Στο μακρινό 2003 η χώρα βίωνε στιγμές μεγάλης ευφορίας, προετοιμαζόταν για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, είχε μπει στη ζώνη του ευρώ, η οικονομία αναπτυσσόταν με γοργούς ρυθμούς, η ανεργία ήταν στα χαμηλότερα επίπεδα.
Ηταν η εποχή των μεγάλων ευκαιριών για τις ελληνικές επιχειρήσεις για να διευρυνθούν και να επεκταθούν περαιτέρω, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ο νομοθέτης θέλησε να συμβάλει σε αυτή την προσπάθεια εξασφαλίζοντας τα απαραίτητα χρηματοδοτικά εργαλεία στις φερέγγυες και βιώσιμες επιχειρήσεις για την επίτευξη των αναπτυξιακών τους στόχων.
Για τον σκοπό αυτό θεσπίστηκε ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, ο ν. 3156/2003, με το οποίο εκσυγχρονίστηκαν οι χρηματοδοτικές τεχνικές στην Ελλάδα προς όφελος των ελληνικών επιχειρήσεων και της εθνικής οικονομίας.
Ο ν. 3156/2003 προέβλεπε την τιτλοποίηση (securitization), η οποία συνίσταται στην ομαδοποίηση απαιτήσεων σε κοινό χαρτοφυλάκιο αναφοράς και στην εντεύθεν μεταβίβασή τους, λόγω πώλησης, σε μια εταιρεία ειδικού σκοπού, η οποία καταβάλει το τίμημα για την αγορά τους. Η εταιρεία ειδικού σκοπού με τη σειρά της εξασφαλίζει το τίμημα αγοράς των απαιτήσεων με την έκδοση και διάθεση ομολογιών στο επενδυτικό κοινό. Το τίμημα αυτό που καταβάλλει η εταιρεία ειδικού σκοπού αποτελεί το κεφάλαιο που έχει ανάγκη η μεταβιβάζουσα – χρηματοδοτούμενη επιχείρηση, ενώ οι αξιώσεις των επενδυτών από τις ομολογίες ικανοποιούνται από την είσπραξη των τιτλοποιούμενων απαιτήσεων.
Η διαχείριση των τιτλοποιούμενων απαιτήσεων δύναται να ανατεθεί σε τρίτους, χωρίς όμως ο νόμος να αναθέτει σε αυτούς την κατ’ εξαίρεση νομιμοποίηση, ως μη δικαιούχους διάδικους, να διεξάγουν δίκες και να προβαίνουν σε λήψη αναγκαστικών μέτρων είσπραξης (κατασχέσεις, πλειστηριασμούς) για την ικανοποίηση των εν λόγω απαιτήσεων.
Για την επιτυχή εφαρμογή του θεσμού και τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων θεσπίστηκαν επιμέρους ρυθμίσεις κατά παρέκκλιση των κοινών διατάξεων, με βασικότερη την πρόβλεψη φορολογικών ατελειών των συναλλαγών στο πλαίσιο τιτλοποίησης απαιτήσεων (κάθε άμεσος ή έμμεσος φόρος, τέλη χαρτοσήμου, εισφορά ή δικαιώματα υπέρ του δημοσίου ή τρίτων κ.λπ.).
Αυτό το νομοθέτημα, τον ν. 3156/2003, που κατά τον χρόνο θέσπισής του υπηρετούσε άλλους σκοπούς και απαντούσε στα επίδικα μιας άλλης εποχής, χρησιμοποίησαν ως όχημα τα τελευταία χρόνια οι τράπεζες για να αδειάσουν από τις μη εξυπηρετούμενες απαιτήσεις («κόκκινα» δάνεια), παρακάμπτοντας το ρυθμιστικό πλαίσιο του ν. 4354/2015, που θεσπίστηκε με μόνο και αποκλειστικό σκοπό την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής μέσω ενός στιβαρού κανονιστικού πλαισίου, το οποίο εξασφάλιζε τα συμφέροντα των οφειλετών αλλά και του δημοσίου, προβλέποντας αφενός την υποχρέωση του μεταβιβάζοντος (τράπεζα) να υποβάλει ευνοϊκή πρόταση ρύθμισης της οφειλής στον δανειολήπτη πριν από τη μεταβίβαση της απαίτησης και, αφετέρου, την επιβολή φόρων και τελών σε τράπεζες και εταιρείες απόκτησης και διαχείρισης απαιτήσεων για κάθε πράξη που συντελείται στο πλαίσιο του νόμου.
Η ως άνω στρατηγική των τραπεζών και των funds, να χρησιμοποιήσουν για τις μεταβιβάσεις των «κόκκινων δανείων» το ευνοϊκότερο γι’ αυτούς κανονιστικό πλαίσιο του ν. 3156/2003 παρακάμπτοντας τον δυσμενέστερο ν. 4354/2015, υποβοηθήθηκε από την παρούσα κυβέρνηση με το σχέδιο «Ηρακλής» (ν. 4649/19), που προβλέπει την παροχή εγγυήσεων του ελληνικού δημοσίου (19 δισ. ευρώ) σε πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων που γίνονται αποκλειστικά και μόνο με τον ν. 3156/2003.
Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση «νομιμοποίησε» την καταστρατηγική συμπεριφορά των τραπεζών, των funds και των servicers εις βάρος της κοινωνίας και του δημοσίου, αφού πέτυχαν να κερδοσκοπήσουν από τη μεταβίβαση και τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων μην καταβάλλοντας φόρους, μην προτείνοντας ευνοϊκές προτάσεις ρύθμισης στους οφειλέτες και εξασφαλίζοντας πρόσθετες εγγυήσεις υπέρ τους από το ελληνικό δημόσιο.
*Ο Δημήτριος Λυρίτσης είναι δικηγόρος, μέλος ΔΣ ΔΣΑ
