Το βιβλίο «Ανταποκρίσεις από άλλες διαστάσεις» της Ούρσουλα Λε Γκεν είναι ένα ταξίδι σε μοναδικούς κόσμους
«Οπως έχουν πει όλοι οι μεγάλοι επιστήμονες και όπως γνωρίζουν όλα τα παιδιά, με τη φαντασία φτάνουμε στην ικανότητα αντίληψης, τη συμπόνια και την ελπίδα» είχε πει η Αμερικανίδα Ούρσουλα Λε Γκεν όταν της απονεμήθηκε το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου το 1972. Η ικανότητά της να δημιουργεί φανταστικούς κόσμους είναι μοναδική. Αυτός είναι και ο λόγος που τα γραπτά της γίνονται ανάρπαστα μέχρι και σήμερα. Στο βιβλίο «Ανταποκρίσεις από άλλες διαστάσεις», που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Αίολος, βρίσκουμε 16 ιστορίες. Τόλμη, φαντασία, γενναιότητα, εξερεύνηση είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφής. Οι αναλυτικές λεπτομέρειες και περιγραφές του φυσικού κόσμου συνδέονται με φιλοσοφικά ερωτήματα, ψυχαναλυτικούς προβληματισμούς, κοινωνικές και πολιτικές αναζητήσεις. Οι κοινωνίες που φαντάζεται η Ούρσουλα Λε Γκεν δεν είναι ούτε ουτοπικές ούτε τέλειες. Τοποθετούν τον αναγνώστη στη θέση του ταξιδιώτη και του παρατηρητή προκειμένου να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
Φιλοσοφία και πολιτική με… φαντασία
Τα θέματα που έχουν απασχολήσει τη Λε Γκεν συνδέονται με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, αναδεικνύοντας σύγχρονους προβληματισμούς. Κατάφερε να εμπλουτίσει τον χώρο του φανταστικού με κοινωνικούς, πολιτικούς και φιλοσοφικούς προβληματισμούς. Θεωρούσε ότι η επιστημονική φαντασία δεν αφορά ένα μακρινό μέλλον με ανύπαρκτους κόσμους και εξωπραγματικούς ήρωες, αλλά μπορεί να περιγράψει απολύτως υπαρκτά ζητήματα. Υπήρξε ακτιβίστρια για το περιβάλλον, αντιτάχτηκε στον πόλεμο και στην κοινωνική καταπίεση, αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών. Στα βιβλία της υπερασπίστηκε ανοιχτά την ελευθερία επιλογής ερωτικού συντρόφου, αναφέρθηκε σε αμφισεξουαλικές σχέσεις, δημιούργησε έναν ολόκληρο πλανήτη με άφυλα όντα. Η ίδια είχε πει για τον ακαδημαϊκό πατέρα της: «Εκείνος μελετούσε πραγματικούς πολιτισμούς, εγώ δημιουργώ φανταστικούς. Κατά κάποιον τρόπο είναι το ίδιο πράγμα».
Φεμινίστρια σε ένα ανδροκρατούμενο είδος
Ο κόσμος της επιστημονικής φαντασίας δεν ήταν ανοιχτός στις γυναίκες όταν η Ούρσουλα Λε Γκεν ξεκίνησε να γράφει ιστορίες. Το παράδοξο είναι ότι το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, ο «Φρανκενστάιν», γράφτηκε από γυναίκα, τη Μέρι Σέλεϊ. Αλλά και οι ηρωίδες επιστημονικής φαντασίας ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Τα βιβλία απευθύνονταν κυρίως σε εφήβους και σε νέους άντρες. Η Λε Γκεν έγραψε βιβλία τη δεκαετία του ’60, σε μια εποχή χειραφέτησης και έντονων κοινωνικών αναταράξεων, και κατάφερε να σπάσει τα όρια των αφηγηματικών συμβάσεων της εποχής της με συναισθηματικό βάθος και πολυεπίπεδο περιεχόμενο.
Γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου του 1929 στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Ο πατέρας της ήταν σπουδαίος και διακεκριμένος ανθρωπολόγος. Συνήθιζε να διηγείται στην κόρη του ιστορίες και θρύλους από τον κόσμο των αυτοχθόνων της Αμερικής. Η Ούρσουλα Λε Γκεν ήταν φανατική αναγνώστρια από μικρή και αγαπούσε τους μύθους, τους θρύλους και τα παραμύθια. Περνούσε τα καλοκαίρια της στο αγρόκτημα που διατηρούσε η οικογένεια στην κοιλάδα Νάπα, ερχόμενη σε επαφή με τη φύση και διαβάζοντας τα αγαπημένα pulp περιοδικά των τριών μεγαλύτερων αδερφών της. Στην εφηβεία της έγραψε την πρώτη ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Το 1951 πήρε πτυχίο στη Γαλλική Φιλολογία και συνέχισε τις σπουδές της με υποτροφία στη Γαλλία. Ταξίδεψε με το θρυλικό πλοίο «Κουίν Μέρι», στο οποίο γνώρισε τον καθηγητή Γαλλικής Ιστορίας Τσαρλς Λε Γκεν, ο οποίος έγινε ο σύντροφος της ζωής της. Από το 1968 έως το 1974 έγραψε και δημοσίευσε τα πιο εμβληματικά έργα της, ανάμεσά τους «Το αριστερό χέρι του σκοταδιού». Συνολικά έγραψε είκοσι μυθιστορήματα που εξερεύνησαν την ανθρώπινη φύση και τοποθέτησαν τον άνθρωπο σε διαφορετικές διαστάσεις και σύμπαντα. Επηρεάστηκε από τον ταοϊσμό, τον φεμινισμό, τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Καρλ Γιουνγκ και τον αναρχισμό.
Οι δεκαέξι ιστορίες που συγκεντρώνονται στο βιβλίο «Ανταποκρίσεις από άλλες διαστάσεις» αποτελούν μια σύγχρονη εκδοχή των «Ταξιδιών του Γκιούλιβερ» και αποκαλύπτουν αλήθειες για τη δική μας σύγχρονη κοινωνία. Η ηρωίδα αντί να αλλάζει πτήσεις αλλάζει διαστάσεις. Και αναρωτιέται στις ιστορίες της: «Τι θα συνέβαινε αν μπορούσαμε να ζούμε για πάντα χωρίς ύπνο; Πώς θα νιώθαμε αν τα όνειρά μας μπλέκονταν με αυτά των γειτόνων μας; Θα μπορούσαμε να πειραματιστούμε με τη γενετική και τον “τέλειο” άνθρωπο χωρίς να καταστραφούμε; Πώς θα μας φαινόταν αν ζούσαμε σε διαστάσεις όπου όλοι θα ήταν διαρκώς οργισμένοι ή θα μπορούσαμε να πετάξουμε σαν πουλιά;». Η Ούρσουλα Λε Γκεν καταδεικνύει ότι ο κόσμος μας είναι ατελής και πολυεπίπεδος. Αναζητάει τις αντιφάσεις και τις ρωγμές που κρύβονται στους ανθρώπους και όχι στις βεβαιότητες. Οι ιστορίες της γίνονται εργαλεία εξερεύνησης της ανθρώπινης ψυχολογίας και των ανθρώπινων κοινωνιών. Το βασικό ερώτημα παραμένει: «Ποιο είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσουμε για την πρόοδο και την ανάπτυξη;».
Τα θέματα του βιβλίου είναι ανεξάντλητα. Η σύνδεση του ανθρώπου με την τεχνολογία και την επιστήμη της γενετικής, οι σχέσεις των δύο φύλων, η συνύπαρξη με τα ζώα και το φυσικό περιβάλλον, ο ερωτισμός και οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις, ο θάνατος και τα όνειρα, η θρησκεία και οι τελετουργίες. Η Ούρσουλα Λε Γκεν έχει διαρκώς στραμμένο το μυαλό της στο «εμείς», στο συλλογικό βίωμα που κρατάει ζωντανές τις κοινωνίες. Οπως αναφέρεται στο βιβλίο: «Ο σκοπός των ονείρων μας είναι να μας επιτρέψουν να φανταστούμε όσα μπορεί να φανταστεί κανείς. Να μας απελευθερώσουν από την τυραννία και τη μισαλλοδοξία του ατομικού εαυτού, αφήνοντάς μας να αισθανθούμε τους φόβους, τις επιθυμίες και τις απολαύσεις κάθε μυαλού, σε κάθε ζωντανό σώμα κοντά μας».
