Photo by Daniel Olah on Unsplash
Το 1971, τρία χρόνια μετά την εισβολή του σοβιετικού στρατού στη Τσεχοσλοβακία, κυκλοφόρησε παράνομα στην Τσεχία το μυθιστόρημα «Υπηρέτησα τον Άγγλο βασιλιά» (εκδόσεις Καστανιώτη, μτφρ. Σόνια Στάμου-Ντορνιάκοβα), το οποίο πήρε την άδεια να τυπωθεί μόλις το 1989. Το κλασικό κείμενο του Μποχουμίλ Χράμπαλ το οποίο για χρόνια διακινούνταν παράνομα στη χώρα είναι ένα κωμικοτραγικό αριστούργημα που παραμένει φρέσκο.
Κεντρικός ήρωας είναι ο Γιαν, ένας ανθρωπάκος από αυτούς που η ιστορία γράφεται ερήμην τους. Κοντούλης με δυσανάλογα υψηλές φιλοδοξίες πιάνει δουλειά ως σερβιτόρος σε ένα πολυτελέστατο εστιατόριο της προπολεμικής Πράγας. Όσο οι άλλοι τρώνε εκείνος μεταφέρει δίσκους και ποτά. Και όταν τελειώνει η δουλειά του, αντί ανταμοιβής δέχεται αγενή σχόλια από το αφεντικό του που ποτέ δεν είναι ευχαριστημένο. Όσο πιο πολύ καταπιέζεται όμως τόσο ονειρεύεται τη μεγάλη ζωή. Μια μέρα καλείται να υπηρετήσει όχι τον Άγγλο βασιλιά, που ήταν ο στόχος του αλλά τον αυτοκράτορα της Αιθιοπίας. Αυτή θα είναι η αρχή της κοινωνικής του ανέλιξης, η οποία ωστόσο θα χαθεί τόσο απρόσμενα όσο ήρθε. Το βιβλίο του Χράμπαλ είναι τόσο υπέροχα σουρεάλ, όσο οι ταινίες του Φελίνι.
Το σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Ο κήπος του Θεού» (εκδόσεις Καστανιώτη, μτφρ. Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά) του Ολλανδού Γιαν Σίμπελινκ, περιγράφει τη ζωή ενός εφήβου, στη δεκαετία του 1930, ο οποίος αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι του λόγω της πίεσης που δέχεται από τις ακραίες καλβινιστικές αρχές της του πατέρα του. Μέσα από τα μάτια του 14χρονου παρακολουθούμε το χρονικό της κατάρρευσης του πατρικού προτύπου, που μπροστά στο φόβο της αιώνιας τιμωρίας, υιοθετεί ακραίες συμπεριφορές καταδυναστεύοντας τον εαυτό και την οικογένειά του. Ο Σίμπελινκ αποτυπώνει το πνιγηρό κλίμα της ακραίας έκφανσης της θρησκευτικότητας, μέσα από μια αφήγηση που συγκινεί και σοκάρει ταυτόχρονα. Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά πριν από 17 χρόνια στην Ολλανδία και γνώρισε μεγάλη επιτυχία, αν και δέχτηκε τα πυρά των ακραίων προτεσταντικών κύκλων.
Το «Τανγκό του Σατανά» (εκδόσεις Πόλις, μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου), το πρώτο μυθιστόρημα του βραβευμένου με το Booker Internanional Ούγγρου Λάζλο Κρασναχορκάι, εκδόθηκε το 1985. Το εντελώς προσωπικό και απαιτητικό για τον αναγνώστη στιλ γραφής με τις μακρές συμπαγείς προτάσεις και τις πυκνές περιγραφές κυκλώνει τον αναγνώστη όπως ο ζόφος που ρουφάει τους κατοίκους του απομονωμένου χωριού στα βάθη της ουγγρικής πεδιάδας στο οποίο ανατρέπονται οι ισορροπίες όταν εμφανίζονται από το πουθενά δύο άντρες που όλοι νόμιζαν νεκρούς. Μια σπουδαία μελέτη για την ουσία της ανθρώπινης φύσης.
