Το Documento απευθύνθηκε στη σκηνοθέτρια Κωνσταντίνα Βούλγαρη για να γράψει την άποψή της σχετικά με όσα συμβαίνουν στον χώρο του κινηματογράφου εξαιτίας της πανδημίας
Χάος! Μόνο έτσι µπορώ να περιγράψω τις συζητήσεις, τις οδηγίες, την ανασφάλεια, την αγωνία όλων των ανθρώπων που ξέρω και εργάζονται στον κινηµατογράφο, στη διαφήµιση, την τηλεόραση. Ηθοποιοί, σκηνοθέτες, παραγωγοί, τεχνικοί, καλλιτεχνικοί συντελεστές, διανοµείς, σεναριογράφοι. Πώς θα κάνουµε γυρίσµατα; Πώς θα είµαστε ασφαλείς; Πώς θα κινηµατογραφούµε από δω και στο εξής τις ιστορίες;
Από το Φεστιβάλ Βενετίας έστειλαν πριν από λίγες µέρες µηνύµατα στους κινηµατογραφιστές ρωτώντας: αν γίνει το φεστιβάλ, θα εµφανιστείτε; Να το οργανώσουµε ή θα είµαστε µόνοι µας; Γιατί το κόστος της αναβολής του αν έχουν ξεκινήσει οι εργασίες της διοργάνωσης θα είναι τεράστιο.
Ενα µεγάλο στούντιο στην Αµερική χτίζει εκτός από πολλά µικρά σπίτια, το πλατό και τα εργαστήρια και ένα νοσοκοµείο. ∆ηµιουργεί ένα χωριό έτσι ώστε συνεργείο και ηθοποιοί να µπαίνουν µέσα και να µένουν σε «καραντίνα» µέχρι να τελειώσει η παραγωγή.
Κάποια κράτη προτείνουν γιατρό στο γύρισµα, καθηµερινά διαγνωστικά τεστ σε όλο το συνεργείο και απολυµάνσεις παντού. Ακόµη και προσωρινή διαµονή του συνεργείου σε ξενοδοχεία για να µη γυρνάνε σπίτια τους και µεταφέρουν τον ιό στους άλλους. Πρέπει να καταλάβουµε ότι η αναβολή µιας µέρας γυρίσµατος κοστίζει πολλές χιλιάδες ευρώ. Και αν βρεθεί κάποιος θετικός, θα πρέπει όλοι οι υπόλοιποι να µπουν σε αποµόνωση και ενδεχοµένως το γύρισµα να διακοπεί για δύο εβδοµάδες. Αλλοι προτείνουν στα σενάρια να µην υπάρχουν για ένα διάστηµα σκηνές πλήθους, διαδηλώσεις, σκηνές σε κλαµπ, πάρτι, βαγόνια γεµάτα κόσµο. Επίσης να σκεφτούν οι σεναριογράφοι εναλλακτικές: δείπνο αντί για πάρτι, καφές στο πάρκο αντί για κλαµπ, ευρύχωροι χώροι εργασίας αντί για στριµωγµένα γραφεία.
Κάποιοι πιο σκεπτικοί πιστεύουν ότι θα µειωθούν συνολικά τα γυρίσµατα. Θα ενισχυθεί η κινηµατογράφηση µε drone, µε green screen σε πλατό ή ακόµη και το animation και τα γραφικά. Οι παραγωγές θα προσπαθούν να χρησιµοποιούν το ανθρώπινο δυναµικό και το γύρισµα µε ηθοποιούς σε φυσικό χώρο µόνο όπου είναι απολύτως απαραίτητο.
Σε κάθε περίπτωση ένα είναι σίγουρο: θα αλλάξουν οι εργασιακές σχέσεις, θα αυξηθεί πολύ η ανεργία, ενώ οι ρυθµοί εργασίας θα πρέπει να κυλούν πιο αργά. Αυτό σηµαίνει περισσότερες µέρες δουλειάς, περισσότερα µεροκάµατα, περισσότερες µέρες ενοικίασης µηχανηµάτων. Οι χώροι που θα επιλέγουµε θα πρέπει να τηρούν συγκεκριµένες προδιαγραφές για την υγεία όλων, διάφορα πράγµατα θα κοστολογούνται παραπάνω: ο γιατρός, το catering, τα ξενοδοχεία, τα ενοίκια, µε αποτέλεσµα να αυξηθούν κατά πολύ οι προϋπολογισµοί.
