Η 12η ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου έχει το βασικό ατού του «στησίματος» ενός ολόκληρου μακεδονίτικου χωριού των αρχών του αιώνα στο πυθμένα της λίμνης Κερκίνης.
Το φιλμ που γύρισε το 2004 ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, αποτέλεσε το εφαλτήριο μιας νέας τριλογίας – μετά από εκείνη των «Συνόρων»- στην καριέρα του σκηνοθέτη που θα βασιζόταν εκ νέου στον Θηβαϊκό κύκλο. Τριλογία όμως που έμελλε να μείνει ανολοκλήρωτη λόγω του πρόωρου και ξαφνικού θανάτου του το 2012. Η διαφορά με την προηγούμενη επίσκεψη του Αγγελόπουλου στις αρχετυπικές τραγωδίες του Αισχύλου, είναι πως για πρώτη φορά η ιστορία έχει ως κεντρικό αφηγητή μια γυναίκα. Και μόλις δεύτερη, μετά από την «Αναπαράσταση», που ο σκηνοθέτης σχεδιάζει το έργο του με τη Γυναίκα σε ρόλο πρωταγωνιστή.
Αυτή είναι η Ελένη, μια πρόσφυγας από την Οδησσό που αναγκάζεται μετά από την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στη πόλη το 1919, να φύγει και μαζί με τον θετό αδελφό της Αλέξη να αναζητήσουν καλύτερη τύχη στη βόρεια Ελλάδα. Τελικά θα βιώσουν μια δεύτερη εξορία στη χώρα των προγόνων τους, και μέσα από τις κρίσιμες πολιτικές αναταραχές θα αναζητήσουν τις αληθινές τους ταυτότητες καθώς και το απόλυτο πρόσωπο του έρωτα. Το σενάριο της ταινίας διατρέχει μισό αιώνα ελληνικής ιστορίας, παράλληλα με την περιπέτεια μιας οικογένειας και ενός έρωτα. Όπως σε όλες τις προηγούμενες δουλειές του Αγγελόπουλου, το θέμα του φιλμ σκιαγραφείται μέσα από τη σχέση ατόμου και Ιστορίας. Μέσα στις αναταραχές των καιρών τα δύο παιδιά θα συναντηθούν, θα χαθούν ξανά και θα ενώσουν τις μοίρες τους. Ο Αλέξης θα φύγει μετανάστης στην Αμερική και θα χαθεί στις μάχες του Β! Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η Ελένη θα βιώσει την ελληνική τραγωδία του 20ου αιώνα μέσω του εμφυλίου και της εξορίας. Η μοίρα της Ελένης είναι η μοίρα μιας Ελλάδας που σπαράσσεται και αιμορραγεί.
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος οργανώνει το δράμα της ηρωίδας του μέσω της διαρκούς και αέναης αναζήτησης μιας πατρίδας, ενός οίκου. Ταυτόχρονα επαναφέρει στο προσκήνιο αρχέτυπα μύθων που χάνονται μέσα στον χρόνο: ο Οιδίποδας Τύραννος, οι Επτά επί Θήβας, η Αντιγόνη. Τα διαχρονικά σύμβολα και οι δραματικές κορυφώσεις της αρχαίας τραγωδίας πλέκονται γύρω από τις σύγχρονες δοκιμασίες της ανθρωπότητας με οδηγό την χαρακτηριστική οπτική μεγαλοπρέπεια του σκηνοθέτη.
Το σημείο κλειδί όμως του φιλμ είναι άλλο: τα 92 σπίτια του χωριού μαζί με την εκκλησία, το δημαρχείο και το διώροφο καφενείο θα βυθιστούν από τα νερά της λίμνης Κερκίνης την εποχή που τα νερά υποχωρούν κάθε χρόνο. Είναι ίσως το μεγαλύτερο σκηνικό που φτιάχτηκε ποτέ στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Το «Αγγελοχώρι» όπως το αποκαλούν οι Σερραίοι, «κτίστηκε» με παραδοσιακό τρόπο από πλίνθους, ξύλα, κεραμίδια κ.α. στα τέλη του 2001 στην ανατολική πλευρά της λίμνης, ανάμεσα στα χωριά Μεγαλοχώρι και Λιμνοχώρι. Τα υλικά κατασκευής συγκεντρώθηκαν από παλιά ερειπωμένα κτίσματα της περιοχής.
Η ταινία που παρουσιάστηκε σε ειδική προβολή στο 45ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κέρδισε το βραβείο της Fipresci στα ευρωπαϊκά βραβεία και το ειδικό βραβείο του κοινού στο Fajr Film Festival, ενώ προτάθηκε και για Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο. Επανακυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες από τις 2 Νοεμβρίου 2023.
