Κατώτερη των περιστάσεων αλλά και των αναγκών (σε απόλυτα νούμερα) ήταν η απόφαση των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών και τεχνοκρατών την περασμένη Πέμπτη για τα μέτρα και κυρίως για τα χρήματα που θα διατεθούν για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων από τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία του SARS-CoV-2.
Κι αυτό παρά τα εγκωμιαστικά – ανακουφιστικά σχόλια των Ευρωπαίων αξιωματούχων, ακόμη και των Ισπανών και Ιταλών που όλο το προηγούμενο διάστημα πίεζαν για την έκδοση ενός ευρω-ομολόγου τύπου coronabond.
Φαίνεται όμως πως δεν έπεισαν τους πολίτες των χωρών τους. Το επόμενο πρωί από την απόφαση στη σκληρά δοκιμαζόμενη γειτονική μας Ιταλία η «Corriere della Sera» έκανε λόγο για «διφορούμενη» και «αμφιλεγόμενη» απόφαση ενώ η «La Stampa» για «ακόμη μια νέα αναβολή για τα ευρω-ομόλογα».
Η «L’Humanité» στην εξίσου δοκιμαζόμενη Γαλλία δεν κρύφτηκε, γράφοντας ότι «έπειτα από δύο εβδομάδες θερμών ανταλλαγών οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης βρήκαν συμφωνία, αλλά στη γραμμή που επέβαλαν η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες».
Είναι πλέον κοινή διαπίστωση στους διαδρόμους του κτιρίου Helmut Kohl στις Βρυξέλλες ότι η ΕΕ δεν κινδυνεύει τόσο από τη διεύρυνση του χάσματος Βορρά – Νότου όσο από συμφωνίες όπως αυτή του Eurogroup της περασμένη Πέμπτης, οι οποίες απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα στο εγγύς μέλλον καθιστώντας αφενός όλο και πιο δύσκολη την επίλυσή του, αφετέρου φέρνοντας όλο και πιο κοντά το ενδεχόμενο αλυσιδωτών «…exit».
Η ασάφεια σε όλο της το μεγαλείο
Η απόφαση, ύστερα από παζάρια δύο ημερών, βρίθει ασαφειών. Μπορεί ο Νότος να πήρε τη δυνατότητα να αντλήσει το 2% του ΑΕΠ του από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) χωρίς προϋποθέσεις (βλέπε μνημόνια) και μόνο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά ουδείς την επόμενη ημέρα μπορούσε να απαντήσει με σαφήνεια στο ερώτημα ποια είναι αυτά τα άμεσα και έμμεσα μέτρα που θα χρηματοδοτηθούν.
Είναι χαρακτηριστικό το πρωτοσέλιδο της γερμανικής ιστοσελίδας Spiegel Online προ της απόφασης στο οποίο σημειωνόταν: «Υστερα από 16 ώρες η συνεδρίαση κατέληξε σε αδιέξοδο όταν άναψαν τα αίματα για ένα παλιό ζήτημα. Την καχυποψία των βόρειων χωρών έναντι του ευρωπαϊκού Νότου… Για χώρες όπως η Ολλανδία η αντιμετώπιση της πανδημίας παραείναι γενικό και αόριστο κριτήριο».
Ενώ η «Frankfurter Allgemeine Zeitung» έγραφε ότι «οι υποστηρικτές του ευρω-ομολόγου γνωρίζουν καλά ότι η εισαγωγή τους θα αλλάξει μακροπρόθεσμα την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης. Το επιχείρημα ότι πρόκειται απλώς για εξαίρεση προδίδει, στην καλύτερη περίπτωση, απλοϊκό τρόπο σκέψης. Οποιος ανοίγει το κουτί της Πανδώρας δύσκολα το κλείνει».
Ποιος ανοίγει το κουτί της Πανδώρας;
Τα ερωτήματα της επόμενης ημέρας είναι πολλά: αν αυτό το τριπλό δίχτυ ασφαλείας που ανακοίνωσε ο επικεφαλής του Eurogroup Μάριο Σεντένο είναι αρκετό, καθώς η μία χώρα μετά την άλλη εκτινάσσουν τις δαπάνες τους για να αντιμετωπίσουν την πανδημία και τις επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων. Αν ο έξτρα δανεισμός από τον ESM σε συνδυασμό με την πτώση του ΑΕΠ φέρει ξανά τις υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου αντιμέτωπες με τις αγορές και την άνοδο των επιτοκίων δανεισμού τους.
