Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) καθιερώθηκε το 1978 ως ο βασικός πυλώνας των υπηρεσιών υγείας με τη Διακήρυξη της Άλμα-Άτα. Υιοθετήθηκε ομόφωνα από τους εκπροσώπους 134 κρατών μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της UNICEF. Στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες η ΠΦΥ ταυτίστηκε με την παροχή υπηρεσιών από τους γιατρούς κύρια της Γενικής Ιατρικής, ενώ η διάδοση της ειδικότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες παρουσιάζει δυσκολίες.
Η ΠΦΥ νοείται ως το πρώτο σημείο επαφής με τις υπηρεσίες υγείας, κατά κανόνα σε γιατρό Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής. Η φιλοσοφία της ΠΦΥ είναι στην περίπτωση που ένας ασθενής χρειάζεται περαιτέρω αντιμετώπιση θα παραπέμπεται σε ειδικότητες ή νοσοκομεία 2/θμιας ή 3/θμιας περίθαλψης για αντιμετωπισθεί η νόσος του. Στην Ελλάδα, επί 10ετίες οι προσπάθειες δημιουργίας ενιαίου, ολοκληρωμένου συστήματος ΠΦΥ, απέβησαν άκαρπες. Αρχίζοντας από το 1987 διαμορφώθηκαν άναρχες εστίες, οιονεί ΠΦΥ, στα Κέντρα Υγείας της επαρχίας, στους συμβεβλημένους γιατρούς με τα πολυάριθμα ασφαλιστικά ταμεία και στο ΙΚΑ. Το 2017 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έγινε η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια θεσμοθέτησης και λειτουργίας ΠΦΥ, οπότε δημιουργήθηκαν οι Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ), ως μια προσπάθεια παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ σε όλη τη χώρα. Η ΝΔ καταψήφισε το σχετικό νομοσχέδιο και υπονόμευσε συστηματικά το εγχείρημα. Προβλέφθηκαν για όλη τη χώρα 380 ΤΟΜΥ. Έως τον Ιούνιο 2019 ξεκίνησαν 127 να λειτουργούν. Οι βασικές λειτουργίες των ΤΟΜΥ προβλέφθηκαν να είναι η οικογενειακή ιατρική και η οργανωμένη πρόληψη και αγωγή υγείας. Οι πολίτες κλήθηκαν να εγγραφούν, να γνωρίσουν τη δομή, να ανοίξουν τον ατομικό ηλεκτρονικό τους φάκελο και παράλληλα η υπόλοιπη ομάδα υγείας να τρέξει δράσεις πρόληψη και αγωγή υγείας στα σχολεία, στους χώρους εργασίας, στα ΚΑΠΗ. Οι ΤΟΜΥ στελεχώθηκαν από διεπιστημονική ομάδα, αποτελούμενη από: Γενικό Γιατρό ή Παθολόγο, Παιδίατρο, Νοσηλευτή, Επισκέπτη Υγείας, Κοινωνικό Λειτουργό και Διοικητικό Υπάλληλο.
Ύστερα ήλθαν ..η Νέα Δημοκρατία και ο κορονωιός! Χρησιμοποιώντας την πανδημία ως εργαλείο η ΝΔ όχι μόνο δεν ενίσχυσε την ΠΦΥ, αλλά την διέλυσε αποσπώντας και μεταθέτοντας προσωπικό των ΤΟΜΥ σε νοσοκομεία του ΕΣΥ προκειμένου να μην προβεί σε νέες προσλήψεις που είναι αναγκαίες. Ο πρόσφατος (Μάιος 2022) νόμος 4931/2022 και οι πρόσφατες εφαρμοστικές διατάξεις του, φαίνεται να βάζουν με βίαιο τρόπο την ταφόπλακα στην ΠΦΥ όπως τουλάχιστον νοείται σε όλο τον κόσμο.
Η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ θα έπρεπε να στηριχθεί στην ενίσχυση των δημόσιων δομών (ΚΥ,ΤΟΜΥ) και υποστηρικτικά/ συμπληρωματικά στους ιδιώτες. Ο κ. Πλεύρης κινήθηκε σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση (εγκατάλειψη της δημόσιας ΠΦΥ, στήριξη σχεδόν αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα).
Χρήσιμο είναι να δούμε κάποια νούμερα: ο πληθυσμός >16 ετών είναι πάνω από 8.5 εκ. και το γεγονός ότι έχουν εγγραφεί κάτι παραπάνω από 3 εκ. πολίτες (από τα οποία τα 1.5 είχαν ήδη εγγραφεί από το 2018!!), προκύπτει ότι πάνω από 5 εκ πολίτες δεν έχουν εγγραφεί. Αυτό και μόνο του δείχνει εμφαντικά την αποτυχία του εγχειρήματος. Για την πλήρη κάλυψη του πληθυσμού χρειάζονται περίπου 4500 γιατροί ειδικότητας Γενικής Ιατρικής ή Παθολογίας. Στην δημόσια ΠΦΥ υπηρετούν ήδη 3340 γιατροί και καμία μέριμνα δεν υπήρξε ώστε να ενταχθούν στις λίστες των ΥΠΕ ως προσωπικοί γιατροί (καθώς ένας μικρός αριθμός από αυτούς εντάχθηκε το 2018) και βέβαια καμία προκήρυξη δεν έγινε για την κάλυψη των κενών στα ΚΥ, ενώ οι γιατροί που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση για τις ΤΟΜΥ το Γενάρη του 2021, ουδέποτε προσλήφθηκαν .
