Η Ιρανή κινηματογραφίστρια Talayeh Atlasi (γενν. 1982) έχει κάνει ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ στο Ιράν, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο και έχει συνεργαστεί με διεθνείς επαγγελματίες καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές. Από το 2017 συνδράμει ως διερμηνέας στις διαδικασίες ασύλου στην Ελλάδα. Σε αυτή της τη θητεία ήρθε σε στενή επαφή με τους πρόσφυγες και είδε από κοντά τα προβλήματα ένταξής τους, αλλά και τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσής τους στα camps που στήθηκαν στα ελληνικά νησιά. Το Documento μίλησε μαζί της και παρουσιάζει την ιστορία της, όπως την αφηγήθηκε η ίδια.
Πώς προέκυψαν το θέατρο και η σκηνοθεσία
Γεννήθηκα στο Ιράν, στην περιοχή Shemiran, που είναι στα Βόρεια της Τεχεράνης. Προέρχομαι από μια αστική οικογένεια, της οποίας η μητέρα μου, έχοντας σπουδές Αγγλικής γλώσσας και φιλολογίας στο Λονδίνο, δίδασκε την αγγλική γλώσσα και από την άλλη ο πατέρας μου, διαπρεπής στον χώρο του real estate, βρίσκονταν πάντα στο πλευρό το δικό μου και της αδερφής μου για να συνεχίσουμε στον δύσκολο δρόμο της σκηνοθεσίας στο Ιράν.
Από τα σχολικά μας ακόμη χρόνια, εγώ και η αδερφή μου, μαζί με μια συμμαθήτριά μας ενώ θα έπρεπε να προετοιμαζόμαστε για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, εμείς ολημερίς ασχολούμασταν με τον κινηματογράφο και προσπαθούσαμε να αντλήσουμε πληροφορίες από όσες διαθέσιμες πηγές ήταν προσβάσιμες για το κοινό, καθώς λόγω της λογοκρισίας πολλές δεν δημοσιεύονταν στο κοινό.
Το καλοκαίρι λοιπόν αφού τελειώσαμε το σχολείο, ο πατέρας μου ήρθε σε επαφή με έναν φίλο του, διακεκριμένο παραγωγό, για να του ζητήσει την συμβουλή του για το πως θα προχωρήσουμε στον χώρο της σκηνοθεσίας και η απάντηση που έλαβε ήταν άκρως αποτρεπτική: «’Μην αφήσεις το κορίτσι σου σε αυτό τον χώρο, δεν θα επιβιώσει» και επειδή από την φύση μου είμαι αντισυμβατική, από εκείνη την στιγμή για εμένα ξεκίνησε το ομορφότερο ταξίδι της ζωής μου…Γιατί δεν υπάρχει τίποτα που δεν μπορείς να κάνεις…
Εκείνο το καλοκαίρι λοιπόν, γράφτηκα σε ένα course και για να το ολοκληρώσω έπρεπε να κάνω μια ερασιτεχνική ταινία και έτσι επέλεξα να κάνω την ταινία μου στο Μουσείο «Contemporary Art Museum» της Τεχεράνης. Εκεί λοιπόν, ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τη μαγεία της σκηνοθεσίας, με κάμερες, φώτα, βοηθούς… Και τότε ήταν που ισχυροποιήθηκε ακόμη περισσότερο στο μυαλό μου η πεποίθηση ότι όχι απλά θα επιβιώσω σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο όπως έσπευσε να συμβουλεύσει τον πατέρα μου ο φίλος του, αλλά θα διακριθώ και θα αλλάξω τον χώρο.
Εισήχθησα στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, στην μικροβιολογία, αλλά όπως καταλαβαίνετε, το «μικρόβιο» της σκηνοθεσίας είχε εγκατασταθεί για τα καλά πλέον μέσα μου. Κατά την διάρκεια του πανεπιστήμιου έκανα τις τρεις πρώτες μου ταινίες και κατάφερα να εισέλθω με υποτροφία στο πανεπιστήμιο κινηματογράφου της Τεχεράνης ονόματι Soore όπου ξεκίνησα να παρακολουθώ τα courses για σκηνοθεσία. Παραμέρισα εκ των πραγμάτων το πρώτο πανεπιστήμιο, αφού το Soore έγινε το δεύτερο σπίτι μου. Μπαινόβγαινα στα studio του πανεπιστημίου και ήταν σαν να ανακάλυπτα έναν καινούργιο κόσμο.
