Μπορεί η κυβέρνηση να τονίζει σε κάθε ευκαιρία τα σημαντικά (πράγματι) ψηφιακά άλματα που έχει πραγματοποιήσει η χώρα τα τελευταία χρόνια (παρότι στους περισσότερους επίσημους σχετικούς ευρωπαϊκούς δείκτες παραμένει στις τελευταίες θέσεις), ωστόσο η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει απούσα στην πρωτοβουλία για τη μεγαλύτερη επανάσταση στο χώρο των υπολογιστών, που βρίσκεται προ των πυλών.
Ο λόγος για τους κβαντικούς υπολογιστές οι οποίοι θα έχουν υπερπολλαπλάσια υπολογιστική ισχύ σε σχέση με τους «αντίστοιχους» (εάν υποθέσουμε θεωρητικά ότι υπάρχουν αντίστοιχοι) υπολογιστές, κάνοντας δυνατές εφαρμογές που μπορούν να δημιουργήσουν νέα δεδομένα σε πολλούς τομείς, αλλά χρειάζονται τεράστια υπολογιστική ισχύ.
Η ΕΕ διέκρινε από νωρίς τη σημασία που έχει να είναι πρωτοπόρα στη νέα αυτή τεχνολογία, και για το λόγο αυτό δημιούργησε το 2018 την κοινή επιχείρηση για την ευρωπαϊκή υπολογιστική υψηλών επιδόσεων (EuroHPC) στην οποία συμμετέχουν 17 ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λετονία, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Φινλανδία, Σουηδία και Νορβηγία) με την Ελλάδα να… λάμπει δια της απουσίας της…
Είχε προηγηθεί, το 2016, η διακήρυξη «Quantum Manifesto» σχετικά με την κβαντική τεχνολογία από τα ενδιαφερόμενα μέρη (απούσα και πάλι η Ελλάδα), γεγονός που οδήγησε, το 2018, στη δρομολόγηση της ενωσιακά χρηματοδοτούμενης πρωτοβουλίας για τη συνεργατική έρευνα και καινοτομία, διάρκειας 10 ετών και ύψους 1 δισ. ευρώ: της εμβληματικής πρωτοβουλίας στον τομέα των κβαντικών τεχνολογιών.
Η πρωτοβουλία δημιουργήθηκε για να δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ και στις χώρες που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία, να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και να συγκεντρώσουν τους πόρους τους με στόχο να καταστεί η Ευρώπη παγκόσμιος ηγέτης στην υπερυπολογιστική. Τον Ιούλιο του 2021 η ΕΕ εξέδωσε τον κανονισμό για την κοινή επιχείρηση EuroHPC, με αποτέλεσμα περαιτέρω επενδύσεις ύψους 7 δισ. ευρώ στον συγκεκριμένο τομέα.
Η επόμενη φάση της πρωτοβουλίας «Quantum» (που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη») βρίσκεται στη φάση εκκίνησης. Θα εδραιώσει και θα επεκτείνει την ευρωπαϊκή ερευνητική υπεροχή στις κβαντικές τεχνολογίες και θα φέρει τα αποτελέσματα της έρευνας πιο κοντά στη βιομηχανική εκμετάλλευση. Τα έργα της πρωτοβουλίας «Quantum» δημιουργούν και αναπτύσσουν τεχνολογίες για δραστηριότητες όπως η ανάπτυξη κβαντικών υπολογιστών και προσομοιωτών στην πρωτοβουλία EuroHPC ή η ανάπτυξη υποδομών κβαντικής διανομής κλειδών (QKD) στην πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκή υποδομή κβαντικής επικοινωνίας» (EuroQCI)
Τα βήματα που έχουν γίνει
Σημειώνεται ότι η πρωτοβουλία EuroHPC έχει ήδη χρηματοδοτήσει το υβριδικό έργο υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων και κβαντικών προσομοιωτών (HPCQS) το οποίο ξεκίνησε στα τέλη του 2021. Το έργο αποσκοπεί στην ενσωμάτωση δύο κβαντικών προσομοιωτών σε δύο ήδη υφιστάμενους υπερυπολογιστές:
– στον υπερυπολογιστή Joliot Curie του γαλλικού εθνικού οργανισμού υπερυπολογιστών GENCI, που εδρεύει στη Γαλλία·
– στον υπερυπολογιστή JUWELS του κέντρου υπερυπολογιστικής Jülich, που εδρεύει στη Γερμανία.
Εκεί θα τοποθετηθούν οι νέοι κβαντικοί υπολογιστές
Ως συνέχεια των παραπάνω, στις 4 Οκτωβρίου η πρωτοβουλία EuroHPC ανακοίνωσε την επιλογή 6 τοποθεσιών που θα φιλοξενήσουν τους πρώτους ευρωπαϊκούς κβαντικούς υπολογιστές. Πρόκειται για την Τσεχία, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Πολωνία.
