«Αλίμενο νησί η Γυάρος, η έκτασή της είναι 17, 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Δώδεκα ναυτικά μίλια η περίμετρός του. Όλη την καρδιά μου πιάνει όταν οι μνήμες τη φέρνουν στο νου μου. Η σημαινόμενη έκταση της Γυάρου είναι όση κι η ευαισθησία της ανθρώπινης συνείδησης». Μανώλης Γλέζος
Αν και ακατοίκητο ερημονήσι, με παντελώς εχθρικό φυσικό περιβάλλον για τον άνθρωπο, που ούτε να βρει καταφύγιο μπορεί εκεί, ούτε να εγκατασταθεί και να ζήσει, τα αυταρχικά καθεστώτα από το 1930 άρχισαν να το χρησιμοποιούν ως τόπο εξορίας των κομμουνιστών αρχικά, κάθε προοδευτικού – δημοκρατικού πολίτη στη συνέχεια, που δεν έσκυβε το κεφάλι.
Έτσι στην απογραφή του 1951 καταγράφηκαν στη Γυάρο 7.139 «κάτοικοι», κομμουνιστές, αριστεροί, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, ως πολιτικοί εξόριστοι του αυταρχικού εμφυλιοπολεμικού καθεστώτος. Η Γυάρος μετατράπηκε σε μια απέραντη υπαίθρια φυλακή, όχι καταδίκων, αλλά πολιτικών κρατούμενων και εξόριστων από το 1947-1951, από το 1955-1961, από το 1967-1968 και από τον Φεβρουάριο του 1974 μέχρι τις 24 Ιουλίου 1974.
Αυτοί οι πολιτικοί κρατούμενοι και όχι κατάδικοι, με έργα καταναγκαστικά έχτισαν στην υπαίθρια φυλακή της Γυάρου και ένα τεράστιο κτίριο – φυλακή, δουλεύοντας σε απάνθρωπες συνθήκες, κάτω από το μαστίγιο των δεσμοφυλάκων, υφιστάμενοι βασανιστήρια δίψας, πείνας, αϋπνίας, εγκλεισμού σε πειθαρχεία. Οι πολιτικοί κρατούμενοι της Γυάρου γράφουν σε υπόμνημά τους το 1952: «Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος είχε αρνηθεί να επικυρώσει απόφαση εκτόπισης πολιτικών καταδίκων στη Γυάρο, με το σωστό αιτιολογικό ότι δεν είχε δικαίωμα να αναιρέσει τη ζωή ανθρώπων, οι οποίοι δεν είχαν καταδίκη σε θάνατο. Διότι η εκτόπιση στη Γυάρο ισοδυναμούσε με καταδίκη σε θάνατο…»
Το νησί του «διαβόλου», κολαστήριο ανθρώπινων ψυχών, νησί μαρτυρικό, χαρακτηρισμένο από την Πολιτεία «Ιστορικός τόπος» (2001), αποφάσισαν κυβέρνηση και οικονομικά συμφέροντα να το «αξιοποιήσουν». Αδιαφορώντας για το ιστορικό νησί, «το Νταχάου της Μεσογείου», διάλεξαν, όχι τυχαία, τούτες τις μέρες, 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και οριστικής κατάργησης του κολαστηρίου της Γυάρου, να ανακοινώσουν τη «σπουδαία αυτή επένδυση» σε ειδική τελετή στο Μέγαρο Μουσικής, την Παρασκευή 28 Ιουνίου, παρουσία υπουργικού κλιμακίου.
Όλα αυτά τα επενδυτικά σχέδια γίνονται εν αγνοία της Τοπικής αυτοδιοίκησης του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης, στον οποίο υπάγεται γεωγραφικά και διοικητικά το ιστορικό νησί της Γυάρου. Είναι γνωστοί οι πολύχρονοι αγώνες των δήμων, των κοινοτήτων και των μαζικών φορέων της Σύρου, για να χαρακτηριστεί ολόκληρο το νησί της Γυάρου ιστορικός τόπος, γεγονός που έγινε νόμος του κράτους το 2001, οπότε ακυρώθηκε και η απόφαση του Υπουργείου Άμυνας, που χρησιμοποιούσε από τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης τμήμα του νησιού ως πεδίο Βολής του Πολεμικού Ναυτικού.
