Με αφορμή την παράσταση «Ο αόρατος επισκέπτης» στην οποία πρωταγωνιστεί, η σπουδαία ηθοποιός Κάτια Δανδουλάκη ανοίγει την καρδιά της και μιλάει για το θέατρο, την επαφή με το κοινό, το #MeToo αλλά και για όσα τη φοβίζουν.
Συναντηθήκαμε στο καμαρίνι του θεάτρου «Κάτια Δανδουλάκη», του δικού της θεάτρου στο κέντρο της Αθήνας, που αυτό τον καιρό γεμίζει από κόσμο με την παράσταση «Ο αόρατος επισκέπτης». Η συνεργάτιδά της Λένα Χολιάδου, με την οποία είχαν δει μαζί την ομώνυμη ταινία, σκέφτηκε τη θεατροποίησή της. Επειτα από αρκετό καιρό ήρθε η πρόταση για το ίδιο έργο από τη Σοφία Σπυράτου, που τελικά ανέλαβε τη σκηνοθεσία με τη συμβολή του Νίκου Σούλη στις ένθετες κινηματογραφικές σεκάνς. Η Κάτια Δανδουλάκη αισθάνεται ευγνωμοσύνη για όλους τους συνεργάτες της (Χ, Πλαΐνης, Θ. Πατριαρχέας, Μ. Λεφαντζή, Ν. Σπυρόπουλος) πρωτίστως γι’ αυτό που είναι ως άνθρωποι και μετά ως ηθοποιοί. Το ίδιο, όμως, νιώθει και για τους τεχνικούς, όλους όσοι δούλεψαν για το τελικό αποτέλεσμα και παραμένουν αφανείς ήρωες. Με αφορμή την επιστροφή της στο αστυνομικό θρίλερ, η μεγάλη πρωταγωνίστρια άνοιξε την ψυχή της και μας έκανε ποδαρικό στον κύκλο των συνεντεύξεων της νέας χρονιάς.
Πόσο άγχος βιώνει ένας καλλιτέχνης της εμβέλειάς σας με κάθε καινούργια δουλειά;
Πολύ μεγάλο. Κάθε φορά αναρωτιέμαι για ποιο λόγο έγινα ηθοποιός και νιώθω πως είμαι τελείως ανίκανη να το κάνω. Είναι η ανασφάλεια του πως μπόρεσα να σκεφτώ ότι θα είμαι η ηρωίδα του Τσέχωφ σε ρόλους που με γέμιζαν δέος ως προς την προσέγγισή τους. Ούτε σήμερα που σας μιλάω μου έχει φύγει το άγχος και πιστεύω πως αυτό με κρατάει σε εγρήγορση και σε μια εκκίνηση μαθητικού τύπου κάθε φορά που δουλεύω. Είναι όμως δημιουργικό άγχος, αφού ποτέ δεν με καταπίνει.
Κινείστε συνεχώς μέσα στον κόσμο. Ο μύθος του καλλιτέχνη δεν χτίζεται με το αντίθετο;
Δεν ήθελα ποτέ να έχω απόσταση απ’ τον κόσμο, αλλά να είμαι μέσα στην καρδιά του και την καθημερινότητά του. Είναι κάτι που δεν σχετίζεται με κοσμικές και ανούσιες παρουσίες. Η δική μου σχέση με τον κόσμο δεν περιγράφεται, καθώς έκανα και πολλή τηλεόραση σε νέα ηλικία, μπαίνοντας έτσι στο σπίτι ανθρώπων στην Καβάλα, στον Εβρο και στα σύνορα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να με δουν στο θέατρο. Μεγάλωσα μαζί με τον κόσμο και ποτέ δεν σκέφτηκα ότι είμαι ηθοποιός και άρα πρέπει να είμαι απόμακρη. Ο μύθος χτίζεται με ουσία και με διάρκεια. Οι άνθρωποι που υπήρξαν ως μύθοι διήρκεσαν επί σαράντα, πενήντα και εξήντα χρόνια. Η επιτυχία που συνδέεται με τον μύθο είναι η απόλυτη διάρκεια του καλλιτέχνη.
Εχετε καταγωγή από τη Σητεία και τη Μικρά Ασία. Διατηρείτε δεσμούς με τους τόπους σας;
Δυστυχώς δεν είχα ποτέ την άνεση να πηγαινοέρχομαι στην Κρήτη και ειδικά στη Σητεία, για την οποία δεν υπήρχαν καν πτήσεις για πολλά χρόνια. Την έβλεπα μόνο σε περιοδείες στην Κρήτη, πάντα με μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Είχα επισκεφτεί και το μέρος όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου στο κέντρο της Σητείας. Απ’ την άλλη, ο πατέρας μου γνώρισε τη μητέρα μου στη Θεσσαλονίκη. Θυμάμαι πολύ καλά το σπίτι όπου γεννήθηκα και την αυλή όπου έπαιζα. Είναι φοβερό πράγμα οι μνήμες μέχρι τα τέσσερά σου χρόνια. Ακόμη και τη μυρωδιά της υγρασίας της Θεσσαλονίκης μες στην πολυκατοικία μας την έχω μέχρι τώρα.
