Θεραπεύεται η ανθρώπινη ψυχή από τα τραύματά της;
Η Αιμιλία Υψηλάντη, η Νατάσα Καλογρίδη και η Σάρα Εσκενάζη συναντώνται για δεύτερη χρονιά στη σκηνή του θεάτρου Αργώ, στο έργο «Η κυρία Κλάιν» του Νίκολας Ράιτ σε σκηνοθεσία της Χρύσας Καψούλη.
Τρεις γυναίκες και οι τρεις ψυχαναλύτριες, μια μάνα -η περίφημη Μέλανι Κλάιν- η κόρη της και η γραμματέας της περνούν μια νύχτα μαζί, στο Λονδίνο του 1934. O ξαφνικός θάνατος του γιού και αδελφού δημιουργεί άγριες συγκρούσεις, συνεχείς ανατροπές, ανταγωνισμό, ενοχές, πάθη.
Η Κυρία Κλάιν είναι η βιεννέζα ψυχαναλύτρια Μέλανι Κλάιν, η σημαντικότερη της Ευρώπης που έκανε πρωτοπόρες έρευνες στη νηπιακή και παιδική ψυχολογία και αμφισβήτησε έντονα τον Σίγκμουντ Φρόυντ του οποίου υπήρξε μαθήτρια.
Το έργο γράφτηκε το 1988 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό θέατρο της Αγγλίας.
Ο Άγγλος δραματουργός Νίκολας Ράιτ βασίστηκε στην βιογραφία της Κλάιν για να συνθέσει με μαεστρία στοιχεία από την προσωπική και την επαγγελματική της ζωή, δραματοποιώντας καταστάσεις και παράλληλα κριτικάροντας, πότε με χιούμορ και πότε με οξύτητα, τις ακρότητες και την ανεπάρκεια της ψυχανάλυσης ακόμη και για τους επαγγελματίες του είδους. Ο ίδιος έχει πει: «Δεν έχει καμία σημασία για το έργο, αν εγώ είμαι υπέρ ή κατά της ψυχανάλυσης, αν συμφωνώ ή όχι με τις θεωρίες της Κλάιν, αφού η ιστορία των τριών αυτών γυναικών – παρά το ότι ήταν ψυχαναλύτριες – λειτουργεί σαν μεταφορά για τις σχέσεις οποιασδήποτε μάνας με την κόρη της και τη φίλη της. Το έργο έκανε ιδιαίτερη αίσθηση σε κοινωνίες, όπου η μάνα έχει κυρίαρχο ρόλο, όπως, για παράδειγμα, στη Λατινική Αμερική».
Πώς γίνεται μία γυναίκα που θεραπεύει τα τραύματα της ανθρώπινης ψυχής ταυτόχρονα να συνθλίβεται από τα δικά της τραύματα; Και γιατί οι συγκρούσεις μέσα σε σχέσεις βαθιάς αγάπης αντί να καταλήγουν στη λύση και την ανακούφιση να οδηγούν στην συντριβή;
Μια διαρκής σύγκρουση μεταξύ τριών γυναικών τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, που καταλήγει σε μια σύγχρονη τραγωδία. Το έργο – πιο σύγχρονο από ποτέ – δεν στέκεται μόνο στις ανθρώπινες σχέσεις και τις συγκρούσεις που είναι φαινόμενο κάθε κοινωνίας, σε οποιαδήποτε εποχή, από καταβολής κόσμου. Εγείρει παράλληλα τόσο φιλοσοφικά όσο και κοινωνικά ζητήματα, αλλά και τις προεκτάσεις τους.
Σημείωμα Αιμιλίας Υψηλάντη
«Η τραγωδία του σύγχρονου ανθρώπου είναι η ασυμβατότητα της εσωτερικής του υπόστασης σε σχέση με την πραγματικότητα και τις γνώσεις που έχει αποκτήσει από τις επιστημονικές κατακτήσεις του. Στο έργο του Ράιτ η μεγάλη ψυχοθεραπεύτρια Μέλανι Κλάιν -αν και λαμπρή επιστήμων και γνώστης της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας- αδυνατεί να εφαρμόσει την επιστημοσύνη της στις σχέσεις της με τον γιο και την κόρη της. Με αποτέλεσμα να διαρραγεί τελεσίδικα η σχέση της με την κόρη, να καταφύγει στην υποκατάστασή της από άλλο άτομο και τελικά η ίδια να συντριβεί όταν θ’ αποτύχει να διαχειριστεί το πένθος από την απώλεια του γιου της.
Σήμερα –περισσότερο από κάθε άλλη εποχή– οι κατακτήσεις του ανθρώπου στον τομέα της επιστήμης είναι αλματώδεις. Ωστόσο η μελέτη του ψυχισμού του ανθρώπου και των προβλημάτων που κουβαλάει από τη βρεφική του ηλικία (πρωτόγονος άνθρωπος-βρέφος) δεν είναι ανάλογη με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εξερεύνηση του φυσικού κόσμου. Αυτό το χάσμα καθιστά το έργο του Ράιτ μια σύγχρονη τραγωδία».
