Το Documento απευθύνθηκε στην επιμελήτρια, θεωρητικό τέχνης και ιδρύτρια του ινστιτούτου σύγχρονης τέχνης State of Concept για να γράψει την άποψή της σχετικά με όσα συμβαίνουν στον χώρο των εικαστικών εξαιτίας της πανδημίας
Στα µέτρα που ανακοινώθηκαν για τον πολιτισµό δεν περιλαµβανόταν πουθενά η σύγχρονη τέχνη, εκτός από τα µουσεία. ∆εν µας έκανε καµία έκπληξη. Η σύγχρονη τέχνη δεν είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου Πολιτισµού εδώ και πολλές δεκαετίες. Ο λόγος είναι η έλλειψη ανθρώπων σε καίριες θέσεις ευθύνης µε ειδίκευση στα εικαστικά και γνώση της αγοράς τέχνης, των µουσείων, των φουάρ, των ρευµάτων και των τάσεων που διαµορφώνουν το πεδίο στη σύγχρονη παγκόσµια εικαστική σκηνή.
Η Ελλάδα είναι απλώς θεατής, γιατί η πληθώρα των κονδυλίων κατευθύνεται στην αρχαία πολιτιστική κληρονοµιά. Σηµαντικοί Ελληνες της µοντέρνας τέχνης, όπως ο Τάκης, η Χρύσα, ο Κανιάρης ή ο Κεσσανλής, πέθαναν χωρίς να υπάρχει καµία δοµή να τους στηρίζει. Το «η Ελλάδα µε πληγώνει» ισχύει 100% για τον κλάδο µας. Το πρώτο πρόβληµα είναι η έλλειψη γνώσης και χαρτογράφησης της εικαστικής οικολογίας από το υπουργείο. Το δεύτερο είναι ότι δεν υπήρξε ποτέ ένα όραµα για τα σύγχρονα εικαστικά από κανέναν υπουργό τα τελευταία 30 χρόνια. Χωρίς γνώση δεν υπάρχει όραµα, άρα δεν υπάρχει στρατηγική, δεν δηµιουργούνται δοµές για ένα πλαίσιο στήριξης και δεν στηρίζονται όσοι κάνουν σηµαντικά βήµατα εντός και εκτός. Επίσης δεν υπάρχουν καταρτισµένοι άνθρωποι στον κρατικό µηχανισµό για να αξιολογήσουν τι συνιστά «αξιόλογη καριέρα στο εξωτερικό».
Ο µεγάλος ελέφαντας µέσα στο δωµάτιο παραµένει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η πληγή του ΕΜΣΤ είναι απόδειξη της έλλειψης στρατηγικής. Το ΕΜΣΤ θα έπρεπε να αναδιοργανωθεί µε σύγχρονο καταστατικό που να ανταποκρίνεται σε αντίστοιχα µοντέλα του εξωτερικού µέσα από ειδικό νοµοθετικό πλαίσιο, όπως έγινε µε το Μουσείο της Ακρόπολης, και να υπάρξει πολιτική βούληση για την πλήρη λειτουργία του, µε ανθρώπους –και πάλι εδώ θα το τονίσω– που να έχουν αδιαµφισβήτητα αξιόλογα βιογραφικά που αναγνωρίζονται σε παγκόσµιο επίπεδο και δεν είναι απλώς «ηµέτεροι» του εκάστοτε κοµµατικού σωλήνα που παραµένουν µόνιµοι υπάλληλοι χωρίς να παράγουν έργο, όπως έχουµε συνηθίσει από τη µεταπολίτευση και έπειτα.