Θεωρείτε ότι είστε εξωστρεφής άνθρωπος;
Δύσκολο να σας απαντήσω. Είμαι κοινωνική, αλλά όχι κοσμική. Είμαι μοναχική, αλλά δεν είμαι μοναχή. Σε πολύ λίγους ανθρώπους θ’ ανοίξω την ψυχή μου και όταν είμαι μόνη μου επικοινωνώ άριστα με τον εσωτερικό μου κόσμο. Εχω δουλέψει πάρα πολύ με την ψυχή μου εν είδει αυτογνωσίας. Τη μοναχικότητα την έχω από τότε που γεννήθηκα, ως μοναχοπαίδι.
Τη μεγαλύτερη μοναξιά τη βιώνουμε στη χαρά μας;
Προσωπικά τη βιώνω όταν πάψω να έχω επικοινωνία με κάποιον. Την ένιωσα όταν η μητέρα μου είχε άνοια. Εκεί ήταν για μένα η βαθιά, απόλυτη, ανελέητη μοναξιά. Υπάρχει όμως κι η μοναξιά που την επιζητείς ώστε να αποδεχτείς και να συγχωρέσεις τον εαυτό σου. Είμαι άνθρωπος πολύ δύσκολος για να ζει κανείς μαζί του, γιατί θέλω πολλή αγάπη, πολλές αγκαλιές. Οταν είναι λίγη η αγάπη, δεν μου φτάνει, κάτι που γίνεται κουραστικό για τον άλλον. Εχω εξάρτηση απ’ την αγάπη και δεν θέλω ο άλλος να νομίζει ότι φορτώνομαι τόσο απάνω του, περιμένοντας από εκείνον το ανάλογο. Οταν ερωτεύτηκα τον Μάριο Πλωρίτη με όλους τους τρόπους της αγάπης –κι εκείνος το ίδιο– αυτή η αίσθηση δεν υπήρχε. Είχαμε απόλυτη, αμοιβαία επικοινωνία.
Με την τελειοποίηση της τέχνης σας αποσκοπούσατε στη δική σας βελτίωση ή σ’ αυτήν του ταλέντου σας;
Ούτε το ένα ούτε τ’ άλλο. Νόμιζα πως ο μόνος τρόπος για να επικοινωνήσω τη λύπη μου, τη χαρά μου, τις αγωνίες μου και τις ανησυχίες μου ήταν μέσω ενός ρόλου. Εχοντας πάντα θετικό μυαλό, οι άλλοι νόμισαν πως θα γινόμουν μαθηματικός κι αυτό αργότερα με βοήθησε στην παραγωγή. Πάντα έλεγαν, ξέρετε, πως αν μείνεις χωρίς δουλειά θα πεθάνεις στην ψάθα. Τα γνωστά… Δεν υπάρχει καλλιτέχνης πλούσιος, εκτός απ’ τους πρωταγωνιστές στον κινηματογράφο που ζουν σ’ άλλες χώρες και παίρνουν άλλες αμοιβές. Τελικά, αυτά στα οποία αποσκοπούσα ήταν η μάθηση και η εκτόνωση της ψυχής μου. Επίσης, επιδίωκα να μην ταπώσω μέσα μου τα συναισθήματά μου, αλλά να τα δώσω στον κόσμο.
Η καλλιτεχνική έκπληξη είναι χαρακτηριστικό σας;
Πάρα πολύ! Μ’ αρέσουν τα ετερόκλητα πράγματα και ν’ αναρωτιέμαι αν μπορώ να τα κάνω. Ετυχε τελευταία να κάνω πολύ αστυνομικό με επιτυχία και ξέρετε τι με συναρπάζει; Οτι δεν πρέπει να φανερωθεί μέχρι το τέλος, απ’ τον τρόπο που παίζεις, αν είσαι ένοχος ή αθώος. Αυτό γίνεται με μεγάλη συγκέντρωση και πρέπει να έχεις το αστυνομικό σχέδιο πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού.