Από το 2001, με πρωτοβουλία του Υπουργείο Αιγαίου, εγκρίθηκε πρόγραμμα αναπαλαίωσης των υπαρχόντων κτιρίων (φυλακές), του νεκροταφείου και του δρόμου που οδηγεί σε αυτό και συντάχτηκαν οι σχετικές μελέτες. Στη διαδρομή προς το νεκροταφείο έχουν χαραχτεί πάνω σε βράχους τα ονόματα 18.000 προσώπων που εξορίστηκαν στη Γυάρο. Το 2011 όμως, με απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, τροποποιήθηκε η απόφαση χαρακτηρισμού ως ιστορικού ολόκληρου του νησιού και διατηρήθηκε μόνο για ένα τμήμα του, έκτασης 2.500 στρεμμάτων, το οποίο συμπεριλαμβάνει τα κτίρια των φυλακών. Ο σκοπός του αποχαρακτηρισμού ήταν η προώθηση σε αυτό επενδύσεων για αιολικά πάρκα.
Είναι γνωστό ότι στη θαλάσσια περιοχή γύρω από τη Γυάρο ζει το 15% του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας monachus monachus, η μεγαλύτερη ίσως αποικία του είδους παγκοσμίως. Ακόμα, άνω του 50% της θαλάσσιας περιοχής της Γυάρου καλύπτεται από οικότοπους προτεραιότητας και συγκεκριμένα, από μοναδικούς κοραλλιογενείς σχηματισμούς και λιβάδια ποσειδωνίας. Το χερσαίο περιβάλλον του νησιού φιλοξενεί μία μοναδική αποικία περίπου 2.000 ζευγαριών του σπάνιου θαλασσοπουλιού Μύχου και θεσμοθετήθηκε το 2019 ως θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή natura.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, τόσο τοπικά στις Κυκλάδες, όσο και γενικότερα, κόμμα της οικολογίας, της πράσινης ανάπτυξης, συμπαρατασσόμαστε με τα κινήματα πολιτών, με τους τοπικούς μαζικούς φορείς, με τους αγωνιστές της δημοκρατίας που βίωσαν την εξορία στη Γυάρο, ενάντια σε κάθε σχέδιο όποιων συμφερόντων δήθεν αξιοποίησης της Γυάρου.
Απώτερος στόχος τους είναι η εξάλειψη και εξαφάνιση από την ιστορική μνήμη, κάθε τόπου αγώνων δημοκρατικών, κάθε τόπου μαρτυρίου, όπου χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν ή πέθαναν σε εποχές σκοτεινές, για τους κοινωνικούς αγώνες, για τις ιδέες τους. Ο αγώνας μας ενάντια σε αυτά τα σκοτεινά σχέδια, αποτελεί ελάχιστο σεβασμό στη μνήμη των 18.000 αγωνιστών, που άφησαν στα χώματα της Γυάρου την ψυχή τους, πολλοί από αυτούς ακόμα και τη ζωή τους.
Οι επιδιώξεις των αναθεωρητών της ιστορίας του τόπου μας, αγκαλιά με τη σκληρή νεοφιλελεύθερη ατζέντα θα βουλιάξουν στα βαθιά νερά του Αιγαίου.
Κατερίνα Γιαννακά, μέλος της ΚΕ του Σύριζα ΠΣ Αναπληρώτρια Συντονίστρια στο τμήμα Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής
Διαβάστε επίσης
Το τρίγωνο του αίματος: Μύκονος, Ψυχικό, φυλακές Κορυδαλλού – Την Κυριακή στο Documento