Η όλη υπόθεση έχει όμως και συνέχεια. Όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία πάει άκλαυτο το εγχείρημα της κυβέρνησης. Οι λόγοι για την απροθυμία πολλοί. Ο κυριότερος λόγος είναι πως ο νεοφιλελεύθερος και αντικρατιστής Πλεύρης προσπαθεί να μετατρέψει τους γιατρούς που θα συμβληθούν με τον ΕΟΠΥΥ σε κρατικούς (ούτε καν δημοσίους) υπαλλήλους, οι οποίοι οφείλουν να βρίσκονται σε υπηρεσία 24 ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο, χωρίς σαφή δικαιώματα και με σοβαρό ενδεχόμενο να επιστρατεύονται για τις ανάγκες του υποστελεχωμένου ΕΣΥ όποτε παραστεί ανάγκη. Όμως και οι αμοιβές δεν είναι ιδιαίτερα θελκτικές για τους γιατρούς που θα συμβληθούν ως προσωπικοί γιατροί. Όπως τόνισαν σε πρόσφατη διάσκεψη, εάν αφαιρεθούν ενοίκια, πάγιες δαπάνες, φόροι και γραμματειακή υποστήριξη, η καθαρή αμοιβή του γιατρού θα είναι σχεδόν ίδια με τη γραμματέα του ιατρείου. Τέλος, η τιμωρητική διάθεση απέναντι σε πολίτες που δεν επιλέξουν προσωπικό γιατρό θα απαξιώσει το θεσμό στα μάτια της κοινωνίας, αφού ο κ. Πλεύρης μετατρέπει σε καταναγκασμό ένα πρωταρχικό δικαίωμα, όπως αυτό της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Ήδη δηλώνει αναστολή, προσωρινά, της «τιμωρίας».
Το ένα λάθος όμως επιχειρείται να διορθωθεί με δεύτερο! Προκειμένου να «επικοινωνήσει» την άρνηση των γιατρών, ειδικά στο λεκανοπέδιο, ο κ. Πλεύρης υπέγραψε την απόφαση για την ένταξη στον θεσμό του Προσωπικού Ιατρού όλων των παθολογικών ειδικοτήτων όπως οι ιατροί ειδικότητας α) αιματολογίας, β) γαστρεντερολογίας, γ) ενδοκρινολογίας-διαβητολογίας, δ) καρδιολογίας, ε) νευρολογίας, στ) νεφρολογίας, ζ) ρευματολογίας, η) παθολογικής ογκολογίας, θ) πνευμονολογίας-φυματιολογίας και ι) φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης, οι οποίοι ασκούν ελευθέριο επάγγελμα και διατηρούν ιδιωτικό ιατρείο.
Προφανώς η διάσταση της κακής νομοθέτησης είναι δευτερεύουσα. Αξίζει όμως να επισημαίνεται, ως δείγμα ασχετοσύνης των “αρίστων”, συμπληρωματικά στην κριτική επί της ουσίας. Και η ουσία βέβαια είναι ότι δεν μπορούν να παίξουν ρόλο προσωπικού γιατρού οι γιατροί άλλων – πλην γενικής ιατρικής και παθολογίας – ειδικοτήτων και μάλιστα όλων συλλήβδην, ακόμα και αυτών που είναι κατεξοχήν νοσοκομειακές / ΜΗ πρωτοβάθμιες, όπως π.χ. αιματολόγοι, ογκολόγοι, νεφρολόγοι κλπ. Πρόκειται για μια εκτρωματική παραμόρφωση της ίδιας της φιλοσοφίας του θεσμού του οικογενειακού γιατρού. Τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχει καμμιά πρόβλεψη για παιδιάτρους, που αφορούν 2 με 2,5 εκατομμύρια παιδιών!! Ακόμα και το γεγονός ότι 30/9/22 (!) λήγουν οι συμβάσεις των ιδιωτών (οικογενειακών) παιδιάτρων με τον ΕΟΠΥΥ και δεν έχει γίνει οποιαδήποτε κίνηση, δείχνει την ανευθυνότητα της κυβέρνησης. Ο κ. Πλεύρης περιφέρεται τα κανάλια και διατρανώνει ότι οι παιδίατροι θα ενταχθούν στην ΠΦΥ τον Ιούνιο 2023 (τότε που δεν θα είναι Υπουργός!) και απαξιοί να απαντήσει για το θέμα σε κοινοβουλευτικές ερωτήσεις των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ!!
Η ΠΦΥ όμως είναι πάνω από όλα ένας χώρος Δημόσιας Υγείας, πολυπαραγοντικός, με συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας και στελέχωσης, εναρμονισμένο με τις κοινωνικές ανάγκες. Είναι προφανές ότι η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Μητσοτάκη αδυνατεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες.
Ο Κώστας Β. Μάρκου είναι Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών – Βουλευτής Αχαΐας ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