Την περασμένη εβδομάδα η Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ) δημοσίευσε στοιχεία για τις ταξιδιωτικές εισπράξεις στο πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου 2023, τα οποία έδειξαν να επιβεβαιώνουν τις υπεραισιόδοξες προεκλογικές δηλώσεις του πρώην υπουργού Τουρισμού Βασίλη Κικίλια περί έκρηξης των τουριστικών εσόδων το 2023. Πράγματι, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις στο πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου ήταν αυξημένες κατά 30,7% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2022, αλλά και κατά 11% έναντι τις αντίστοιχης περιόδου του 2019. Τα νούμερα αυτά όμως που αφορούν το διάστημα ως τον Μάιο και που πράγματι υποδεικνύουν ότι η σεζόν ξεκίνησε καλύτερα από πέρσι δεν είναι ενδεικτικά του τελικού ταμείου που θα κάνει ο ελληνικός τουρισμός το φθινόπωρο, καθώς η φετινή χρονιά διαφέρει από τις προηγούμενες για δύο λόγους:
Πρώτον, επειδή χαρακτηρίζεται από σημαντική αύξηση των διεθνών αεροπορικών αφίξεων αλλά και από σημαντική μείωση του αριθμού των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχειακά καταλύματα, δηλαδή των ημερών που κάθονται οι ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια.
Δεύτερον, επειδή οι φωτιές έφεραν τα πάνω κάτω στη Ρόδο, ένα νησί που ως τα μέσα Ιουλίου ξεχώριζε φέτος ως ο πιο δυναμικός ελληνικός τουριστικός προορισμός.
Αυξημένες οι πτήσεις και οι επιβάτες
Ποια είναι όμως αναλυτικότερα η εικόνα για τη μέχρι στιγμής πορεία του ελληνικού τουρισμού; Καταρχάς σε ό,τι αφορά τα στοιχεία πτήσεων η Ελλάδα εμφανίζει φέτος μεγάλη ανάκαμψη σε επίπεδο ημερήσιων πτήσεων, πάνω από τα επίπεδα του 2019, αλλά και σημαντική αύξηση της επιβατικής κίνησης. Συγκεκριμένα, βάσει των στοιχείων για τις πτήσεις στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους που δίνει η Fraport, ως το τέλος Ιουνίου η επιβατική κίνηση έφτασε τα 11,8 εκατ. επιβάτες καταγράφοντας αύξηση 14,3% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2022 και 7,8% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2019. Αύξηση έχει σημειώσει και η πλειονότητα των προορισμών της ηπειρωτικής και της νησιωτικής χώρας, με εξαίρεση τη Μύκονο και τη Σαντορίνη (τα πανάκριβα νησιά που ό,τι έχασαν σε ξένες αφίξεις το αντιστάθμισαν με αύξηση των Ελλήνων επισκεπτών) αλλά τις μεγαλύτερες αυξήσεις έχουν σημειώσει τα Δωδεκάνησα (14,4%), η Κρήτη (9,2%) και τα Ιόνια νησιά (7,9%).
Αντίστοιχα, αυξημένη επιβατική κίνηση κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 έδειξαν και τα στοιχεία του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», κατά 34,5% σε σύγκριση με το 2022 και κατά 7,2% σε σύγκριση με το 2019, με 12,08 εκατ. επιβάτες στο σύνολο. Αντίθετα, μειωμένες κατά 17% σε σχέση με το έτος-ορόσημο 2019 παραμένουν ακόμη οι οδικές αφίξεις ταξιδιωτών από τα Βαλκάνια.
Παρά ταύτα, υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα, όπως αναφέρουν ξενοδόχοι και ιδιοκτήτες μικρών τουριστικών καταλυμάτων, και αυτό είναι ότι οι πράγματι περισσότεροι τουρίστες που έρχονται φέτος στην Ελλάδα μένουν λιγότερες μέρες, με συνέπεια να υπάρχει πτώση στον αριθμό των πραγματοποιούμενων διανυκτερεύσεων και άρα των χρημάτων που μένουν στις τουριστικές επιχειρήσεις φιλοξενίας και εστίασης, η οποία μάλιστα επιβεβαιώνεται από τα προσωρινά στοιχεία της ΤτΕ που δείχνουν μείωση της μέσης δαπάνης ανά ταξιδιώτη το πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου κατά 2,4%.
