Αποτελεί πλήγμα στην εικόνα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ή καλοστημένη παράσταση για τη διάσωση της μισθοφορικής εταιρείας; Γιατί ο Πούτιν άφησε τον Γεβγκένι Πριγκόζιν να ξεφύγει τόσο εύκολα; Θα εκμεταλλευτεί ο Ρώσος πρόεδρος την ευκαιρία που του έδωσε ο πάλαι ποτέ έμπιστός του για να κάνει μαζικές εκκαθαρίσεις στην ηγεσία του στρατού; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται και συζητούνται ευρέως στον δημόσιο διάλογο από το περασμένο Σαββατοκύριακο. Μερικές απαντήσεις έχουν ήδη δοθεί ενώ άλλες θα δοθούν εν ευθέτω χρόνω.
Καθεστώς σε κρίση
Ο καθηγητής του ΜΙΤ Ντάρον Ατζέμογλου σε ανάρτηση στο Twitter μοιράστηκε κάποιες σκέψεις σχετικά με το περιστατικό. Υποστηρίζει ότι κάθε ηγέτης χτίζει το σύστημα εξουσίας του σε τρεις αρχές: θεσμικά μέσα που περιέχουν πολιτικές νόρμες, πειθώ και συμμαχίες. Οι θεσμοί αποσαφηνίζουν τον τρόπο που ένας ηγέτης ασκεί την εξουσία του, η πειθώ χρειάζεται μια ατζέντα ή μια καλή ιστορία που να βρίσκει απήχηση σε μεγάλο κομμάτι των πολιτών και οι συμμαχίες έχουν να κάνουν με τη νομή της εξουσίας σε κρίσιμες ομάδες μες στην κοινωνία ώστε να μην αμφισβητήσουν την εξουσία του.
Σύμφωνα με τον Ατζέμογλου, το καθεστώς του Πούτιν έχει αδύναμα θεσμικά θεμέλια, ενώ δεν επένδυσε στην πειθώ εν μέρει επειδή δεν αντιπροσωπεύει μια ξεκάθαρη κοινωνική ατζέντα. Ο Ρώσος πρόεδρος ήρθε στην εξουσία παρουσιάζοντας τον εαυτό του σαν «μουζίκο» που εναντιώνεται στην καθεστηκυία τάξη. Μετά την καθιέρωσή του βάσισε την κυριαρχία του στη νομή της εξουσίας σε οικονομικές και στρατιωτικές ελίτ.
Η ανταρσία του Πριγκόζιν, ανεξάρτητα από τα ελατήριά του, ανέδειξε πόσο εύθραυστη είναι η ισορροπία στο σύστημα εξουσίας του Πούτιν. Ισως και γι’ αυτό ο Ρώσος πρόεδρος αντέδρασε με τρόπο που στη Δύση εκλήφθηκε ως αδυναμία, δηλαδή με πρωτοφανή ψυχραιμία και με διαπραγματεύσεις απέναντι σε έναν από τους στενότερους συμμάχους αλλά και δημοφιλέστερους ανθρώπους αυτήν τη στιγμή στη Ρωσία.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν ότι η ανταρσία αυτή είναι προμήνυμα για το τι μπορεί να ακολουθήσει στη Ρωσία σε περίπτωση που ο Πούτιν βγει από το κάδρο. Ενας πόλεμος μεταξύ φατριών που θα διαγκωνίζονται για την εξουσία πάνω από αποθέματα πυρηνικών κεφαλών είναι ένα σενάριο το οποίο όλοι στη Δύση θέλουν να αποφευχθεί. Ομως τι ήταν αυτό που παρακίνησε τον Πριγκόζιν να προχωρήσει σε τόσο παράτολμη κίνηση;
Εκτιμάται ότι η ανταρσία Πριγκόζιν προμηνύει τι μπορεί να ακολουθήσει στη Ρωσία αν ο Πούτιν βγει από το κάδρο. Ο πόλεμος μεταξύ φατριών που θα διαγκωνίζονται για την εξουσία πάνω από πυρηνικά είναι κάτι που στη Δύση δεν θέλουν να σκέφτονται
Πορεία… διαμαρτυρίας
Στις 10 Ιουνίου ο υπουργός Αμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σοϊγκού εξέδωσε μια οδηγία που προέβλεπε ότι όλες οι «εθελοντικές μονάδες» πρέπει να υπογράψουν συμβόλαια με το υπουργείο του μέχρι το τέλος του μήνα. Το τέλος της Βάγκνερ δεν ήταν κάτι που ο Πριγκόζιν ήταν διατεθειμένος να δεχτεί αδιαμαρτύρητα. Ομως κι οι ίδιοι οι μισθοφόροι, που είναι κατά κύριο λόγο πρώην κατάδικοι, δεν θέλουν να βγουν από το σκοτάδι της ανομίας όπου λειτουργούν και να τεθούν υπό τις οδηγίες του κράτους. Επιπλέον οι επικερδείς επιχειρήσεις στην Αφρική θα χάνονταν.