Η τέχνη είναι για σας μια ασφαλιστική δικλίδα;
Ολες οι δικλίδες ασφαλείας μου είναι κλειδωμένες πάνω στην τέχνη. Με το που μπω στο θέατρο νομίζω πως ζω ουσιαστική ζωή. Βλέπετε εδώ το καμαρίνι μου, είναι πιο σπίτι μου κι απ’ το σπίτι μου. Περισσότερες ώρες περνάω εδώ πια. Κλέβω και κάναν ύπνο για μερικές ώρες, ωστόσο το σπίτι μου το λατρεύω και, ως Ταυρίνα, θέλω να μένει πάντα το ίδιο. Νιώθω σαν τις γάτες όταν αλλάζουν σπίτια.
Νιώθετε την αγάπη των ανθρώπων μεταξύ της γυναίκας Δανδουλάκη και της Δανδουλάκη των εξωφύλλων;
Νιώθω την ουσιαστική αγάπη που μου έχουν. Η χαρά ήταν τεράστια που δεν χειροκροτούσαν στις τουρνέ, αλλά μου φώναζαν «σ’ αγαπώ». Αυτό για μένα δήλωνε ότι μπόρεσα να επικοινωνήσω, εξού και ποτέ δεν μ’ ενοχλεί ο κόσμος. Και να τρώω δηλαδή και να θέλει ο άλλος να του υπογράψω, θα πω «μια στιγμή να φάω» χωρίς να κάθομαι να εκνευρίζομαι με τον κόσμο. Πότε θα με ξαναδεί ο άλλος; Στο φαΐ; Στο φαΐ! Βάζω στη θέση μου το παιδάκι που ζητάει αυτόγραφο και σκέφτομαι ότι δεν θα ήθελα να με σπρώξουν ή να με διώξουν.
Τα προσωπικά ενός καλλιτέχνη αντικατοπτρίζουν το έργο του;
Θα σας έλεγα ότι κατά κάποιο τρόπο βλέποντας έναν καλλιτέχνη καταλαβαίνω αν είναι καλός άνθρωπος ή όχι. Δεν ξέρω πώς και γιατί, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρον. Ισως έχω κεραία στην γκρίνια και στον αρνητισμό, άρα αυτόματα φωτίζει μέσα μου κάτι η καλοσύνη των άλλων. Δεν αντέχω την κακία, την επιθετικότητα και την καταπίεση, δεν θέλω κανένας να καταπιέζει κανέναν, εκεί που κάποτε έλεγα «αχ, πολύ καλός ηθοποιός είναι, αλλά δύσκολος άνθρωπος. Δεν πειράζει»… Οχι, πειράζει! Προτιμώ έναν καλό άνθρωπο κι ας είναι λιγότερο καλός ηθοποιός.
Ισως γι’ αυτό βγήκατε μπροστά στο #ΜeΤoo, καταθέτοντας ως μάρτυρας.
Φυσικά, αν και ό,τι είχα να πω το είπα και δεν θα ξανασχοληθώ με το θέμα. Δεν αντέχει καθόλου η ψυχή μου την καταπίεση ανθρώπου από άνθρωπο και πιστεύω ότι στην περίπτωση του #ΜeΤoo η ουσία δεν είναι ν’ αποξενωθούν τα δύο φύλα και να μη μπορεί ένας άνδρας να φλερτάρει ή και να αγκαλιάσει μια γυναίκα ώστε να μισούμε ξαφνικά οι γυναίκες τους άνδρες. Υπάρχουν πλάσματα που έχουν καταπιεστεί και δεν άντεξαν να βγουν να μιλήσουν στην ώρα τους. Φαίνεται πως η διάθεσή τους να «γίνουν» κάτι ήταν μεγαλύτερη απ’ την ανάγκη να μην καταπιέζονται. Δεν μπορώ να ψέξω κανέναν. Το κατανοώ και υποκλίνομαι στην ψυχή του καθενός.
Εχετε ακούσει την άποψη που λέει πως οι ηθοποιοί δεν είστε και πολύ στα καλά σας;
Σωστότατη άποψη. Είναι δηλαδή κανονικό ένας να θέλει να υποδύεται κάποιον άλλο; Σίγουρα δεν είμαστε πολύ κανονικοί, γιατί ρισκάρουμε εκεί που δεν μας παίρνει και έχουμε μια τρέλα πάνω απ’ τους κανόνες της λογικής. Χτίζουμε παλάτια στην άμμο, το θέατρο είναι η τέχνη του εφήμερου.