Και φυσικά αν αυτό το μεγάλο ταμείο ανασυγκρότησης που ανακοινώθηκε για το μέλλον θα γίνει πραγματικότητα και πώς ή αν έγινε μόνο για να πείσει τους Γάλλους να παραμείνουν στον άξονα με τη Γερμανία.
Ωσεί απούσα η Ελλάδα από το Eurogroup
Η χώρα μας, η οποία ήταν ωσεί απούσα στη συνεδρίαση, αφού σύμφωνα με πληροφορίες δεν είπε ούτε ζήτησε τίποτε, θα αποκτήσει πρόσβαση, πάντα με δανεισμό, σε περίπου 6 δισ. ευρώ προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Σταγόνα στον ωκεανό αν σκεφτεί κάποιος μόνο τις ανάγκες για την κάλυψη της μισθοδοσίας των εργαζομένων που μπήκαν σε αναστολή ή έκλεισαν οι επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονταν αλλά και των επιχειρηματιών και ελεύθερων επαγγελματιών.
Η αφωνία της χώρα μας προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση γιατί η Ελλάδα έρχεται από μακρά περίοδο ύφεσης και προγραμμάτων λιτότητας, έχει ακόμη τεράστιο ποσοστό ανεργίας (πάνω από 17%) και έχει αφεθεί μόνη της να αντιμετωπίσει το προσφυγικό – μεταναστευτικό. Συνεπώς έχει κάθε λόγο να φωνάζει και να απαιτεί μεγαλύτερη αλληλεγγύη.
Η σιωπή του κ. Σταϊκούρα μάλλον επιβεβαιώνει όσους έγραφαν ότι η σύνταξή του στο πλευρό των Ισπανών και των Ιταλών για το ευρω-ομόλογο μάλλον ήταν σε συνεννόηση με τα αδελφά βορειοευρωπαϊκά κόμματα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για να ανεβάσουν εσκεμμένα τον πήχη ώστε η Γερμανία και η Ανγκελα Μέρκελ να φτάσουν στη συμφωνία-συμβιβασμό της περασμένης Πέμπτης.
Ακόμη κι έτσι όμως παραμένει στην ημεδαπή ζητούμενο αν και πώς θα αξιοποιηθούν τα 4 δισ. ευρώ από τον ESM, το 1 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα SURE που θα στηρίξει την απασχόληση αλλά και το ακόμη 1 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) που θα διοχετευτεί στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πρόγραμμα πάντως δεν έχει ανακοινωθεί – ούτε φυσικά οι στόχοι της κυβέρνησης.
«Να χρησιμοποιήσει το μαξιλάρι»
Σχολιάζοντας την απόφαση του Eurogroup πηγές της αξιωματικής αντιπολίτευσης σημείωναν ότι «η συμφωνία είναι κατώτερη των περιστάσεων» και ότι «τα 540 είναι ένα πακέτο που υπολείπεται πολύ από τις ανάγκες της κρίσης για άμεση υποστήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας». Επιπλέον ότι «η πιστοληπτική γραμμή του ESM για 2% του ΑΕΠ σε κάθε χώρα είναι εξαιρετικά ανεπαρκής».
Στον ΣΥΡΙΖΑ επιμένουν στη χρησιμοποίηση μέρους του λεγόμενου μαξιλαριού ρευστότητας τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο και αναμένουν να διαπιστώσουν αν μεσοπρόθεσμα η δημιουργία ενός μεγάλου ταμείου ανασυγκρότησης με κοινά εργαλεία χρηματοδότησης θα αποτελέσει τον μοναδικό δρόμο για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής συνοχής.
Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του τέως πρωθυπουργού και προέδρου του κόμματος Αλέξη Τσίπρα στο Facebook ότι «Η μόνη ελπίδα παραμένει η επαναφορά στο τραπέζι του εργαλείου αμοιβαιοποίησης του ρίσκου και διαμοιρασμού των βαρών, στη συζήτηση για το Ταμείο Ανασυγκρότησης» και πως αν δεν συμβεί ούτε αυτό, «πολύ φοβάμαι ότι σύντομα θα βρεθούμε μπροστά σε τεράστια αδιέξοδα και ενδεχομένως σε τεκτονικές αλλαγές που θα αφορούν την ίδια την ενότητα της Ενωσης».