Σημείωμα Χρύσας Καψούλη
«Τί το τόσο θεατρικά ενδιαφέρον ή εκρηκτικό μπορεί να κρύβει ένας φαινομενικά τόσο απλός τίτλος ενός αγγλόφωνου έργου για το ελληνικό κοινό; Η απορία λύνεται αυτομάτως με την διευκρίνιση ότι η υποφαινόμενη κυρία δεν είναι άλλη από την μεγάλη, αν και αμφιλεγόμενη, ψυχαναλύτρια Μέλανι Κλάιν, που έκανε πρωτοπόρες έρευνες στην νηπιακή και παιδική ψυχολογία μετά τον Φρόυντ. Ο ΄Αγγλος δραματουργός Nicholas Wright βασίστηκε για το έργο του στην βιογραφία της Klein αλλά κατάφερε να συνθέσει με πραγματική μαεστρία στοιχεία από την προσωπική και την επαγγελματική της ζωή, δραματοποιώντας καταστάσεις και παράλληλα κριτικάροντας, πότε με χιούμορ και πότε με οξύτητα, από τη μια τον κοινωνικό σνομπισμό κι από την άλλη τις ακρότητες και την ανεπάρκεια της ψυχανάλυσης ακόμη και για τους επαγγελματίες του είδους.
Το έργο είναι μια διαρκής αντιπαράθεση μεταξύ τριών γυναικών και στο προσωπικό και στο επαγγελματικό πεδίο. Η Κυρία Κλάιν, η κόρη της Μελίττα και η προσωρινή γραμματέας της Πόλα αποτελούν ένα εκρηκτικό τρίγωνο πληγωμένων υπάρξεων που επιβουλεύονται η μια την άλλη σκοτεινά και αμείλικτα ενώ μέσα τους εκλιπαρούν για αγάπη, αναγνώριση, συγχώρηση και αποδοχή. Και οι τρεις είναι ένα κουβάρι τραυματικών εμπειριών (αδιαφορίας, απόρριψης, σκληρότητας, ενοχής, έλλειψης αγάπης και συναισθηματικών δεσμών) οι οποίες δεν βρίσκουν ίαση αλλά, αντίθετα, επιτείνονται είτε εκδικητικά είτε σκόπιμα. Η θολή και αβέβαιη ατμόσφαιρα του υποσυνειδήτου που κυριαρχεί μέσα στο έργο συνδυάζεται και με την ατμόσφαιρα του θρίλερ, καθώς, σε δεύτερο πλάνο, ο συναισθηματικός και υπαρξιακός πόλεμος μεταξύ των γυναικών συμπλέκεται με τον αιφνίδιο θάνατο του γιού της Κλάιν (και αδελφού της Μελίττας), για τον οποίο η καθεμιά έχει πλάσει το δικό της σενάριο, χρησιμοποιώντας το έντεχνα προς ίδιον όφελος (ψυχικό ή υλικό).
Παρόλη την συνθετότητα του κειμένου ο Wright καταφέρνει να κρατήσει όλα τα νήματα υπό έλεγχο και στο επίπεδο της πλοκής αλλά και στις εναλλαγές από την συναισθηματική φόρτιση στον ψυχρό υπολογισμό και από την κοινωνική σάτιρα στην άκαμπτη ψυχαναλυτική ορολογία και την υποβόσκουσα κριτική της. Ειδικά το τέλος του κειμένου έχει κάτι από την νοηματική αμφισημία, την κυκλικότητα της πλοκής και την αόριστη έξωθεν απειλή που χαρακτηρίζουν τα έργα του Πίντερ».
Παίζουν οι ηθοποιοί:
Αιμιλία Υψηλάντη
Νατάσα Καλογρίδη
Σάρα Εσκενάζη
Κείμενο: Νίκολας Ράιτ
Μετάφραση: Έλση Σακελλαρίδου
Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη
Σκηνογραφία: Γιάννης Αρβανίτης
Συνεργάτης σκηνογράφος: Μελίνα Αναλυτή
Κοστούμια: Σπύρος Γκέκας
Σχεδιασμός Φωτισμών: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Βαγγέλης Βογιατζής
Β βοηθός σκηνοθέτη: Βίλλυ Κοντονικολάκη
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Χάρης Φλέουρας
Φωτογραφία/Βίντεο: Παναγιώτης Μάλλιαρης
Διεύθυνση παραγωγής: Άρτεμις Υψηλάντη-Ναπολέων
Σχεδιασμός οπτικής επικοινωνίας: Άρης Σομπότης
Επικοινωνία: Art ensemble | Μαρίκα Αρβανιτοπούλου
Τα κοστούμια της φωτογράφισης είναι του κ. Βασίλη Ζούλια.
Πληροφορίες
Θέατρο ΑΡΓΩ: Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο, Τηλ.: 2105201684, https://argotheater.gr /
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 19:00
Διάρκεια παράστασης: 100’
Τιμές εισιτηρίων: €17 πλατεία, €15 εξώστης (γενική είσοδος), €15 για άνω των 65, €12 φοιτητικό, €10 ανέργων και ΑΜΕΑ (μειωμένα)
Προπώληση εισιτηρίων: www.viva.gr /tickets/theater/i-kyria-klain
Στην παράσταση χρησιμοποιείται στροβοσκοπικός φωτισμός.
Trailer: https://youtu.be/hLltmvBj1fI
