Πώς η ζωή οδήγησε τα κουρασμένα βήματα αστέγων στο Υπνωτήριο Αστέγων των Γιατρών του Κόσμου.
Κάθε βράδυ τα κρεβάτια στο Υπνωτήριο Αστέγων των Γιατρών του Κόσμου γεμίζουν με ανθρώπους. Eλληνες και αλλοδαπούς. Μικρούς και μεγάλους. Aντρες και γυναίκες. Τα τελευταία χρόνια χιλιάδες συνάνθρωποί μας βρήκαν για λίγο καιρό μια στέγη πάνω απ’ τo κεφάλι τους για έναν ανθρώπινο ύπνο. Για διαφορετικούς λόγους η ζωή τούς οδήγησε στην οδό Αλικαρνασσού στην Αθήνα. Γνωρίστηκαν μεταξύ τους, μοιράστηκαν προβλήματα, σκέψεις και ανησυχίες. Εγιναν φίλοι. Αργότερα είτε μεταπήδησαν σε κάποια άλλη δομή προσωρινής στέγασης είτε στάθηκαν ξανά στα πόδια τους ή, δυστυχώς, ξαναγύρισαν στον δρόμο.
Είναι μεσημέρι. Ο ήλιος φωτίζει τα πρόσωπα των ανθρώπων που μόλις τέλειωσαν το γεύμα τους στα κοινωνικά συσσίτια του Δήμου Αθηναίων. Ακριβώς δίπλα, στην οδό Αλικαρνασσού 49, βρίσκεται το κτίριο όπου φιλοξενείται το Υπνωτήριο Αστέγων των Γιατρών του Κόσμου στον Δήμο Αθηναίων. Στις έξι και μισή το απόγευμα οι πόρτες του θα ανοίξουν πάλι για να υποδεχτούν τους ωφελούμενους. Ανθρώπους διαφορετικής εθνικότητας που φιλοξενούνται στη δομή προσωρινά. Ενας ζεστός χώρος και ένα καθαρό και στρωμένο κρεβάτι τους περιμένουν.
Χτυπάμε το κουδούνι και μπαίνουμε μέσα. Ανεβαίνουμε στον πρώτο όροφο. Εκεί συναντάμε τη Χριστίνα Καταραχιά, τη Ματίνα Κατσιμπίρη και την Ελένη Παπαγεωργίου, τις δύο κοινωνικές λειτουργούς και την ψυχολόγο του υπνωτηρίου αντίστοιχα. «Πρόκειται για προσωρινή φιλοξενία των ανθρώπων που διαβιούν στον δρόμο. Δεν είναι μόνιμη λύση αλλά μεταβατική» μας ενημερώνει η Χριστίνα ενώ η Ματίνα συμπληρώνει: «Υπογράφουν για δέκα ημέρες φιλοξενίας στην αρχή. Κοιτάμε βέβαια πάντα τις ανάγκες κάθε ωφελούμενου». Ρωτάμε πόσο επί της ουσίας πρόκειται για προσωρινή διαμονή.
«Μπορεί η φιλοξενία να παραταθεί για αρκετούς μήνες. Ομως σίγουρα δεν φτάνει χρόνο» μας απαντάει η Ελένη. Αφήνουμε για λίγο τις συνομιλήτριές μας και ανεβαίνουμε στους πάνω ορόφους. Πρώτα κάνουμε στάση στο σαλονάκι. Εδώ κάθονται κάθε απόγευμα οι φιλοξενούμενοι και συζητούν ή βλέπουν τηλεόραση. Πιο πίσω είναι τα ντους και ο χώρος όπου απλώνουν τα ρούχα τους για να στεγνώσουν αφού τα πλύνουν.
«Βρέθηκα ξαφνικά στον δρόμο»
Ανεβαίνουμε ακόμη πιο ψηλά, στους ορόφους όπου είναι τα υπνοδωμάτια. Εκεί συναντάμε τον κ. Πάνο (δεν είναι το πραγματικό του όνομα, καθώς θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του). Καθόμαστε να τα πούμε στο κρεβάτι όπου κοιμάται. Αρχίζει να μας διηγείται ολόκληρη τη ζωή του. Τα μάτια του είναι τόσο εκφραστικά που αμέσως νιώθεις και εσύ τον πόνο του. «Είμαι από τη Ρουμανία και ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1992. Ημουν κοντά 20 χρόνων όταν άφησα πίσω γυναίκα και μωρό και ήρθα εδώ να δουλέψω. Μου είπε ένας φίλος για την Ελλάδα. Οτι οι άνθρωποι είναι ζεστοί, τα φαγητά μας μοιάζουν. Οτι θα βρούμε δουλειά. Περνούσα λίγους μήνες στην Ελλάδα και γύριζα για λίγους μήνες πίσω. Τότε περπατούσαμε από τη Γευγελή μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Γύρω στα 100 χλμ. Το έκανα αυτό για πέντε χρόνια μέχρι που χωρίσαμε με τη γυναίκα μου».