Κώστας Αρβανίτης Ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ: Ενας θολός συμβιβασμός
Αυτή είναι η πρώτη εκτίμηση από την ολοκλήρωση του Eurogroup της Πέμπτης. Υστερα από 16 ώρες έντονων αντιπαραθέσεων, μια μεγάλη παύση για ανασυγκρότηση και παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις που δεν θα ανακοινωθούν ποτέ, το αποτέλεσμα της τελευταίας φάσης της συνόδου –που κράτησε μόλις μισή ώρα– είναι ένας συμβιβασμός με πρώτο απότοκο 540 δισ. ευρώ. Ο υπουργός Οικονομικών της Πορτογαλίας που προήδρευσε στο Eurogroup έκανε λόγο για «τρισεκατομμύρια ευρώ».
«…αν αθροίσουμε όλα τα μέτρα και τις παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας από την αρχή της κρίσης».
Δεν τα βλέπουμε. Χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία επιδίωκαν μια συμφωνία διαμοιρασμού του οικονομικού κινδύνου με κορονο-ομόλογο ή κάτι ανάλογο. Δεν το είδαμε. Ακούσαμε μόνο μια ακόμη φιλόδοξη διακήρυξη για «καινοτόμα χρηματοοικονομικά εργαλεία», διατύπωση που θεωρήθηκε συμβιβασμός με τη Γερμανία που δεν θέλει ούτε να ακούει τη λέξη «ομόλογο». Ας μας πουν εδώ πώς τα παραπάνω συνιστούν «μια κοινή νίκη» και «μια έμπρακτη εκδήλωση αλληλεγγύης που αποτρέπει τον κατακερματισμό της Ευρώπης». Γιατί εμείς διαβάζοντας ανάμεσα στις γραμμές καταλαβαίνουμε ότι όλα τα δύσκολα και ακανθώδη ζητήματα μεταφέρονται στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής.
Εκεί πλέον οι ηγέτες των κρατών θα κληθούν να βγάλουν το φίδι από την τρύπα χωρίς διπλωματικές αβρότητες και νέα περιθώρια παλινωδιών. Ισως εκεί μάθουμε κιόλας τι σημαίνει η φράση «καινοτόμα χρηματοοικονομικά εργαλεία» και πώς αυτά διαφοροποιούνται από τα δάνεια… Ισως εκεί να γίνει το θαύμα. Και οι ηγέτες των χωρών της Ενωμένης Ευρώπης να ανακαλύψουν πώς θα χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη της οικονομίας που αφανίζεται μέρα με την ημέρα. Μια τελευταία σκέψη μόνο: Κρίνοντας από το «αγεφύρωτο χάσμα» που ανακοίνωσαν στην προηγούμενη σύνοδο όταν προσπάθησαν να συνομολογήσουν τον προϋπολογισμό της Ευρώπης, με παταγώδη αποτυχία, δεν βλέπουμε κάποιον ιδιαίτερο λόγο να είμαστε αισιόδοξοι.
Παύλος Χρηστίδης Εκπρόσωπος Τύπου ΚΙΝΑΛ: Χρειάζονται πιο γενναία μέτρα
Τα όσα αποφάσισε το Eurogroup μπορεί να εξυπηρετούν κάποιες πρόσκαιρες ανάγκες για την κρίση που αντιμετωπίζει η ΕΕ με την Covid-19 αλλά είναι σίγουρα κατώτερα των περιστάσεων και των προσδοκιών των πολιτών της ένωσης.
Για εμάς η επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής αλλά και της ελληνικής οικονομίας, η αντιμετώπιση της έκρηξης της ανεργίας, η διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης, ισορροπίας και συνοχής χρειάζονταν πιο γενναία μέτρα. Είναι απαραίτητη η αλλαγή πολιτικής πορείας, που αφήνει πίσω τις περιοριστικές πολιτικές λιτότητας και προχωρά στην έκδοση ευρω-ομολόγου.