Ο Πριγκόζιν ήξερε ότι οι ρωσικές δυνάμεις ήταν σε κακή κατάσταση, ενώ οι συμμαχίες που έχει τόσο στο στράτευμα όσο και στις μυστικές υπηρεσίες του εξασφάλιζαν ότι τουλάχιστον θα μπορέσει να κάνει μια αξιοπρεπή πορεία για να πιέσει τον Πούτιν. Η πορεία αυτή χαρακτηρίστηκε από τα δίκτυα παραπληροφόρησης που ελέγχει ο Πριγκόζιν περίπου ως λαϊκή εξέγερση απέναντι στις ελίτ της στρατιωτικής ηγεσίας, γεγονός που είχε απήχηση τόσο σε πολίτες όσο και σε απλούς στρατιώτες, αφού οι επιστρατεύσεις αφορούν επιλεκτικά και δυσανάλογα περισσότερους πολίτες από φτωχές περιοχές και περιοχές όπου κατοικούν θρησκευτικές και εθνοτικές μειονότητες. Η ανοχή ή ακόμη και η συνέργεια στην ανταρσία έχει ήδη μεγάλο αντίκτυπο που διατρέχει κάθετα την ιεραρχία του στρατεύματος.
Εκκαθαρίσεις
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελέτης Πολέμου (ISW), η ανταρσία έχει προκαλέσει κύμα εκκαθαρίσεων στον ρωσικό στρατό, που χρησιμοποιεί τη συγκυρία ως crash test αφοσίωσης. Ακόμη και στρατηγοί όπως ο Βαλέρι Γκερασίμοφ έχουν χαθεί από το προσκήνιο, ενώ κατηγορούνται για αδράνεια και αναποφασιστικότητα. Ισως ο Πούτιν τον παραμερίζει με σκοπό να ικανοποιήσει τους υπερεθνικιστές που από την αρχή του πολέμου τον επικρίνουν για έλλειψη ικανότητας. Από την άλλη, ο υπουργός Αμυνας Σοϊγκού έκανε την εμφάνισή του, πράγμα που σημαίνει ότι μάλλον θα κρατήσει τη θέση του.
Την περασμένη Τετάρτη έγινε γνωστό ότι ο στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν συνελήφθη, καθώς υποτίθεται ότι ήξερε για την ανταρσία και δεν έδρασε εγκαίρως. Είναι πολύ πιθανό ότι ο Σουροβίκιν, οι συνεργάτες του αλλά και απλοί στρατιώτες που δεν αντέδρασαν θα χρησιμοποιηθούν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι ώστε να συγκαλυφθεί η κακή κατάσταση του στρατεύματος.
Συμφωνία με Λευκορωσία
Η χώρα του στενού συμμάχου του Πούτιν Αλεξάνταρ Λουκασένκο υποδέχτηκε τον Πριγκόζιν μετά την ανταρσία, ενώ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις για τη Βάγκνερ με τον Ρώσο πρόεδρο. Δεν είναι ακόμη σίγουρο πόσοι μισθοφόροι θα ακολουθήσουν τον αρχηγό τους, αλλά την προηγούμενη εβδομάδα έγινε γνωστό ότι η λευκορωσική Βουλή υιοθέτησε νομοσχέδιο για τη δημιουργία κοινών στρατοπέδων και εκπαιδευτικών κέντρων με τη Ρωσία στο έδαφός της.