Πτώση στις διανυκτερεύσεις στα καταλύματα
Πρώτος, από τον Ιούνιο προειδοποίησε για σημαντική μείωση του αριθμού των διανυκτερεύσεων ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Επιχειρηματιών Τουριστικών Καταλυμάτων Ελλάδος (ΣΕΤΚΕ) που εκπροσωπεί τις οικογενειακές επιχειρήσεις ενοικιαζόμενων δωματίων Παναγιώτης Τοκούζης. Τοποθετούμενος στο τελευταίο συνέδριο της ΣΕΤΚΕ ανέφερε πτώση στις διανυκτερεύσεις κατά 50-60% τον Μάιο και κατά 40% για τον Ιούνιο. Το πρόβλημα κατ’ αυτόν «είναι ότι εδώ και ένα χρόνο ολόκληρη η Ευρώπη δέχεται πίεση από το αυξημένο κόστος ζωής και την ακρίβεια, με αποτέλεσμα αυτό να μετακυλίεται και στον τουρισμό και οι ταξιδιώτες να επιλέγουν πιο φτηνούς προορισμούς. Η Ελλάδα πλέον έχει γίνει μη ανταγωνιστική, καθώς όλο και περισσότεροι στρέφονται προς Αίγυπτο, Τουρκία και Βουλγαρία».
«Πλέον το μέγεθος των αφίξεων είναι εικονικό για τα ξενοδοχεία. Οι επαγγελματίες της φιλοξενίας μετράνε μόνο τις διανυκτερεύσεις, που αυτές εν κατακλείδι έχουν επίδραση στο οικονομικό αποτέλεσμα των επιχειρήσεων» έχει αναφέρει επίσης η αντιπρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος Χριστίνα Τετράδη.
Η πτώση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών τουριστικών προορισμών καταγράφεται και σε διεθνείς έρευνες τουριστικών εταιρειών. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής εταιρείας Savoo, που ανέλυσε το κόστος διακοπών all inclusive ανά άτομο σε 41 δημοφιλείς προορισμούς –κι ενώ το 2022 στην πρώτη δεκάδα των πιο ελκυστικών προορισμών value for money βρίσκονταν τρεις ελληνικοί προορισμοί, η Κέρκυρα, η Κρήτη και η Ρόδος (στην έκτη, έβδομη και όγδοη θέση αντίστοιχα)– φέτος στην πρώτη δεκάδα υπάρχει μόνο η Κρήτη αλλά και αυτή βρίσκεται στην τελευταία θέση πίσω από άλλους προορισμούς της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της Ισπανίας.
«Πολύ ακριβή» έγινε η Ελλάδα
Με δυο λόγια, οι ελληνικοί τουριστικοί προορισμοί έχουν γίνει ακριβοί, εν μέρει λόγω των αυξήσεων στις τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων, εν μέρει λόγω των αυξήσεων στις τιμές των ξενοδοχείων, τα οποία ποντάροντας στη μεγάλη ζήτηση για διακοπές στην Ελλάδα που εκδηλώθηκε πέρσι αύξησαν τις τιμές τους κατά 30% κατά μέσο όρο, έναντι μέσης αύξησης κατά 20% των άλλων ανταγωνιστικών προορισμών της Μεσογείου.
Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε ότι ορισμένες χώρες του ευρωπαϊκού βορρά, για να βοηθήσουν τους πολίτες τους να τα βγάλουν πέρα με την ακρίβεια προωθούν τον εσωτερικό τουρισμό με εκπτώσεις, π.χ. η Γερμανία που αποτελεί παραδοσιακά μια από τις κύριες αγορές του ελληνικού τουρισμού έχει εισαγάγει ένα ειδικό εισιτήριο των γερμανικών σιδηροδρόμων δίνοντας με 38 ευρώ στους Γερμανούς τη δυνατότητα να ταξιδέψουν απεριόριστα σε όλη τη χώρα το καλοκαίρι. Το μέτρο αυτό, σε συνδυασμό με την ελληνική ακρίβεια, εξηγεί ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Κρήτης Μανόλης Τσακαλάκης, είχε συνέπεια από την αρχή της σεζόν από τη Γερμανία να ακυρωθούν 956.000 θέσεις και οι δύο εβδομάδες απόδρασης να γίνουν επτά ημέρες για την πλειονότητα των Ευρωπαίων.