Οι πρώτες διακρίσεις στο Ιράν και η εγκατάσταση στην Ιταλία
Μέχρι και το 2009 και την λεγόμενη Πράσινη Επανάσταση (όταν αποφασίσαμε με την αδερφή μου να φύγουμε από το Ιράν για την Ρώμη), η καθημερινή παρουσία μου στο Soore με έφερε σε επαφή με τους καθηγητές μου οι οποίοι με λόγια απλά με ενέπνευσαν να συνεχίσω παρά τις αντιξοότητες του ανδροκρατούμενου χώρου του κινηματογράφου στην χώρα μου και η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μου ονόματι «The Guardian of Angel» σε συμπαραγωγή με την Iranian Youth Cinema Society και την National Petroleum Company και η οποία πραγματεύονταν την μόλυνση των υδάτων από τις εταιρείες άντλησης πετρελαίου ήταν γεγονός. Η ταινία μου διακρίθηκε πολλάκις και σε πολλά διεθνή φεστιβάλ, ωστόσο το βραβείο από φεστιβάλ της χώρας μου το έλαβα ενόσω ήμουν εκτός χώρας και αυτό ακόμη με στενοχωρεί.
Ερχόμενες στην Ευρώπη…
Το 2009 και με την έναρξη της Πράσινης Επανάστασης αποφασίσαμε να μεταβούμε στην Ιταλία για να σπουδάσουμε εξ’ ολοκλήρου κινηματογράφο. Εγγραφήκαμε μαζί με την αδερφή μου στο πανεπιστήμιο της Ρώμης στο τμήμα Λογοτεχνίας και Φιλοσοφίας με κατεύθυνση τον κινηματογράφο.
Δεν θα ωραιοποιήσω την κατάσταση. Σίγουρα φύγαμε από την άτυπη «κοινωνική ιεραρχία» του Ιράν όπου ενδεχομένως σε διάφορες περιπτώσεις και εργασιακούς χώρους η ανδρική φιγούρα να υπερτερεί συγκριτικά με το γυναικείο φύλο, ωστόσο στην Ιταλία είχαμε να παλέψουμε και με ένα άλλο στοιχείο του προφίλ μας. Το ότι ήμασταν πολίτες τρίτης χώρας…
Περάσαμε χρόνια δύσκολα με παράλληλες εργασίες για να εξασφαλίσουμε το εισόδημα που απαιτούνταν ώστε να κάνουμε την μετάβαση από τη φοιτητική βίζα στην άδεια παραμονής για εργασία, ωστόσο δεν βαρυγκωμώ. Στο πανεπιστήμιο της Ρώμης κατάφερα να δημιουργήσω άλλες δύο μικρού μήκους ταινίες με τίτλο «Metroman» και «Dandolo» οι οποίες συμμετείχαν σε πληθώρα διεθνών φεστιβάλ και διακρίσεις.
Η άφιξη στην Ελλάδα
Με την έκρηξη της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη και στην Ελλάδα το 2016 και λόγω της μητρικής μου γλώσσας που είναι τα Ιρανικά φαρσί (η μοντέρνα έκδοση των Αφγανικών νταρί), κλήθηκα από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου να συνδράμω μέσω της διερμηνείας στις διαδικασίες ασύλου στην Ελλάδα.
Έφτασα στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2017 και συνειδητοποίησα ιδίοις όμμασι τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλαν υπάλληλοι και κρατικές αρχές για να τηρηθούν όλα τα πρωτόκολλα των διεθνών συμβάσεων.
Πέρασα από όλα τα πολύπαθα νησιά του Αιγαίου (Λέσβο, Σάμο, Χίο, Κω, Λέρο) τα οποία αποτέλεσαν τις περιοχές πρώτης υποδοχής αυτών των δυστυχισμένων ανθρώπων. Σκοπός της ζωής μου πάντα έλεγα ότι ήταν η σκηνοθεσία, ωστόσο δεν μετανιώνω που ασχολήθηκα τα δύσκολα χρόνια του προσφυγικού με αυτούς τους ανθρώπους. Ήμουν μια απλή διερμηνέας, αλλά κρατάω τις στιγμές που χρειάστηκε να τους ανακοινώσω ένα καλό μήνυμα μέσα σε όλη την μαυρίλα που έζησαν όλη τους την ζωή όπως την λήψη προσφυγικού καθεστώτος ή την αποδοχή οικογενειακής επανένωσης με μέλη της οικογένειάς τους σε άλλη κράτη μέλη της Ευρώπης.