Τι σας φοβίζει;
Ο ρεαλιστικός φόβος είναι τα κενά στο αεροπλάνο, που σημαίνει πως δεν θέλω κάτι οδυνηρό και απότομο στη ζωή μου. Ποτέ δεν μπόρεσα να νικήσω τον φόβο των αεροπλάνων, όπως κι αυτόν της ενδεχόμενης ταλαιπωρίας πριν από το βιολογικό τέλος. Θα ευχόμουν να φύγω χωρίς να το καταλάβω. Ενας άλλος φόβος είναι να μη χάσω το μυαλό μου, που συνειδητά τον αποδιώχνω. Η πρώτη ένδειξη, ξέρετε, είναι για τους ηθοποιούς το να μη θυμούνται τα λόγια τους και η έλλειψη της αίσθησης του χιούμορ. Ελεγα π.χ. στη μάνα μου διάφορα αστεία περιστατικά απ’ τα γυρίσματα και γελούσαμε πολύ. Κάποια στιγμή τής μιλούσα και δεν αντιδρούσε στα αστεία. Ηταν η αρχή της άνοιας. Ετσι πήγαμε στον γιατρό και τα τελευταία χρόνια έβλεπα τα μάτια της, που δεν υπήρχα εγώ μέσα τους.
Οταν σας βλέπετε σε παλιές ελληνικές ταινίες ή στη «Λάμψη», ποια συναισθήματα σας διακατέχουν;
Συγκίνηση. Ηταν απ’ τις πιο ευτυχείς περιόδους της ζωής μου και ποτέ δεν θα πω «κλείσ’ το» ή «άλλαξε κανάλι». Εντάξει, δεν έχω την υπομονή να κάτσω να δω όλη τη «Λάμψη», αλλά συγκινούμαι βαθιά και πηγαίνω πίσω σε πολύ ευλογημένες εποχές. Δεν θα άλλαζα τίποτε από τις παλιές δουλειές μου, όπως και από τη ζωή που έχω ζήσει ίσαμε τώρα. Κι αν ξαναγεννιόμουν, την ίδια ζωή θα ήθελα να κάνω. Δεν θα ήθελα να είχα συναντήσει τον Μάριο 20 χρόνια νωρίτερα, γιατί δεν ξέρω αν θα ήταν ο ίδιος όταν τον αγάπησα, εκείνος στα 50 του κι εγώ στα 25 μου. Κουβαλούσε άλλη αύρα, που με μάγεψε.
Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ανυπεράσπιστο πλάσμα;
Πολλές… Δεν είναι κάτι που το αφήνω να φανεί, γιατί είναι όλο δικό μου, αλλά μέσα μου βαθιά είμαι ευγνώμων όταν νιώθω ότι μπορώ ν’ ακουμπήσω σε κάποιον που μου το λέει και το εννοεί. Εκεί στηρίζεται, νομίζω, η τωρινή μου ασφάλεια. Πάντα στους φίλους μου προστρέχω, πολλοί απ’ τους οποίους είναι και θεατράνθρωποι.
Συμπορεύονται τέχνη και συντροφικότητα;
Συμπορεύονται, αν και εξαρτάται απ’ τους χαρακτήρες των ανθρώπων. Είχα την τύχη με τον Μάριο να μην κάνουμε ακριβώς την ίδια δουλειά. Να είμαστε τίμιοι χωρίς ανταγωνισμούς κι απ’ την άποψη της ηλικίας, αν θέλετε, γιατί ο Μάριος ήταν δάσκαλος της ζωής και της ψυχής μου. Υπάρχουν ζευγάρια ηθοποιών –μεμονωμένες περιπτώσεις– που έχουν συμπορευτεί για πάρα πολλά χρόνια.
Και τι γίνεται με την αληθινή ζωή, που οι άνθρωποι εκεί έξω ίσως είναι παντελώς αδιάφοροι για τέχνη, θέατρο και για όλα αυτά που συζητάμε;
Διψούν όμως για επικοινωνία, τα ταβερνάκια είναι γεμάτα. Πάνε στις πλατείες και παίζουν μουσική, κάτι που βρίσκω όμορφο. Τα πανηγύρια πια κάνουν θραύση κι αυτό είναι επικοινωνία. Το θέατρο είναι επικοινωνία. Και για μένα όμως είναι μεγάλη απόλαυση να πάω στην Ερμού ή στην Καπνικαρέα και να κοιτάζω τα μαγαζιά. Χώνομαι στα στενά στο Σύνταγμα και νιώθω ευτυχής. Είμαι άνθρωπος της πόλης και μένω στο κέντρο.
Ποιο θα ήταν το μεγαλύτερό σας απόκτημα;
Το να μου έλεγε κάποιος πως μπορώ να ζήσω την υπόλοιπη ζωή μου χωρίς κανένα άγχος οικονομικό, δίνοντας παράλληλα ανάσα σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Για μένα θα ήταν τεράστια ευτυχία το να μπορώ να βοηθάω κόσμο.