Ενδεχομένως βέβαια η έκπτωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών τουριστικών προορισμών, με τις δυσμενείς επιπτώσεις της για τις επιχειρήσεις του κλάδου, να αποτελεί αναμενόμενη συνέπεια της στρατηγικής επιλογής της ΝΔ «θέλουμε λιγότερους και πιο πλούσιους τουρίστες», για την αύξηση της συμβολής των τουριστικών εσόδων στο ΑΕΠ. Η επιλογή αυτή αποτυπώθηκε με το ενταχθούν στον αναπτυξιακό νόμο η ανέγερση νέων ή η αναβάθμιση υπαρχόντων τουριστικών μονάδων σε πολυτελείας και πρώτης κατηγορίας, με επιδότηση έως και των δύο τρίτων της επενδυτικής δαπάνης. Τροφοδότησε όμως κι ένα πρωτοφανές κύμα ακρίβειας ή και αισχροκέρδειας στα ελληνικά νησιά, καθώς η αύξηση των τιμών έγινε αποδεκτή, αν δεν επιδοκιμάστηκε κιόλας, στο όνομα του ότι οι ελληνικοί τουριστικοί προορισμοί έχουν υψηλή ζήτηση, άρα βάσει των κανόνων της ελεύθερης αγοράς είναι λογικό να αυξάνονται οι τιμές.
Συνειδητοποιώντας το κόστος της λογικής αυτής, πάντως, ορισμένοι παράγοντες του ελληνικού τουρισμού την αμφισβητούν. Για παράδειγμα ο Γιάννης Παράσχης, πρόεδρος του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», στην πρώτη ομιλία του ως νέος πρόεδρος του ΣΕΤΕ εξέπεμψε το ακριβώς αντίθετο μήνυμα. Οτι δηλαδή στόχος του ΣΕΤΕ είναι να δημιουργήσει «ένα τουριστικό περιβάλλον το οποίο να μην αποκλείει καμία επιχείρηση και κανέναν επισκέπτη» και ότι «οποιαδήποτε ενέργεια μπορεί να κάνει τον τουρισμό πιο προσιτό τοποθετείται στον πυρήνα των προτεραιοτήτων μας». Σημείωσε μάλιστα: «Προσωπικά θεωρώ ότι ο τουρισμός είναι μια εξαιρετικά δημοκρατική βιομηχανία. Επομένως, δεν είναι δυνατόν κάποιος να επικεντρωθεί σε ένα αφήγημα που να λέει θέλουμε λίγους και πιο πλούσιους, επομένως υπάρχει τουρισμός για όλους τους επισκέπτες ανεξαρτήτως εισοδήματος».
Η Ρόδος «εκκενώθηκε» από τουρίστες
Ανεπανόρθωτο πλήγμα από τις πυρκαγιές – Απίθανο το σενάριο να επιστρέψουν στο νησί τον Αύγουστο
Στη ζημιά που κάνουν στον τουρισμό οι μεγάλες αυξήσεις τιμών προστέθηκαν οι φωτιές και έδωσαν τη χαριστική βολή. Από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου μεγάλες φωτιές καίνε την κεντρική Ρόδο και τη βόρεια Κέρκυρα, με τη φωτιά της Ρόδου που έφτασε ως τις παραλίες να υποχρεώνει χιλιάδες ξένους τουρίστες σε «κολασμένη έξοδο από τις φλόγες» – κατά τον τίτλο της βρετανικής εφημερίδας «Daily Mail».