Τον ρωτάμε τι έκανε μετά και πώς τελικά κατέληξε άστεγος να φιλοξενείται στο υπνωτήριο. «Οταν χωρίσαμε έμεινα σχεδόν δύο χρόνια στη Ρουμανία. Ημουν κομμάτια και στεναχωρημένος. Πήρα την απόφαση να έρθω στην Ελλάδα μόνιμα. Κάθισα 17 ολόκληρα χρόνια εδώ χωρίς να επιστρέψω. Μιλούσα με την κόρη μου όμως και της έστελνα χρήματα. Έμαθα ύστερα από τρία χρόνια –σκέψου– για τον θάνατο του πατέρα μου. Δούλευα οξυγονοκολλητής σε διάφορες πόλεις. Από την Αθήνα και τη Σαλαμίνα μέχρι την Πάτρα και τη Ρόδο. Είχα τα χρήματά μου, το σπίτι μου, το φαγητό μου. Δεν ζήτησα ποτέ και τίποτε από κανέναν. Κάποια στιγμή αρρώστησα. Με πονούσε το στήθος μου. Δεν έβαζα μάσκα στη δουλειά. Κάπνιζα. Έπινα κάποιες φορές. Πήγα στη Ρουμανία και έκανα επέμβαση καρδιάς.
Όταν επέστρεψα εδώ έμεινα σε έναν φίλο που είχε γυναίκα και παιδιά. Μόνο για έναν ύπνο πήγαινα. Δεν μπορώ να δουλέψω πλέον. Είναι επικίνδυνο, μου είπε ο γιατρός. Ο φίλος μου όμως έφυγε για δουλειά σε ένα νησί και έτσι βρέθηκα σε μια νύχτα στον δρόμο. Κοιμήθηκα σε ένα παγκάκι και όταν ξύπνησα είδα ότι μου είχαν κλέψει την τσάντα στην οποία είχα όλα τα φάρμακά μου. Ευτυχώς ταυτότητα και άλλα στοιχεία με τη συνταγή μου από το νοσοκομείο τα είχα σε ένα μικρό τσαντάκι μέσα στο μπουφάν μου. Ετσι βρέθηκα στους Γιατρούς του Κόσμου και μετά στο υπνωτήριο. Είμαι τέσσερις μήνες εδώ».
«Eδώ έκανα φίλους και τα λέμε»
Στον πιο πάνω όροφο μας περιμένει ο κ. Φώτης. Και αυτός ωφελούμενος της δομής. Καθόμαστε στο κρεβάτι και πιάνουμε κουβέντα. Πρόσφατα, όπως μας είπε, βγήκε νικητής από ένα δύσκολο χειρουργείο. Είχε διαγνωστεί με καρκίνο. Τώρα είναι όρθιος. Πώς βρέθηκε όμως στον δρόμο; «Κάποια οικογενειακά προβλήματα και κάποιοι χειρισμοί με οδήγησαν εδώ που είμαι. Τα τελευταία τρία χρόνια είμαι άστεγος. Δούλευα οικοδομή. Έχω διαγνωστεί και με πάρκινσον. Δεν γίνεται πια να εργαστώ». Τον ρωτάμε αν έχει συγγενείς ή φίλους. «Οι γονείς μου έχουν φύγει. Δεν υπάρχει κανένας φίλος. Εδώ έκανα φίλους. Λέμε και τα προσωπικά μας» μας απαντά, ενώ στο πρόσωπό του έχουν αποτυπωθεί τα σημάδια που του χάραξε η ζωή.
Ρωτήσαμε πώς είναι η καθημερινότητά του: «Στις επτάμισι το πρωί φεύγουμε από το υπνωτήριο. Πάμε μια βόλτα στο πάρκο. Τρώμε, τα λέμε. Μετά το απόγευμα γυρνάμε πίσω. Καθόμαστε μαζί και συζητάμε. Κάνουμε υποχρεωτικά μπάνιο και πέφτουμε για ύπνο». Ο ίδιος κατάγεται από νησί αλλά, όπως μας εκμυστηρεύτηκε, δεν θέλει να ξαναγυρίσει ποτέ.