Σκηνοθετικά μπορεί χρονικά να έμεινα πίσω, αλλά έγινα καλύτερος άνθρωπος. Έμαθα να εκτιμώ και να χαίρομαι με μικρά πράγματα που στην πρότερη ζωή μου και ενδεχομένως και στην δική σας περνάνε ως ασήμαντα. Δεν θα τα ξεχάσω ποτέ αυτά τα χρόνια.
Κατά την άφιξή μου στην Ελλάδα γνώρισα τον σύντροφό μου και μετέπειτα σύζυγό μου και ακούραστο ανθρωπιστή στο προσφυγικό, του οποίου το μεγαλείο της ψυχής με έκανε ασυνείδητα να παραμερίσω για λίγο το σκηνοθετικό μου πάθος. Να σας πω και κάτι; Τον ευχαριστώ για αυτό, δεν μετανιώνω.
Η σκηνοθετική πορεία μου στην Ελλάδα
Και φτάνουμε στην δολοφονία της Mahsa Amini τον Σεπτέμβριο του 2022 επειδή δεν φορούσε την μαντίλα σύμφωνα με τα πρότυπα της αστυνομίας ηθών. Γεγονός που σόκαρε την διεθνή κοινότητα. Η Mahsa και ο τραγικός θάνατός της δεν πρέπει να ξεχαστεί. Πρέπει να γίνει σύμβολο εάν θέλουμε να μιλάμε για ένα κόσμο ισότιμο για όλους/ες. Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι οι γυναίκες δεν απολαμβάνουν ισότιμες ευκαιρίες και συμπεριφορές ανά τον κόσμο. Κάτι που για εδώ θεωρείται αυτονόητο όπως το μακιγιάζ, η βόλτα με φίλους, κάπως πιο προοδευτικό ρούχο, σε άλλες χώρες θεωρείται θανάσιμο αμάρτημα.
Η τελευταία μου ταινία με τίτλο «Uncolored Marriage» έγινε προς τιμήν της Mahsa. Επέστρεψα στο Ιράν με σκοπό να κάνω την εν λόγω ταινία. Με πολλές δυσκολίες την ολοκλήρωσα και νιώθω υπερήφανη που έβαλα έστω ένα λιθαράκι ώστε να μην ξεχαστεί ο άδικος θάνατος της Mahsa. Το «Uncolored Marriage» ταξιδεύει σε διεθνή φεστιβάλ και «υιοθετήθηκε» από την Διεθνή αμνηστία Ελλάδος για την καμπάνια της για τη θέση της γυναίκας στο Ιράν.
Το «Uncolored Marriage» συνεχίζει να πρωταγωνιστεί και να βραβεύεται, αλλά αυτό που με κάνει ευτυχισμένη πραγματικά είναι ότι δεν θα επιτρέψει να ξεχαστεί ο άδικος θάνατος της Mahsa. Για αυτό την γύρισα και αυτό θα συνεχίσω να κάνω.
Τα επόμενα βήματα
Ως προς τα επόμενα σκηνοθετικά μου βήματα, τελειώνω ένα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ που έγινε στην Ρώμη και αφορά έναν σπουδαίο ποιητή που θα μου επιτρέψετε ακόμη να μην αναφέρω κάτι παραπάνω καθώς θα συζητηθεί λόγω της ιστορικότητας του προσώπου. Επίσης, βρισκόμαστε σε προχωρημένες συζητήσεις με τα στελέχη της εταιρείας μου για την έναρξη μιας ακόμη ταινίας μεγάλου μήκους που θα έχει βιογραφικά στοιχεία και θα αφορά τον ανταγωνισμό στις παιδικές ηλικίες και πως επιδρά στην ψυχοσύνθεση των παιδιών.
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να ξαναπώ ότι η ισότιμη θέση της γυναίκας σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας δεν είναι αυτονόητη. Απαιτεί συνεχείς αγώνες για την υπενθύμιση του αυτονόητου. Και αυτό πρέπει να κάνει ο καθένας μας από όποια θέση κατέχει και υπηρετεί. Εν κατακλείδι, εύχομαι να ξημερώσει μια μέρα όπου όλοι οι άνθρωποι του κόσμου θα είναι ισότιμοι και θα λαμβάνουν την προστασία και τις ελευθερίες, που για άλλους πολιτισμούς ανά την υφήλιο είναι αυτονόητοι.