Το βιβλίο «Η “άδηλος” ιστορία του ιατροφιλόσοφου Ευστάθιου – Επιστήμη και νεωτερικές ιδέες στη νοτιοανατολική Ευρώπη του όψιμου Διαφωτισμού» της Ίλιας Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
«Ἄδηλος ἡμῖν ἡ ἱστορία τοῦ ἀνδρός», έγραφε ο Γεώργιος Ζαβίρας για τον Ευστάθιο Αθανασίου (1766-1831) στο κατώφλι του 19ου αιώνα, όταν συνέτασσε το πρώτο εγχειρίδιο νεοελληνικής προσωπογραφίας. Σήμερα, η ιστορία του τυρναβίτη ιατροφιλόσοφου αναδύεται μέσα από την αλληλογραφία του με τον βιβλιοπώλη Καρλ Σβέτσκε και άλλες πηγές. Ανασυστήνονται οι σπουδές του στη Χάλλη, στα χρόνια μιας επιστημολογικής ανασυγκρότησης της ιατρικής, η μύησή του στον τεκτονισμό και η υιοθέτηση εκ μέρους του ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και η ζωή του στο Ιάσιο, όπου συμμετείχε σε μια ομάδα δημοκρατικών, εντάχθηκε στην τοπική ελίτ, ίδρυσε με άλλους αστούς ένα ελληνικό τυπογραφείο, συγκρότησε μια από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές βιβλιοθήκες στα Βαλκάνια, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, και πέθανε σε μια επιδημία χολέρας το 1831.
Η ανασύσταση της ιστορίας του Ευστάθιου συμβάλλει κυρίως στην επαγωγική ανίχνευση της ταυτότητας των ιατροφιλοσόφων του όψιμου Διαφωτισμού –των πρώτων εξειδικευμένων επιστημόνων της ελληνικής κοινωνίας– και του ρόλου τους ως μεσολαβητών τόσο στην εισαγωγή σύγχρονης επιστημονικής γνώσης στην καθημερινή και στην πνευματική ζωή, όσο και στη διάδοση νεωτερικών συμπεριφορών και ριζοσπαστικών πολιτικών ιδεών από τη Δύση στον βαλκανικό χώρο, κατά τις τρεις κρίσιμες δεκαετίες πριν από την Ελληνική Επανάσταση.
Η Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister είναι Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η έρευνά της εστιάζεται στις εποχές του Διαφωτισμού και του Ρομαντισμού και αφορά ζητήματα λογοτεχνίας, ιστορίας των ιδεών και των εννοιών, πολιτισμικής ιστορίας, εκδοτικής και ιστορίας του βιβλίου. Στις δημοσιεύσεις της συγκαταλέγονται τα βιβλία: Ο τεκτονισμός στην ελληνική κοινωνία και γραμματεία του 18ου αιώνα (Αθήνα 2010), Ευγένιος Βούλγαρης, Ἔκθεσις τῆς Ταυρικῆς Χερσοννήσου ἤτοι τῆς λεγομένης Μικρᾶς Ταταρίας. Έκδοση από τον αυτόγραφο κώδικα Mscr. Dresd. Da 54 (Αθήνα 2008), Griechenland, Zypern, Balkan und Levante. Eine kommentierte Bibliographie der Reiseliteratur des 18. Jahrhunderts (Eutin 2006) και ‘Graecia Mendax’. Das Bild der Griechen in der französischen Reiseliteratur des 18. Jahrhunderts (Βιέννη 2002). Έχει επιμεληθεί επιστημονικά, μόνη ή σε συνεργασία, τους συλλογικούς τόμους: Έλεγχος ιδεών και λογοκρισία από τις απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας έως το Σύνταγμα του 1844 (Αθήνα 2018), Ταξίδι, γραφή, αναπαράσταση: Μελέτες για την ταξιδιωτική γραμματεία του 18ου αιώνα (Ηράκλειο 2015) και Φαναριώτικα και αστικά στιχουργήματα στην εποχή του νεοελληνικού Διαφωτισμού (Αθήνα 2013).