Από την άλλη θα αλλάξουν και οι ιστορίες, ο τρόπος που τις αφηγούµαστε, οι σκηνές και οι στιγµές που θα µπορούµε να αποτυπώσουµε στον φακό. Θα υπάρχουν φιλιά; Σεξ; Καβγάδες; Σπρωξίµατα; Χοροί; Αγκαλιές; Κανείς δεν ξέρει. Θα δουλεύουν οι ηθοποιοί, σκηνοθέτες, τεχνικοί που είναι ηλικιωµένοι ή πάσχουν από π.χ. καρδιά ή ζάχαρο; Ή θα βρεθούν στα αζήτητα, καθώς κανείς δεν θα θέλει να πάρει το ρίσκο να αρρωστήσουν κατά τη διάρκεια µιας παραγωγής; Πώς θα αποφύγουµε ένα τέτοιο «βουβό» κύµα ανεργίας; Πώς θα αποφύγουµε την εξαφάνιση ηλικιωµένων χαρακτήρων από τις αφηγήσεις µας;
Ποια εταιρεία διανοµής θα µπει συµπαραγωγός όταν θα ξέρει ότι µπορεί οι κινηµατογράφοι να κλείσουν ή να µην πηγαίνει κανείς υπό τον φόβο µιας νέας έξαρσης του ιού;
Ο κινηµατογράφος είναι η πιο ακριβή µορφή τέχνης, γι’ αυτό σε πολλές χώρες αντιµετωπίζεται και ως βιοµηχανία. Στο Ηνωµένο Βασίλειο ο πολιτισµός χρηµατοδοτείται και από το National Lottery. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προβλέπεται µεγάλη φοροαπαλλαγή, ενώ στις περιφέρειες προβλέπονται κονδύλια για κινηµατογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Στην Ελλάδα, αν εξαιρέσουµε το ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας), που συστάθηκε από την προηγούµενη κυβέρνηση, οι πόροι δυστυχώς εξαντλούνται στην ανεπαρκή κρατική χρηµατοδότηση. Ούτε καν αυτό το 1,5% που υποχρεούνται να δίνουν τα κανάλια δεν δίνεται κι ας φωνάζουµε δεκαετίες. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου και µετά κενό…
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα µέτρα στήριξης στους ανθρώπους που εργάζονται στον πολιτισµό είναι επαρκή και έχουν διάρκεια. ∆εν είναι 800 ευρώ για έναν µήνα και µετά «ας κάνει ο καθένας ό,τι νοµίζει»
Ποιος θα επωµιστεί όλο αυτό το επιπλέον κόστος; Οι παραγωγοί που ούτως ή άλλως τις περισσότερες φορές προσπαθούν να διαχειριστούν πολύ χαµηλούς προϋπολογισµούς και να κάνουν το καλύτερο δυνατό; Θα πρέπει να αποδεχτούµε και άλλη µείωση στις αµοιβές µας, τις οποίες συνήθως εισπράττουµε µήνες µετά το τέλος της εργασίας µας ή άλλες φορές κεφαλαιοποιούµε για να µπορέσει να γίνει η ταινία, µε αποτέλεσµα να εργαζόµαστε δωρεάν για οκτώ έως δώδεκα µήνες;
Θα γίνονται ελάχιστες ταινίες; Μόνο όσες έχουν εµπορική αξία; Θα σταµατήσουν οι όποιες σειρές ξεκίνησαν ξανά και τα κανάλια θα καταφεύγουν για αγορές στο εξωτερικό; Τι θα γίνει µε τις ταινίες low budget; Θεωρώ ότι χρειάζεται άλλη πολιτική για µεγάλες παραγωγές και άλλη για ταινίες χαµηλού προϋπολογισµού προκειµένου να µπορούν να υπάρχουν και οι δύο. Χρειάζεται πολιτική για τα φεστιβάλ, για τις συµπαραγωγές, για τα service (ξένες ταινίες που γυρίζονται στην Ελλάδα). Χρειάζονται κανόνες στα κανάλια για να συνεχίσουν να παράγουν πολιτιστικό προϊόν και για να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας· ειδική φοροαπαλλαγή· συνεργασία µε δήµους και περιφέρειες για έκτακτα κονδύλια για να µοιραστεί και η παραγωγή σε όλη τη χώρα· στήριξη στους κινηµατογράφους για να µην κλείσουν· δηµόσιες πλατφόρµες για να παίζονται ταινίες· ρύθµιση των πνευµατικών δικαιωµάτων των δηµιουργών στο διαδίκτυο. Χρειάζονται ψυχραιµία, εξειδίκευση, οργάνωση, όραµα, στόχευση, ένα σχέδιο ολοκληρωµένο και χρόνος για να επεξεργαστούν αυτό το σχέδιο όσοι πρέπει να το κάνουν.
Γι’ αυτό λοιπόν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα µέτρα στήριξης, επιδόµατα, και διευκολύνσεις στους ανθρώπους που εργάζονται στον πολιτισµό είναι επαρκή και έχουν διάρκεια. ∆εν είναι 800 ευρώ για έναν µήνα και µετά «ας κάνει ο καθένας ό,τι νοµίζει». Θα ήθελα το ΥΠΠΟΑ να είχει ήδη εξαγγείλει τη σύσταση µιας επιτροπής µε γνώστες του χώρου, η οποία από τον Μάρτιο θα επεξεργαζόταν αυτό το σχέδιο. ∆εν συνέβη· ας το κάνει τώρα.
Μέχρι να ολοκληρωθεί ας φροντίσει µε κονδύλια έκτακτης χρηµατοδότησης και παράταση του επιδόµατος των 800 ευρώ να µη µείνουν άνεργοι και άφραγκοι οι χιλιάδες άνθρωποι που εργάζονται στον ευρύτερο χώρο του κινηµατογράφου. Ούτε να αναγκαστούν να βγουν να δουλέψουν σε µια άτακτη, άκρως ανταγωνιστική αγορά, µε πιέσεις από παντού, χωρίς να µπορούν να αντεπεξέλθουν στις νέες συνθήκες εξαιτίας της απουσίας κρατικής συνδροµής. Σε κανέναν δεν αξίζει κάτι τέτοιο.