Η φοροαποφυγή των πλούσιων ατόμων και των μεγάλων εταιρειών ζει και βασιλεύει, παρά την αύξηση των μέτρων αντιμετώπισής της και την τεχνολογική εξέλιξη που επιτρέπει την άμεση πληροφόρηση και τον εντοπισμό των κινήσεων κεφαλαίου. Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του Φορολογικού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΦΠΕΕ), που φιλοξενείται από τη Σχολή Οικονομικών των Παρισίων, μόνο το 2022 τα κέρδη που μεταφέρθηκαν σε φορολογικούς παραδείσους ξεπερνούν το 1 τρισ. δολάρια, που αντιστοιχεί στο 33% όλων των κερδών που κατέγραψαν οι πολυεθνικές εκτός της χώρας που χρησιμοποιούν ως έδρα τους.
Το Documento συνομίλησε με τον Παναγιώτη Νικολαΐδη, οικονομολόγο και διευθυντή έρευνας στο ΦΠΕΕ, ο οποίος εξήγησε τη μέθοδο του profit shifting με την οποία οι μεγάλες εταιρείες φοροαποφεύγουν, ενώ ανέφερε ότι στην Ελλάδα τα κέρδη που δεν φορολογούνται είναι της τάξης των 300-400 εκατ. ευρώ. Οι κυβερνήσεις της χώρας μας θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής, σύμφωνα με τον κ. Νικολαΐδη, ενώ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο ενθάρρυνσής της…
Πώς λειτουργεί το profit shifting;
Το profit shifting είναι πρακτική που χρησιμοποιείται κυρίως από πολυεθνικές εταιρείες με σκοπό τη μείωση του συνολικού παγκόσμιου φόρου που αποδίδουν στις χώρες όπου δραστηριοποιούνται. Μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, αναλόγως του είδους της οικονομικής δραστηριότητας. Μια συχνή μορφή είναι η σύσταση θυγατρικών εταιρειών σε χώρες με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και η χρησιμοποίησή τους για μεταφορά κερδών μεταξύ μητρικής και θυγατρικής. Οι δε πωλήσεις καταγράφονται στις αγορές άλλων ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς να αποδίδονται φόροι σε αυτές.
Ενας άλλος τρόπος είναι η χρήση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, τα οποία μπορούν να πωληθούν εσωτερικά στον όμιλο από τη μητρική εταιρεία σε μια θυγατρική της που συστήνεται σε μια χώρα με χαμηλό φορολογικό συντελεστή. Η μητρική εταιρεία αποδίδει δικαιώματα χρήσης στη θυγατρική, τα οποία αφαιρούνται ως κόστος που εκπίπτει από τον υπολογισμό του φόρου. Η δε θυγατρική καταγράφει κέρδη από τη χρήση των δικαιωμάτων, όμως πληρώνει ελάχιστο φόρο λόγω της παρουσίας σε χώρα με χαμηλό φορολογικό συντελεστή.
Στα στοιχεία που αναλύσατε υπάρχουν εταιρείες από την Ελλάδα ή που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και φοροαποφεύγουν; Για τι ποσά μιλάμε;
Επειδή στην Ελλάδα λαμβάνουν χώρα αρκετές πωλήσεις από πολυεθνικές εταιρείες, μέρος των κερδών που καταγράφονται στη χώρα μεταφέρεται τεχνητά σε φορολογικούς παραδείσους. Υπολογίζουμε ότι η Ελλάδα χάνει κάθε χρόνο περίπου 300-400 εκατ. ευρώ (τόσο τα στοιχεία όσο και η μεθοδολογία είναι διαθέσιμα για όλες τις χώρες στο www.atlas-offshore.world). Αναμένουμε ότι η Ελλάδα θα είναι σε θέση να ανακτήσει μέρος των χαμένων κερδών μετά την εφαρμογή του παγκόσμιου φορολογικού συντελεστή, γιατί αυτός δίνει το δικαίωμα στις χώρες να επιβάλουν φόρο που αναλογεί στο 15% των κερδών αν οι άλλες χώρες επιβάλουν φόρο κατώτερο από τον συμφωνημένο. Οι φορολογικές αρχές είναι σε θέση να παρακολουθούν τις πωλήσεις και τα κέρδη των εταιρειών σε άλλες χώρες χάρη στην πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην ανταλλαγή πληροφοριών. Οι εταιρείες έχουν νομική υποχρέωση να αποστέλλουν στοιχεία ανά χώρα, ενώ οι φορολογικές αρχές έχουν υποχρέωση ανταλλαγής στοιχείων μεταξύ τους. Αναλόγως της εφαρμογής από άλλες χώρες υπολογίζουμε ότι στα κρατικά ταμεία στην Ελλάδα θα εισρεύσουν περίπου 200-300 εκατ. ευρώ ανά έτος.
Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει από τη φοροαποφυγή;
Αδιαμφισβήτητα οι πολυεθνικές εταιρείες είναι ο μεγάλος κερδισμένος της παγκοσμιοποίησης. Σε δεύτερο επίπεδο κερδίζουν οι κάτοχοι μετοχών, οι οποίοι εντοπίζονται κυρίως στο υψηλότερο 1% του πληθυσμού. Ενα σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύουμε στη έρευνά μας είναι ο φόρος ανά εισοδηματικό εκατοστημόριο, ο οποίος παραμένει σταθερός στο 30-40% του εισοδήματος, εκτός από τα υψηλότερα εκατοστημόρια (πολυεκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους). Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά για την αποτυχία του φόρου εισοδήματος στο να φορολογήσει αποτελεσματικά τα υψηλά εισοδήματα. Αυτά τα δεδομένα κάνουν επιτακτική την ανάγκη φορολογίας στη βάση πλούτου.
Σε αυτό το πεδίο πιστεύετε ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν πράξει διαχρονικά τα δέοντα για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής των μεγάλων εταιρειών;
Σίγουρα θα μπορούσαν να πράξουν περισσότερα. Πρώτον, ενώ ο εταιρικός φόρος είχε αυξηθεί στο 29%, τα τελευταία χρόνια έχει σταδιακά μειωθεί στο 22%. Η κατανομή κερδών φορολογείται μόλις με 5%. Αυτή η τάση είναι αντίθετη με τα δεδομένα που παρατηρούμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεύτερον, τα επιπλέον στοιχεία που έχουν οι φορολογικές αρχές στη διάθεσή τους θα μπορούσαν να βελτιώσουν τους ελέγχους τόσο στις μεγάλες επιχειρήσεις όσο και στους κατόχους μεγάλου πλούτου. Τρίτον, έχουν δοθεί αρκετά κίνητρα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα προς την αντίθετη κατεύθυνση: για μεταφορά φορολογικής έδρας από τρίτους και ευνοϊκής φορολογίας πλουσίων. Τα κέρδη από αυτές τις πρακτικές είναι βραχυπρόθεσμα και κοντόφθαλμα, καθώς γίνονται εις βάρος της φορολογικής βάσης άλλων χωρών, διευρύνοντας έτσι τις ανισότητες και περιορίζοντας το σύνολο των δημόσιων εσόδων παγκοσμίως.
Η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι πλέον έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα διαθέσιμα στοιχεία για ανάλυση του προβλήματος και καινούργιους παγκόσμιους κανόνες αντιμετώπισής του. Η φοροαποφυγή δεν είναι νόμος της φύσης αλλά συνειδητή πολιτική επιλογή.