Κλείνοντας την κουβέντα μας τον ρωτάμε ποια συμβουλή θα έδινε σε κάποιον που η ζωή τον οδήγησε στην ίδια κατάσταση με εκείνον. «Να μην κλειστείς στον εαυτό σου. Αυτό θα του έλεγα. Κάποτε είχα καταλήξει αλκοολικός. Στα 27 μου κόντεψα να φύγω από το συκώτι μου. Το θέμα είναι να μη σε πάρει από κάτω και να μιλάς».
Μάστιγα για τους αστέγους η έλλειψη του ΑΜΚΑ
Το υπνωτήριο διαθέτει συνολικά 55 κλίνες. Το 70% των ωφελουμένων σήμερα, όπως μας ενημερώνουν οι Γιατροί του Κόσμου, είναι αλλοδαποί. Την περίοδο μετά την κρίση όμως ο κύριος όγκος ήταν ελληνικός πληθυσμός. Μέχρι το 2017 το 70% ήταν Ελληνες. Από τον Νοέμβριο του 2013 μέχρι και σήμερα σχεδόν 5.000 άνθρωποι έχουν φιλοξενηθεί στη δομή. Σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων είναι ότι και τον τελευταίο καιρό αρκετοί ωφελούμενοι έμειναν άστεγοι επειδή έχασαν τη δουλειά τους και τους έκαναν έξωση οι ιδιοκτήτες από το σπίτι όπου διέμεναν.
Οπως μας λένε οι δύο κοινωνικές λειτουργοί του υπνωτηρίου Χρ. Καταραχιά και Ματ. Κατσιμπίρη, το 2019 έχουν εξυπηρετήσει περισσότερο κόσμο σε σύγκριση με το 2018. Με την απόφαση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας βέβαια να ανακαλέσει την εγκύκλιο για την απόδοση ΑΜΚΑ σε πρόσφυγες και μετανάστες πρακτικά αποκλείστηκαν από τη δομή πάρα πολλοί ωφελούμενοι. Για να μείνει κάποιος στο υπνωτήριο, όπως μας ενημερώνουν η Χριστίνα και η Ματίνα, θα πρέπει ή να παραπεμφθεί από κάποιον οργανισμό ή να προσέλθει αυτοβούλως στη δομή. Υστερα παραπέμπεται για εξετάσεις (δερματολογική, ψυχιατρική και ακτινογραφία θώρακος).
Εδώ μπαίνει το πρόβλημα του ΑΜΚΑ με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αν δεν έχουν χαρτιά, πώς θα έρθουν; Οταν προσκομιστούν οι εξετάσεις και εφόσον υπάρχει διαθέσιμο κρεβάτι τότε ξεκινά η προσωρινή φιλοξενία. Χρήστες ναρκωτικών αλλά και ολόκληρες οικογένειες δεν είναι ανάμεσα στους ωφελούμενους.
«Σε δεύτερο στάδιο γίνεται η υποδοχή από εμάς εδώ. Ενημερώνουμε για τους κανονισμούς και υπογράφεται το συμφωνητικό» μας επισημαίνει η Χριστίνα. Όσον αφορά την ψυχολογική στήριξη, η Ελ. Παπαγεωργίου μας ενημερώνει: «Δεν είναι προαπαιτούμενο να περάσει ο ωφελούμενος από εμένα προτού εισαχθεί και αυτό διότι ήδη υπάρχει σαν βάση η ψυχιατρική γνωμάτευση που απαιτείται. Όταν έρχονται κάνουμε το πρώτο ραντεβού για να έχουμε εικόνα και έπειτα ανάλογα με την επιθυμία και των ίδιων μπορούν να με βλέπουν και να κάνουμε συνεδρίες. Δεν πάμε τόσο πολύ θεραπευτικά, γιατί μπορεί να φύγουν σύντομα και θα είναι δύσκολο για εκείνους. Συνήθως προσφέρουμε υποστήριξη και συμβουλευτική».
Πόσο δύσκολο είναι για τους αστέγους να σταθούν ξανά στα πόδια τους; «Υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις αλλά είναι λίγες. Οι περισσότεροι αναλώνονται αρκετές φορές στη λύση της προσωρινής στέγασης και επαναπαύονται. Ρόλο όμως παίζει και η ηλικία. Το πόσο εύκολο είναι να βρει κάποιος δουλειά. Εχουμε συνεργασία με τέτοιες δομές και εννοείται πως βοηθάμε όλους τους ωφελούμενους για να ενταχθούν και πάλι στον κοινωνικό ιστό» μας λένε, ενώ και οι τρεις επισημαίνουν: «Δεν είναι ντροπή να ζητάει κάποιος βοήθεια».
Φωτογραφίες: Eurokinissi/ Γιώργος Κονταρίνης
