Από το Σάββατο, η επίθεση της ισλαμιστικής οργάνωσης έχει συγκλονίσει με τη σφοδρότητά της την παγκόσμια κοινή γνώμη. Ποια είναι όμως η οργάνωση που έπιασε στον ύπνο τον ισχυρότερο στρατό της περιοχής;
Δομή και ηγετικές μορφές
Η Χαμάς έχει μια σειρά από ηγετικά όργανα που εκτελούν διάφορες πολιτικές, στρατιωτικές και κοινωνικές λειτουργίες. Ο Ισμαήλ Χανίγια υπηρετεί επί του παρόντος ως πολιτικός αρχηγός, έχοντας αντικαταστήσει τον μακροχρόνιο ηγέτη Χαλέντ Μεσάαλ το 2017. Ο Χανίγια δραστηριοποιείται από τη Ντόχα του Κατάρ από το 2020, σύμφωνα με πληροφορίες επειδή η Αίγυπτος περιορίζει τη μετακίνησή του προς και από τη Γάζα. Οι ηγέτες της Χαμάς εδραίωσαν την παρουσία τους στο Κατάρ μετά τη διαμάχη με τον προηγούμενο οικοδεσπότη τους, τη Συρία, όταν Παλαιστίνιοι πρόσφυγες συμμετείχαν στην εξέγερση του 2011 που προηγήθηκε του συριακού εμφυλίου πολέμου. Ορισμένα ανώτερα στελέχη της Χαμάς φέρονται να λειτουργούν από τα γραφεία της οργάνωσης στην Τουρκία.
Η γενική πολιτική καθορίζεται από ένα γενικό συμβουλευτικό όργανο, που συχνά ονομάζεται πολιτικό γραφείο, το οποίο λειτουργεί στην εξορία. Οι καθημερινές υποθέσεις στη Γάζα επιβλέπονται από τον Γιάχια Σινβάρ, ο οποίος προηγουμένως ήταν επικεφαλής της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς και εξέτισε είκοσι δύο χρόνια σε ισραηλινή φυλακή ως ο εγκέφαλος της απαγωγής και της δολοφονίας δύο Ισραηλινών στρατιωτών. Ήταν ανάμεσα στους περισσότερους από χίλιους Παλαιστίνιους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν το 2011 με αντάλλαγμα έναν Ισραηλινό στρατιώτη που κρατούσε η Χαμάς. Από τον Ιούνιο του 2021, de facto πρωθυπουργός της Γάζας είναι ο Ισάμ αλ Νταλίς.
Οι τοπικές επιτροπές διαχειρίζονται ζητήματα βάσης στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Ο Μαρουάν Ίσσα και ο Μοχάμεντ Ντέιφ διοικούν τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς, τις Ταξιαρχίες Izz ad-Din al-Qassam. Οι ισραηλινές δυνάμεις δολοφόνησαν τον ιδρυτή της πολιτοφυλακής, Σάλαχ Σεχαντέ, σε αεροπορική επιδρομή το 2002. Δεκαπέντε άμαχοι σκοτώθηκαν στην επίθεση, εστιάζοντας τον ισραηλινό και διεθνή έλεγχο σε τέτοιες τακτικές. Οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν τον Γιασίν, τον ιδρυτή της Χαμάς, το 2004.
Παράλληλα, ο Σαλέχ αλ Αρουρί φέρεται να είναι επικεφαλής του κλάδου της Χαμάς στο Λίβανο. Ανέλαβε επίσης την ηγεσία της ομάδας στη Δυτική Όχθη μετά από εσωτερικές εκλογές που ολοκληρώθηκαν το 2021, ενώ ο Μεσάαλ επιλέχθηκε να ηγηθεί του γραφείου της διασποράς και ο Σαλαμέχ Κατάουι εξελέγη για να διαχειριστεί τις υποθέσεις των φυλακισμένων μελών της Χαμάς.