Θα ενσωματωθούν επιτόπου σε υφιστάμενους υπερυπολογιστές και θα αποτελέσουν ένα ευρύ δίκτυο ανά την Ευρώπη. Οι συνολικές προγραμματισμένες επενδύσεις υπερβαίνουν τα 100 εκατ. ευρώ, το μισό από τις οποίες προέρχεται από την ΕΕ και το υπόλοιπο μισό από τις 17 χώρες που συμμετέχουν στην κοινή επιχείρηση EuroHPC. Οι πανεπιστημιακοί ερευνητές και η βιομηχανία, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται στην Ευρώπη, θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτούς τους έξι κβαντικούς υπολογιστές που βασίζονται σε ευρωπαϊκή τεχνολογία αιχμής.
Οι εφαρμογές
Οι νέοι κβαντικοί υπολογιστές αναμένεται να είναι διαθέσιμοι στις ανωτέρω έξι τοποθεσίες έως το δεύτερο εξάμηνο του 2023, και θα υποστηρίξουν ευρύ φάσμα εφαρμογών βιομηχανικής, επιστημονικής και κοινωνικής σημασίας για την Ευρώπη, όπως:
– πολύ ταχύτερη και αποτελεσματική ανάπτυξη νέων φαρμάκων, με τη δημιουργία ενός «ψηφιακού δίδυμου» ανθρώπινου σώματος στο οποίο, για παράδειγμα, θα διεξάγονται εικονικές δοκιμές φαρμάκων (πράγμα που πρακτικά θα σημάνει το τέλος της δοκιμής φαρμάκων σε ανθρώπους)
– επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων εφοδιαστικής και προγραμματισμού που θα συνδράμει τις εταιρείες στην εξοικονόμηση χρόνου και καυσίμων
– ανάπτυξη και δοκιμή, σε εικονικό περιβάλλον, νέων υλικών, όπως πολυμερών για αεροπλάνα, καταλυτικών μετατροπέων για αυτοκίνητα, ηλιακών κυψελών ή υπεραγωγών θερμοκρασίας δωματίου που θα μπορούν να αποθηκεύουν ενέργεια επ’ αόριστον.
Αυτοί οι νέοι κβαντικοί υπολογιστές αποτελούν βήμα προς την κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων της ΕΕ για την ψηφιακή δεκαετία, δηλαδή την απόκτηση του πρώτου υπολογιστή με κβαντική επιτάχυνση έως το 2025, καθώς και την επίτευξη κβαντικών δυνατοτήτων αιχμής έως το 2030.
Πρόκειται για μια αμιγώς ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, καθώς τα μηχανήματα αυτά θα αποτελούνται εξ’ ολοκλήρου από ευρωπαϊκό hardware και λογισμικό, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο κβαντικών πρωτοβουλιών κοινοτικής χρηματοδότησης εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων και ιδιωτικών επενδύσεων.
Τα επόμενα βήματα
Η ανακοίνωση αποτελεί μέρος μιας μεγαλύτερης προσπάθειας, στο πλαίσιο της οποίας η ΕΕ εργάζεται για την ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών κβαντικών υπολογιστών και προσομοιωτών ως επιταχυντών στην ενωσιακή υποδομή υπερυπολογιστικής. Στο μέλλον θα πραγματοποιηθεί προμήθεια περισσότερων κβαντικών υπολογιστών.
Για την περαιτέρω ανάπτυξη της κβαντικής υπολογιστικής, και ειδικότερα του κβαντικού λογισμικού, η ΕΕ σχεδιάζει τη δημιουργία κέντρων αριστείας για την επιστήμη και τη βιομηχανία, εστιάζοντας τόσο σε ακαδημαϊκές όσο και σε βιομηχανικές περιπτώσεις χρήσης κβαντικών υπολογιστών και προσομοιωτών.
Τα κέντρα αυτά, που απευθύνονται σε κάθε ενδιαφερόμενο από τους τομείς της βιομηχανίας, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της ευρύτερης κοινότητας χρηστών κβαντικής τεχνολογίας, θα αποτελέσουν σημείο αναφοράς για ακαδημαϊκές και βιομηχανικές κβαντικές εφαρμογές, παρέχοντας υπηρεσίες, υποστήριξη και βιβλιοθήκες σε οργανισμούς στην Ευρώπη, κατά τρόπο παρόμοιο με τα υφιστάμενα κέντρα αριστείας στην υπολογιστική υψηλών επιδόσεων.
