. Στη Βραζιλία ζούμε στιγμές σκότους. Αυτή η κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στην τέχνη και στον πολιτισμό. Δεν υπάρχουν επενδύσεις ή επιδοτήσεις και οι καλλιτέχνες βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο της κυβέρνησης. Θεατρικές παραστάσεις, παραστάσεις χορού, ταινίες και εκθέσεις λογοκρίνονται. Έτσι λειτουργεί ο φασισμός: εκφοβίζει, λογοκρίνει, σκοτώνει την ελευθερία της έκφρασης. Η τέχνη όμως αντιστέκεται και οι καλλιτέχνες αντιστέκονται και ενώνονται με άλλες φωνές και δράσεις της κοινωνίας.
Με ποιον τρόπο εκφράζεται η αντίσταση των καλλιτεχνών;
Η αισθητική και πολιτική ποικιλομορφία που εμφανίζεται στη Βραζιλία είναι εντυπωσιακή, ενώ τα φεστιβάλ και οι εκθέσεις παραστατικών τεχνών δημιουργούν ζωντανές και ενεργές αλληλεπιδράσεις. Πλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προκύπτει επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματική και βιώσιμη επένδυση σε καλλιτέχνες και δημιουργούς του θεάτρου, του χορού, του τσίρκου, της μουσικής, των εικαστικών τεχνών. Η ποικιλομορφία των αισθητικών προτάσεων βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των μετασχηματισμών. Σε μια εποχή όπου παντού στον κόσμο χτίζουμε τείχη και φράχτες, όπου τα εδάφη είναι αυστηρά οριοθετημένα και τα σύνορα επιβάλλονται αυστηρά, χρειαζόμαστε έργα που προτείνουν να κινηθούμε σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση και να επενδύσουμε στις δυνατότητες συλλογικών κινήσεων, ανταλλαγών και διαλόγου.
INFO
Lia Rodrigues
Fúria / Μανία
20/7 έως 21/7/2022 στις 21.00
Πειραιώς 260