Η αρχαιολατρία από τη µία και η αδιαφορία για τον σύγχρονο πολιτισµό από την άλλη αποτελούν δύο από τους πολλούς λόγους που εκφασίζεται η ελληνική κοινωνία, καθότι δεν δηµιουργούµε καλλιεργηµένους πολίτες
Χάνουµε και σε οικονοµικό επίπεδο από αυτή την κακή πραγµατικότητα. Η Ελλάδα µετά την έλευση της documenta 14 στην Αθήνα αποτελεί πόλο έλξης εικαστικών που έρχονται από το εξωτερικό για να ζήσουν εδώ, να εργαστούν. Οι δυνατότητες εργασίας όµως είναι ελάχιστες χωρίς δοµές. Στην τεράστια λίστα µε τους ΚΑ∆ του υπουργείου Οικονοµικών όσοι κωδικοί αφορούν τα εικαστικά είναι απαρχαιωµένοι. Το ΥΠΠΟΑ µόλις άνοιξε την πλατφόρµα artandcultureprofessionals.gov.gr. Οµως οι κωδικοί που είναι διαθέσιµοι δεν αντιστοιχούν στη σύγχρονη πραγµατικότητα του κλάδου. Το επάγγελµα του επιµελητή σύγχρονης τέχνης δεν υπάρχει καν, ο εικαστικός επίσης. ∆ύο επαγγέλµατα που αποτελούν το Α και το Ω για τα εικαστικά. Πρέπει κανείς σύµφωνα µε το υπουργείο Εργασίας να είναι ή ζωγράφος ή γλύπτης ή χαράκτης. Λογικές που ανήκουν σε µια ταξινόµηση που δεν ήταν επιστηµονικά επαρκής ούτε τη δεκαετία του ’70. Για να δώσω ένα παράδειγµα, αν η γνωστή και ως «γιαγιά της περφόρµανς» Μαρίνα Αµπράµοβιτς αποφασίσει να µεταφέρει την εργασία της εδώ, δεν υπάρχει ΚΑ∆ για να την αντιπροσωπεύσει. Και το να ζητούν από τον κλάδο σήµερα να στείλουµε εµείς συστάσεις καθυστερεί τη διαδικασία για να δοθούν επιδόµατα αλλά και να γίνει µια επιστηµονικά εµπεριστατωµένη αξιολόγηση του ποιοι πρέπει να είναι αυτοί οι κωδικοί. Θα έπρεπε ήδη να υπήρχε αυτή η γνώση.
Ας ελπίσουµε τουλάχιστον ότι η διαδικασία θα είναι γρήγορη, γιατί υπάρχουν άνθρωποι µε µεγάλες ανάγκες. Ακόµη πάντως κι αν ανοίξει κανείς βιβλία, εφόσον τα εικαστικά δεν χαρακτηρίζονται από εξαρτηµένη εργασία σηµαίνει πως κατατάσσεται στους ελεύθερους επαγγελµατίες. Αρα και σε αυτή την περίπτωση το υπουργείο Εργασίας θα πρέπει να προνοήσει για νέες δοµές. Οι περισσότεροι εικαστικοί έκλεισαν τα βιβλία τους τα τελευταία χρόνια καθότι οι φορολογικές εισφορές ήταν δυσανάλογες προς τα εισοδήµατά τους. Κι αυτό είναι λογικό εφόσον δεν υπάρχει πλαίσιο στήριξης, δεν υπάρχει αγορά τέχνης: πώς να βιοποριστεί κάποιος εφόσον δεν αγοράζει κανείς τα έργα του, δεν του έχει εξασφαλίσει το ΥΠΠΟΑ ότι όταν συµµετέχει σε µια έκθεση του οφείλεται αµοιβή και, από την άλλη, ένας επιµελητής δεν θα πρέπει να εργάζεται εθελοντικά.
Η εικόνα που επικρατεί για τους εργαζόµενους της σύγχρονης τέχνης είναι ότι είναι άεργοι και χοµπίστες. Φυσικά ευθύνες έχει και η δηµόσια εκπαίδευση. Η αρχαιολατρία από τη µία και η αδιαφορία για τον σύγχρονο πολιτισµό από την άλλη αποτελούν δύο από τους πολλούς λόγους που εκφασίζεται η ελληνική κοινωνία, καθότι δεν δηµιουργούµε καλλιεργηµένους πολίτες: η τέχνη ανοίγει το µυαλό στη διαφορετικότητα, την πολυπολιτισµικότητα, στον ευρύ τρόπο σκέψης. Τα προβλήµατα λοιπόν είναι δοµικά και τεράστια. Τα πάντα λειτουργούν εκτός συστήµατος, αθέατα, αχαρτογράφητα, χωρίς καµία στήριξη από κρατικούς θεσµούς. Για όλους τους παραπάνω λόγους δεν υπήρξαµε πουθενά στα µέτρα γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται για τον κλάδο µας. Επειδή οι τωρινοί σύµβουλοι του ΥΠΠΟΑ είναι νέοι άνθρωποι µε γνώσεις στα εικαστικά, ελπίζω να έγιναν εισηγήσεις. Αλλά ίσως δεν εισακούστηκαν.
