Με την κρίση του κόστους διαβίωσης, τη μαζική φτωχοποίηση τεράστιων τμημάτων του πληθυσμού της Ευρώπης –και πέραν αυτής– και την ένταση των ανισοτήτων να έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας, δύο παράγοντες έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής όσον αφορά την εκτίναξη των τιμών των ακινήτων: η βραχυχρόνια μίσθωση και τα προγράμματα χορήγησης Χρυσής Βίζας (Golden Visa).
Τα προγράμματα αυτά αλλά και η επέκταση των πλατφορμών βραχυχρόνιων μισθώσεων πέραν των ΗΠΑ πέρασαν τον Ατλαντικό λίγο μετά την αντίστοιχη επέλαση της οικονομικής κρίσης, καθώς τα ευρωπαϊκά κράτη που υπέφεραν από τις συνέπειες της κρίσης έψαχναν τρόπους να αυξήσουν περαιτέρω τα έσοδά τους. Τα προγράμματα Golden Visa ήρθαν στην Ευρώπη μόλις το 1994, με τη Βρετανία να είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που πρόσφερε άδεια παραμονής –και αργότερα υπηκοότητα– σε όλους όσοι επένδυαν σε ακίνητα πάνω από ένα αρκετά μεγάλο ποσό. Μετά το 2007-08 η πρώτη από τις πληττόμενες χώρες που έδωσε κίνητρα σε μη Ευρωπαίους να επενδύσουν στα ακίνητά της ήταν η Πορτογαλία (2012), ακολούθησε η Ισπανία (2013) και εν συνεχεία η Ελλάδα, με το πρόγραμμα κινήτρων να αρχίζει το 2013.
Επικίνδυνα και ασύμφορα
Καθώς όμως τα χρόνια της κρίσης περνούσαν και έδιναν τη σειρά τους στην κρίση του κόστους διαβίωσης, εξαιτίας τόσο των πολιτικών πρακτικών των κυβερνήσεων όσο και του πολέμου στην Ουκρανία, τα προγράμματα αυτά αποδείχτηκαν και «επικίνδυνα» πέρα από ασύμφορα. Στην πάροδο των χρόνων τα έσοδα ουσιαστικά ήταν κάτω των αναμενόμενων στόχων, ενώ μη Ευρωπαίοι πολίτες μαζί με την άδεια παραμονής απέκτησαν πρόσβαση στη ζώνη Σένγκεν και παράλληλα εκτίναξαν τις τιμές των ακινήτων (σχετική επιστημονική αμερικανοβρετανική έρευνα του 2021 καταδεικνύει ιδιαίτερα τη δομή της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα), στρεβλώνοντας ουσιαστικά την αγορά για τους ντόπιους.
Προκειμένου να δώσει λύση στο φλέγον πρόβλημα της ακριβής στέγης, η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι από τον Απρίλιο τα προγράμματα Golden Visa διακόπτονται και πως σκοπεύει να νομοθετήσει άμεσα την επιβολή φόρου 100% σε όλες τις αγορές ακινήτων από μη Ευρωπαίους στη χώρα. Σύμφωνα με τις σχετικές ανακοινώσεις από τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ, το σχέδιο αυτό έχει στόχο να αντιμετωπιστεί η κρίση στέγασης, καθώς, όπως το έθεσε ο ίδιος, «η Δύση είναι αντιμέτωπη με μια καθοριστική πρόκληση: να μη γίνει μια κοινωνία χωρισμένη σε δύο τάξεις, αυτή των πλούσιων ιδιοκτητών και των φτωχών ενοικιαστών». Οι τιμές των ακινήτων σε όλη την Ευρώπη μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια έχουν αυξηθεί κατά 48%, εν αντιθέσει με τα εισοδήματα των νοικοκυριών, όπως τόνισε ο Σάντσεθ.
Κατά την ισπανική κυβέρνηση, ο νόμος που σκοπεύει να φέρει προς ψήφιση (επειδή όμως είναι κυβέρνηση μειοψηφίας δεν είναι σίγουρο ότι θα περάσει) προβλέπει επίσης μέτρα για την επέκταση των προγραμμάτων κοινωνικής στέγασης, ενώ δίνει κίνητρα για ανακαίνιση και μίσθωση σε λογικές τιμές αλλά και για τον περιορισμό των βραχυχρόνιων – εποχικών μισθώσεων. Οπως ανέφερε ο Ισπανός πρωθυπουργός, το 2023 περίπου 27.000 ακίνητα πωλήθηκαν σε πολίτες χωρών εκτός ΕΕ, όμως όλα αγοράστηκαν για καθαρά κερδοσκοπικούς λόγους και όχι για διαμονή σε αυτά, κάτι που δεδομένων των συνθηκών, όπως τόνισε ο ίδιος, δεν μπορεί να είναι πλέον ανεκτό. Η Ισπανία άλλωστε εισήλθε στην οικονομική κρίση στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, όταν έσκασε η φούσκα στο real estate –μάλιστα «φούσκωνε» επί περίπου τρεις δεκαετίες κι έσκασε ύστερα από αυτήν των ΗΠΑ–, που πυροδότησε τη μεγάλη ύφεση στη χώρα.
Ολοι αναθεωρούν
Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Σάντσεθ –αν και εφόσον περάσουν και έχουν τον αντίκτυπο που αναμένει η κυβέρνηση– έρχονται την ώρα που όλες οι ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες προσφέρουν προγράμματα Golden Visa είτε έχουν αναθεωρήσει προς τα επάνω το ύψος των επενδύσεων σε ακίνητα, ώστε να λάβει άδεια παραμονής και εν συνεχεία υπηκοότητα ο αγοραστής, είτε έχουν σταματήσει να προσφέρουν άδεια παραμονής για επενδύσεις σε real estate και τις κατευθύνουν προς άλλες επενδύσεις. Στην Πορτογαλία επί παραδείγματι από τις αρχές του 2025 απαγορεύτηκε η χορήγηση άδειας παραμονής σε μη Ευρωπαίους επενδυτές ακινήτων και πλέον χορηγείται μόνο για επενδύσεις άνω των 250.000 ευρώ σε διάφορους τομείς που είναι πιο παραγωγικοί.
Συνολικά τα προγράμματα Golden Visa έβαλαν στις οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών που τα πρόσφεραν 25 δισ. δολάρια σε περίπου δώδεκα χρόνια, εκ των οποίων το ένα τρίτο κατέληξε στην Πορτογαλία, που πλέον έχει γίνει γνωστή ως προορισμός όχι μόνο τουριστών αλλά και «ψηφιακών νομάδων» και ηλικιωμένων από τη βόρεια Ευρώπη κυρίως που θέλουν να αγοράσουν σπίτι και να πάρουν βίζα. Η τάση αυτή, όπως και στην Ισπανία αλλά και στην Ελλάδα, είχε αποτέλεσμα χιλιάδες Πορτογάλοι να μην μπορούν πλέον να ζήσουν με τον μέσο μισθό σε πόλεις όπως η Λισσαβώνα και έτσι αναγκάστηκαν να μετοικίσουν. Ακόμη και οι αυξήσεις στον μέσο μισθό που πλέον έχει φτάσει στα 1.250 ευρώ στην Πορτογαλία –ήταν κολλημένος για χρόνια κάτω από τα 1.000 ευρώ– δεν επαρκούν για να καλύψουν τα καθημερινά έξοδα, δεδομένου ότι οι τιμές στα ακίνητα έχουν αυξηθεί κατά 96,2% σε σχέση με το 2010.
Διαβάστε επίσης
