Το 1951, τότε που τα ξερονήσια ήταν γεμάτα εξόριστους, άντρες και γυναίκες, πεντακόσιες περίπου γυναίκες, «ανεπίδεκτες αναμορφώσεως», μεταφέρθηκαν από τη Μακρόνησο στο Τρίκερι.
Εννέα από αυτές αποφάσισαν να γράψουν όλα όσα έζησαν στα στρατόπεδα «πειθαρχημένης διαβιώσεως», πριν ξεχαστούν. Μοίρασαν την εργασία κατά χρονικές περιόδους στα διάφορα νησιά και άρχισαν να γράφουν μέσα στις σκηνές τους με δυσεύρετο μελάνι και χαρτί και με τον φόβο του χωροφύλακα. Φύλαγαν τα χειρόγραφά τους πότε στη γη, πότε στο στρώμα τους ή και κατάσαρκα στο στήθος για να τα σώσουν από τυχόν αιφνιδιαστικές έρευνες.
Αργότερα, άλλες έφυγαν για τον Αϊ-Στράτη, άλλες για τα σπίτια τους: σκορπίστηκαν σε όλη τη χώρα. Τα τετράδια ξεχάστηκαν κάπου κρυμμένα στο Τρίκερι.
Πολλά χρόνια αργότερα σε μια εκδρομή-προσκύνημα στο Τρίκερι μια ομάδα πρώην εξόριστων βρήκε αυτά τα τετράδια, εκεί που τα είχαν κρύψει πριν από χρόνια: στην κουφαλιασμένη ελιά, στον Αϊ-Γιώργη. Και η ποιήτρια Βικτωρία Θεοδώρου αντέγραψε τα κείμενα που είχαν γράψει τότε οι γυναίκες εξόριστες και εξέδωσε σε αυτοέκδοση ένα δυσεύρετο βιβλίο, «Στρατόπεδα Γυναικών», Αθήνα 1976.
Το κείμενο που ακολουθεί συμπεριλαμβάνεται σε αυτό το βιβλίο και το έγραψε η Στάσα Κεφαλίδου από τη Θεσσαλονίκη, εξόριστη το 1948 στο Στρατόπεδο Γυναικών Χίου και περιγράφει πώς γιόρτασαν εκεί οι εξόριστες γυναίκες την 25η Μαρτίου. Βέβαια, οι συνθήκες σε αυτό το στρατόπεδο ήταν κάπως πιο ανθρώπινες από αυτές που θα ακολουθούσαν στους επόμενους τόπους εξορίας: στο Τρίκερι και στη Μακρόνησο. Στο Στρατόπεδο της Χίου οι εξόριστες γυναίκες ζούσαν σε κτίρια, προαυλίζονταν, είχαν σχετικά υποφερτή σίτιση και δεν υποβάλλονταν σε βασανιστήρια.
«Οι νέες κοπέλες του Στρατοπέδου – με την οδηγία και τη συμπαράσταση και άλλων γυναικών, που είχαν ειδικότητα και πείρα – διοργάνωσαν τη μέρα της 25ης του Μάρτη μια γιορτή που μας έμεινε αλησμόνητη. Από βραδύς, όλα τα χτίρια, πόρτες και παράθυρα, τα είχανε γεμίσει με πρασινάδες και είχανε κρεμάσει ελληνικές σημαίες. Παντού κυριαρχούσε το άσπρο και θαλασσί χρώμα.
Και ανήμερα έγινε η τελετή. Μια μικρή χορωδία έψαλλε τον Εθνικό Ύμνο. Κάποια καθηγήτρια είπε τον πανηγυρικό της ημέρας. Πολλές κοπέλες τραγούδησαν ωραία τραγούδια απ’ τον αγώνα του ’21, απάγγειλαν ποιήματα με λαϊκό επαναστατικό περιεχόμενο και παρέστησαν με μεγάλη επιτυχία ένα μικρό θεατρικό έργο, παρμένο από την πολιορκία του Μεσολογγίου.
Και το απόγευμα συνεχίστηκε η γιορτή μας. Όλες οι κοπέλες ντυθήκανε με ντόπιες φορεσιές και χορέψανε στον περίβολο των χτιρίων τους όμορφους ελληνικούς χορούς.
Ήταν πολύ συγκινητική αυτή η προσπάθεια των κοριτσιών να ζωντανέψουν τη θύμηση του τόπου τους. Ιδιαίτερα για μας που ξέραμε με πόσες δυσκολίες γίνανε όλες αυτές οι ετοιμασίες. Και όμως καταφέρανε να παρουσιάσουνε φανταχτερές φορεσιές και όμορφα στολίδια με το τίποτα. Με τα ίδια τα καθημερινά μας φορέματα, με τα άσπρα και γαλάζια σεντόνια μας, με λίγο τσιγαρόχαρτο, με ό,τι μπορούσε να βρεθεί σε ένα αποκλεισμένο στρατόπεδο.
Αξέχαστη γιορτή. Η συγκίνηση ήταν γενική. Ήταν η γιορτή της Λευτεριάς, που μέσα στη σκλαβιά της φυλακής μας, φάνταζε με πιο μεγάλη λαμπρότητα. Μας έκανε να νοιώθουμε πιο βαθιά τον αγώνα του λαού μας, που παντού και πάντα αγωνίζεται για τη λευτεριά του. Έτσι στον αρματολό και κλέφτη του ’21, που τον υμνούσαν τα κλέφτικα τραγούδια, εμείς βλέπουμε τον αγωνιστή του ΕΛΑΣ ή τον σημερινό αντάρτη. Και εκείνος ο τιτάνιος αγώνας, που τον γιορτάζαμε στις 25 του Μάρτη, μας θύμιζε τον πρόσφατο αγώνα και δυνάμωνε τη διάθεσή μας να γιορτάσουμε τη μέρα αυτή, με πίστη και ενθουσιασμό, παρ’ όλες τις δύσκολες συνθήκες της φυλακής μας».
Η Κατερίνα Μαυροκεφαλίδου είναι φωτογράφος και συγγραφέας.
