Αν θέλουμε να μιλήσουμε για ένα έντυπο, που στα αλήθεια αποτέλεσε τομή στα πολιτιστικά δρώμενα της μετεμφυλιακής ελληνικής κοινωνίας, τότε τα σκήπτρα πηγαίνουν, δικαιωματικά και αναμφισβήτητα, στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης» (1954-1967).
Η ανάγκη για έναν τόπο συνάντησης, πέρα από τα καθορισμένα, που να δημιουργεί πολιτιστικό προηγούμενο, να προάγει την κριτική σκέψη και να είναι γενναιόδωρο μπροστά σε νέες πρωτοποριακές αισθητικές θεωρίες και διαλόγους, έκανε μια ομάδα νέων, αριστερών διανοούμενων να συνιδρύσουν το μηνιαίο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης».
Δύσκολες εποχές και σκοτεινές, άγριες και όσοι, αφενός, αρνήθηκαν να υπογράψουν την ντροπιαστική «δήλωση μετανοίας» και, αφετέρου, γλίτωσαν την εξορία στα γκέτο του ανατολικού μπλοκ αναζητούσαν τρόπους να υπάρξουν, ξεγελώντας την λογοκρισία της εθνικοφροσύνης και αναπνέοντας, ξανά, τον αέρα της ελπίδας, για έναν κόσμο διαφορετικό.
Αγκάθι στα σχέδια τους ήταν η αίτηση χορήγησης άδειας εκδόσης κι ο λόγος ότι, όλοι σχεδόν οι συμμετέχοντες είχαν φάκελο στην Ασφάλεια. Όλοι, εκτός, του νεαρού αρχιτέκτονα Νίκου Σιαπκίδη. Κάποια, μόνο, από τα μέλη της συντακτικής ομάδας ήταν ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Μανώλης Γλέζος, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Τίτος Πατρίκιος, η Διονυσία Μπιτζελέκη, ο Δημήτρης Ραυτόπουλος, ο Γιώργος Παπαλεονάρδος, ο Δημήτρης Δεσποτίδης, ο Κώστας Κοτζιάς, ο Κώστας Προβελέγγιος και άλλοι εμπνευσμένοι άνθρωποι, οι οποίοι προσέφεραν την εργασία τους εθελοντικά και χωρίς αμοιβή. Τα γραφεία του περιοδικού ήταν αρχικά στην οδό Γαμβέτα 6, το 1960 μεταφέρθηκαν Ακαδημίας 74 και από το 1962 Σταδίου 39. Συνολικά κυκλοφόρησαν 146 τεύχη. Το τεύχος με τον αριθμό 147 καταστράφηκε από την ασφάλεια, προτού προλάβει να τυπωθεί.
Όλοι οι προβληματισμοί και οι αγωνίες της ελληνικής αριστεράς για την μετεμφυλιακή περίοδο, τα λάθη, τις αστοχίες, αλλά και το όραμα καθώς, και το μέλλον του κινήματος πρωταγωνιστούσαν στις σελίδες του περιοδικού, μέχρι και την επιβολή της δικτατορίας τον Απρίλιο του 1967.
Οι συγκρούσεις, ακόμα και με το ΚΚΕ, δεν έλειψαν. Κανείς από την «Επιθεώρηση Τέχνης» δεν ήθελε να λογοδοτεί, μα αυτός, ακριβώς, ήταν και ο σκοπός του περιοδικού, μια ελεύθερη φωνή, μακριά από τα λάθη του παρελθόντος. Το κόμμα από την άλλη, κατά την σταλινική πρακτική του, επιθυμούσε να ελέγχει τα πάντα.
Στο τεύχος 50-51, τον Φεβρουάριο του 1959, δημοσιεύτηκε –σε μετάφραση του Μανώλη Φουρτούνη– το αντικομφορμιστικό διήγημα του Σοβιετικού συγγραφέα Ντάνιελ Γκράνιν «Η σιωπή». Το διήγημα είχει ενοχλήσει τα κομματικά στελέχη της ΕΔΑ, καθώς αμφισβητεί το αλάθητο των σοβιετικών επιστημόνων και τεχνοκρατών, έχοντας ως κεντρικό ήρωα έναν συμβιβασμένο άνθρωπο, που διαλέγει την ηρεμία του, απ’ την αλήθεια. Οι αντιδράσεις ήταν δριμύτατες και προκλήθηκαν πολλές κομματικές διαφωνίες, που οδήγησαν στην σύσταση ειδική επιτροπής από την ΕΔΑ με σκοπό να καλέσει τη Συντακτική Επιτροπή της Επιθεώρησης Τέχνης σε απολογία. Στα μέλη της ειδικής επιτροπής της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς συναντάμε ονόματα, όπως, του Μάρκου Αυγέρη, του Γιάννη Ρίτσου, του Δημήτρη Φωτιάδη, του Θέμου Κορνάρου και του Λεωνίδα Κύρκου. Οι «κατηγορούμενοι» έφτασαν στο σημείο να υποβάλλουν την παραίτηση τους, κάτι που δεν έγινε δεκτό.
Πολλά θα μπορούσαμε, ακόμα, να γράψουμε για την «Επιθεώρηση Τέχνης» και, ευτυχώς με την ευγενική χορηγία του Νίκου Σιαπκίδη τα τεύχη έχουν ψηφιοποιηθεί και είναι καθολικά προσβάσιμα. Αυτό, όμως, που αξίζει περισσότερο να κρατήσουμε είναι το όραμα και ο αγώνας μερικών νέων διανοούμενων, που μέσα από διώξεις, κομματικές ιδεοληψίες και φόβο, τόλμησαν να ονειρευτούν έναν καλύτερο κόσμο.