Η τουριστική κίνηση στην Κέρκυρα –όπου η φωτιά ξεκίνησε στις 23 Ιουλίου– προς το παρόν δεν έχει πληγεί από τις φωτιές καθώς οι εκκενώσεις ξενοδοχείων και χωριών ήταν λίγες, είχαν αμιγώς προληπτικό χαρακτήρα και οι ξένοι ταξιδιώτες δεν έζησαν τις τραγικές στιγμές που είχαν οι επισκέπτες της νότιας Ρόδου. Τα ξενοδοχεία της Κέρκυρας αυτήν τη στιγμή λειτουργούν με πληρότητα άνω του 90% αλλά οι κρατήσεις στα καταλύματα του βόρειου τμήματος του νησιού φέρεται να έχουν παγώσει, με τον σύνδεσμο ταξιδιωτικών πρακτόρων του νησιού να αγωνιά για τη συνέχεια και να έχει ξεκινήσει καμπάνια ώστε να καθησυχάσει τους πράκτορες του εξωτερικού πως δεν συμβαίνει στην Κέρκυρα ό,τι είδαν στη Ρόδο.
Αντίθετα η Ρόδος ως τουριστικός προορισμός τουλάχιστον για φέτος έχει υποστεί ανεπανόρθωτο πλήγμα. Καταρχάς επειδή οι 20.000 Βρετανοί, Γερμανοί και άλλοι ξένοι τουρίστες που φυγαδεύτηκαν μέσα σε εφιαλτικές συνθήκες από τα ξενοδοχεία της νότιας Ρόδου για να γλιτώσουν από τις φλόγες και τους καπνούς έγραψαν, μίλησαν και οι περιγραφές τους έγιναν πρώτο θέμα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης των χωρών τους, ιδίως της Βρετανίας, με δημοσιεύματα που αποτελούν αρνητική διαφήμιση για το νησί. Αλλά και επειδή η φωτιά έχει μείνει εκτός ελέγχου πάνω από δέκα μέρες –αναπόφευκτα ίσως όταν η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών γίνεται στη λογική «σώστε μόνο τους ανθρώπους» της κυβέρνηση της ΝΔ– άρα δεν συνδυάζεται με «ελάτε για χαλαρές διακοπές στην Ελλάδα με ήλιο και θάλασσα».
Αποτέλεσμα: την αρχική απόφαση των μεγάλων τουρ οπερέιτορ (TUI, Jet2, DER Touristik, Easyjet κ.ά.) που τροφοδοτούν το νησί με Βρετανούς και Γερμανούς τουρίστες να αναστείλουν όλα τα πακέτα διακοπών στη Ρόδο για δέκα μέρες έως τις 29 Ιουλίου, να ακολουθήσουν την περασμένη εβδομάδα νέες ανακοινώσεις περί ακύρωσης όλων των τουριστικών πακέτων για το νότιο τμήμα του νησιού για άλλες δέκα μέρες, ως τις 11-13 Αυγούστου, ενώ για το βόρειο τμήμα του νησιού, που δεν αντιμετώπισε πρόβλημα με τις φωτιές, η μεν Jet2 ανακοίνωσε ότι τα τουριστικά πακέτα ισχύουν κανονικά, αλλά η TUI έδωσε τη δυνατότητα σε όλους τους πελάτες της που πιθανόν έχουν φοβηθεί από όσα διάβασαν να ακυρώσουν τις κρατήσεις τους για όλη τη Ρόδο βόρεια και νότια ως το τέλος της σεζόν και είτε να αλλάξουν προορισμό είτε να τους επιστραφούν χωρίς χρέωση τα χρήματά τους.
Υπό αυτές τις συνθήκες κι ενώ μόνο τρία από τα 41 μεγάλα ξενοδοχεία της νότιας Ρόδου έχουν πάθει ζημιές από τη φωτιά, τα δε θέρετρα του βορρά δεν έχουν επηρεαστεί καθόλου, η Ρόδος ως ελληνικός τουριστικός προορισμός ουσιαστικά έδυσε για φέτος. Και ήταν κρίμα δεδομένου ότι ως τα τέλη Ιουνίου τα Δωδεκάνησα αποτελούσαν τον προορισμό με τη μεγαλύτερη αύξηση διεθνούς επιβατικής κίνησης (14,4%) και το αεροδρόμιο της Ρόδου είχε υποδεχτεί 2,1 εκατ. τουρίστες.