Πώς χρηματοδοτείται η Χαμάς;
Ως χαρακτηρισμένη τρομοκρατική οντότητα, η Χαμάς έχει αποκοπεί από την επίσημη βοήθεια που παρέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στην Παλαιστινιακή Αρχή (PLO) στη Δυτική Όχθη. Ιστορικά, Παλαιστίνιοι ομογενείς και ιδιώτες δωρητές στον Περσικό Κόλπο παρείχαν μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης του κινήματος. Επιπλέον, ορισμένες ισλαμικές φιλανθρωπικές οργανώσεις στη Δύση έχουν διοχετεύσει χρήματα σε ομάδες κοινωνικών υπηρεσιών που υποστηρίζονται από τη Χαμάς, προκαλώντας πάγωμα περιουσιακών στοιχείων από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.
Η οικονομική κατάσταση της Γάζας είναι τραγική. Η Αίγυπτος και το Ισραήλ έκλεισαν σε μεγάλο βαθμό τα σύνορά τους μαζί της το 2006–07, περιορίζοντας την κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων προς και από την επικράτεια. Οι δύο χώρες διατηρούν τον αποκλεισμό, αποκόπτοντας το έδαφος από το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου και αναγκάζοντας περισσότερους από δύο εκατομμύριο Παλαιστίνιους της Γάζας να βασίζονται στη διεθνή βοήθεια. Το Ισραήλ επιτρέπει στο Κατάρ να παρέχει βοήθεια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων μέσω της Χαμάς. Άλλη ξένη βοήθεια φθάνει γενικά στη Γάζα μέσω των υπηρεσιών του ΟΗΕ.
Φορολογία μέσα στις… σήραγγες
Για χρόνια μετά την έναρξη του αποκλεισμού, η Χαμάς εισέπραττε έσοδα φορολογώντας τα αγαθά που διακινούνταν μέσα από ένα εξελιγμένο δίκτυο σηράγγων που παρέκαμπτε το πέρασμα των Αιγυπτίων στη Γάζα. Αυτό έφερε βασικά είδη όπως τρόφιμα, φάρμακα και φθηνό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή, καθώς και δομικά υλικά, μετρητά και όπλα. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Άμπντελ Φατάχ αλ-Σίσι το 2013, το Κάιρο έγινε εχθρικό προς τη Χαμάς, την οποία έβλεπε ως προέκταση του κύριου εγχώριου αντιπάλου της, της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ο αιγυπτιακός στρατός έκλεισε τις περισσότερες από τις σήραγγες παραβιάζοντας το έδαφός του, ενώ διεξήγαγε μια αντιτρομοκρατική εκστρατεία εναντίον ενός κλάδου του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους στην πλευρά του στα σύνορά του, στη χερσόνησο του Σινά. Η Αίγυπτος άρχισε να επιτρέπει σε ορισμένα εμπορικά αγαθά να εισέρχονται στη Γάζα μέσω της συνοριακής της διέλευσης Salah al-Din το 2018. Από το 2021,εισέπραξε άνω των 12 εκατομμυρίων δολαρίων το μήνα από φόρους σε αιγυπτιακά προϊόντα που εισάγονται στη Γάζα.
Σήμερα, το Ιράν είναι ένας από τους μεγαλύτερους χορηγούςς της Χαμάς, συνεισφέροντας κεφάλαια, όπλα και εκπαίδευση. Αν και το Ιράν και η Χαμάς διέκοψαν για λίγο μετά την υποστήριξη των αντίπαλων πλευρών στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, το Ιράν παρέχει επί του παρόντος περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στη Χαμάς, και άλλες παλαιστινιακές ομάδες που έχουν χαρακτηριστεί τρομοκρατικές οργανώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, οι κυρώσεις των ΗΠΑ που επιβλήθηκαν μετά την αποχώρηση της Ουάσιγκτον το 2018 από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν έχουν περιορίσει την ικανότητα της Τεχεράνης να χρηματοδοτεί τους ξένους εταίρους της .
Η Τουρκία υπήρξε ένας άλλος σθεναρός υποστηρικτής της Χαμάς —και επικριτής του Ισραήλ— μετά την άνοδο του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία το 2002. Αν και η Άγκυρα επιμένει ότι υποστηρίζει μόνο πολιτικά τη Χαμάς, έχει κατηγορηθεί ότι χρηματοδοτεί την τρομοκρατία της Χαμάς, μεταξύ άλλων μέσω της βοήθειας που εκτρέπεται από την Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού.
Διαβάστε σχετικά: Χαμάς: H ισλαμική οργάνωση που κυριαρχεί στη Γάζα